Kültürel Miras Kapsamında Tarihi Hamamların Restorasyonu ve Arkeoturizme Kazandırılması: Harput Hoca Hasan Hamamı

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 14, 30.06.2025

Ayşe Özdemir

Öz

Bulunduğu yörenin tarihini ve yaşam şekillerini yansıtan, günümüze kadar gelmiş cami, han, hamam, türbe, kervansaray gibi eserler kültürel miras olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapıldıkları dönemin özelliklerini gösteren bu eserlerin korunması ve turizme kazandırılması, hem günümüz toplumlarının görsel hafızasına yerleşmesi, hem de gelecek nesillere aktarımını sağlamaktadır. Arkeolojik alanların kalitesini ve özgünlüğünü korumak, arkeoturizmin önemli bir yönüdür. Arkeoloji ve turizmin kesiştiği arkeoturizm, hem ekonomik olarak yerel kalkınmanın öncüsü hem de sürdürülebilir bir kültürel miras için disiplinlerarası bir çalışma olarak karşımıza çıkmaktadır. Kültürel miras kapsamında bulunan tarihi hamamlar da son dönemlerde aslına uygun restore edilerek günlük hayatın sosyo-ekonomik döngüsüne sürdürülebilir şekilde dahil edilmeye başlanmıştır. Çalışma kapsamında değerlendirilen Hoca Hasan Hamamı, 2021 yılında temizlik, kazı ve restorasyon çalışmalarına başlanan, günümüzde müze olarak topluma hizmet eden bir yapı olarak karşımıza çıkmaktadır. Şehrin sosyo-ekonomik döngüsüne dahil edilen hamam yapısı kazı çalışmaları sırasında yerinde korunma, bulunan eserlerin sergilenmesi ve etnografik eserlerle serginin desteklenmesi ile de müze olarak işlevselleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arkeoloji, Kültürel Miras, Arkeotırizm, Harput, Hamam

Restoration of Historical Baths Within the Scope of Cultural Heritage and Their Use in Archaeological Tourism: Harput Hoca Hasan Bath

Öz

Architectural edifices such as mosques, caravanserais, Turkish baths, and tombs, which have survived to the present day and reflect the history and lifestyles of their respective regions, constitute a significant aspect of cultural heritage. The preservation and integration of these structures, which exhibit the characteristics of their construction periods, into tourism not only imprints them upon the visual memory of contemporary societies but also ensures their transmission to future generations. Maintaining the quality and authenticity of archaeological sites represents a crucial dimension of archaeotourism. This interdisciplinary field, at the intersection of archaeology and tourism, serves as a catalyst for local economic development and as a collaborative endeavor for sustainable cultural heritage management. Within the scope of cultural heritage, historical hamams have recently begun to be sustainably integrated into the socio-economic cycle of daily life through authentic restoration efforts. The Hoca Hasan Hamam, evaluated within this study, commenced cleaning, excavation, and restoration activities in 2021 and currently functions as a museum serving the community. The functionalization of this hamam structure as a museum, integrated into the city's socio-economic cycle, has been achieved through in-situ preservation during excavation works, the exhibition of recovered artifacts, and the support of the exhibition with ethnographic works.

Anahtar Kelimeler

Archeology, Cultural Heritage, Archaeological Tourism, Harput, Bath

Kaynakça

• Aslanapa, O. (1965). Harput’ta Türk Mimari Eserleri. İstanbul.
• Çakar, E., & Uzun, C. (2017). Hurufat Defterlerinde Harput (1690-1812). İçinde Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, No:3. Elazığ.
• Darkot, B. (1997). Harput. İçinde İA (Cilt 5/1, ss. 296-299). Eskişehir.
• Ertuğrul, A. (2009). Hamam Yapıları ve Literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(13), 241-266.
• Eyice, S. (1997). Hamam. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 15, ss. 402-430). Türkiye Diyanet Vakfı İSAM.
• Giraudo, R. F., & Porter, B. W. (2010). Archaeotourism and the Crux of Development. Anthropology News, 51(8), 7–8.
• Koçak, S. Ç. (2024). Osmanlı Tarihinde Hamam Kültürü ve Tekstilleri. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 10(41), 21-34.
• Öztürk, T. (2013). Harput’ta Yapılan Restorasyon Çalışmaları. İçinde Fırat Üniversitesi, Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi, Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu (ss. 1055-1072). Elazığ.
• Parlak, L. (2023). Yukarı Fırat’ta Tarihi Eserler. Elazığ Belediyesi Elazığ Külliyatı Kültür Yayınları.
• Poulios, I. (2014). Discussing Strategy in Heritage Conservation: Living Heritage Approach as an Example of Strategic Innovation. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development, 4(1), 16-34.
• Sonkaya, A. K. (2021). Arkeoloji turizminde kavram, kapsam ve konum. İçinde M. A. Yılmaz, B. Can, & M. Işıklı (Derl.), Anadolu Arkeolojisiyle Harmanlanmış Bir Ömür Mehmet Karaosmanoğlu’na Armağan (ss. 649-667). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Sonkaya, A. K. (2024). Cumhuriyetin Kuruluşundan Günümüze Türkiye’de Arkeoloji Turizmi. Current Perspectives in Social Sciences, 28(3), 336-349.
• Srivastava, S. (2015). Archaeotourism: An Approach to Heritage Conservation and Area Development: Case Analysis of Badoli Temples. Global Journal of Engineering, Science & Social Science Studies, 01(02), 31-42.
• Sunguroğlu, İ. (1958). Harput Yollarında (Cilt I). İstanbul.
• Şen, K., & Tatlı, E. (2023). Elazığ/Harput Hoca Hasan Hamamı Çinileri. İçinde 27. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Özet Bildiri Kitabı (s. 142). Samsun.
• Tangülü, K., & Yıldız, N. (2021). Evaluation of Harput Cimşit Bey Hammam in the Context of Re-functioning Criteria. International Journal of Innovative Engineering Applications, 5(2), 195-204.
• Usta, Ö. (2014). Turizm: Genel ve Yapısal Yaklaşım (4. Baskı). Detay Yayıncılık.
• Uzun, C. (2016). 17. Yüzyılda Harput [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Ünal, M. A. (1997). Harput. İçinde DİA (Cilt 16, ss. 232-235). İstanbul.
• Walker, C., & Carr, N. (2013). Tourism and archaeology: An introduction. İçinde C. Walker & N. Carr (Eds.), Tourism and Archaeology: Sustainable Meeting Grounds (ss. 11-36). Walnut Creek.
• Yıldırım, R. (2013). Harput Elazığ Yöresinin Tarihi Coğrafyası. İçinde Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu 1 (ss. 297-306). Elazığ.
• Yılmaz, Ö. (1988). Anadolu’da XII-XIII. Yüzyıl Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar. İçinde Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri (Cilt I). Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.