DERİ ESERLERDE ÖNLEYİCİ KORUMA

Yıl 2021, Sayı: 12, 42 - 58, 28.04.2021

Nadide Çınar

Öz

Deri, tarih öncesi dönemlerden itibaren insanın farklı ihtiyaçlarına hizmet eden önemli bir malzemedir. Deri ve kürkler, örtünme ve barınma amacıyla pek çok eşyanın yapımında ana malzeme olarak kullanılmıştır. Mobilya, kutu, sandık vb. gibi ürünlerde ise deriden kaplama malzemesi olarak yararlanılmıştır. Günlük yaşamda kullanılan çeşitli eşyaların yanı sıra süslemeleriyle de dikkat çeken tarihi ve kültürel değeri olan çok sayıda deriden üretilmiş eser bulunmaktadır. Bu eserlerin bir kısmı müze ve özel koleksiyonlarda sergilenmekte diğer kısmı ise depolarda muhafaza edilmektedir. Deri organik yapısı nedeniyle elde edildiği andan itibaren bozulma eğilimindedir ve bu nedenle de korunması zor bir malzemedir. Deri eserler mevcut korunmuşluk durumlarına göre aktif veya pasif konservasyon yöntemleriyle korunmaktadır.
Bu çalışmada deri eserlerde önleyici koruma yöntem ve teknikleri araştırılmış, elde edilen veriler derlenmiştir. Çalışmanın amacı, deri eserlerde risk oluşturan unsurların tespit edilerek koruma ilkeleri çerçevesinde yapılan önleyici koruma uygulamalarının belirlenmesidir. Önleyici koruma, koleksiyonların-eserlerin yönetimi, depolanması, kullanımı, taşınması veya sergilenmesi için güvenlik koşullarını ele alan pratik önlemler olarak tanımlanmaktadır. Kültürel nesnelerin doğal veya kazara bozulmasını geciktirmeyi amaçlayan uygulamalı bir koruma şeklidir. Kültürel ve tarihsel bir nesnenin korunmuşluk durumunu etkilemeden, bozulmasını önleyerek veya yavaşlatarak eserlerin uzun vadeli korunmasına hizmet etmektedir. İklim, ışık, kirleticiler, malzemenin emisyonları, zararlılar üzerindeki kontrol, güvenlik konseptlerinin (hırsızlık / yangın) oluşturulması, afet planlaması, risk değerlendirmesi, vitrinler ve depolar, eserlerin düzenli bakımları bu kapsamda değerlendirilmektedir. Bu nedenle önleyici koruma tüm restorasyon alanlarını etkileyen disiplinler arası bir çalışmadır.

Anahtar Kelimeler

Önleyici koruma, deri, deri eserler, tanımlama, bozulma

Kaynakça

• Canadian Conservation Institute (CCI) Notes 8/2 (2019) Care of Alum, Vegetable, and Mineral Tanned Leather. CCI Notes 8/2. Ottawa, ON: Canadian Conservation Institute, 1992.
• Canadian Conservation Institute (CCI) Notes 8/4 (2020). “Care of Rawhide and Semi-tanned Leather”, Canadian Conservation Institute, Notes, https://www.canada.ca/en/conservation-institute/services/preventive-conservation/guidelines-collections/caring-leather-skin-fur.html, Erişim tarihi, 19.11.2020.
• Caple, C. (2000) Conservation Skills: Judgement, Method and Decision Making, London: Routledge.
• Caple, C. (2012) “Preventive Conservation in Museums”, Oxford: Routledge. Leicester Readers in Museum Studies. https://www.routledge.com/Preventive-Conservation-in-Museums-1st Edition/Caple/p/book/9780415579704.
• Dignard C. and Mason J. (2018). Caring for leather, skin and fur, Canadian Conservation Institute Notes, https://www.canada.ca/en/conservation-institute/services/preventive-conservation/guidelines-collections/caring-leather-skin-fur.html, Erişim tarihi:19.11.2020.
• Dikmelik, Y. (2013). Deri Teknolojisi, Sepici Kültür Hizmeti Yayınları 4, İzmir.
• Dirksen, V. (1997). The Degredation and Conservation of Leather, https://www.jcms-journal.com/articles/10.5334/jcms.3972/print/#ref12, Erişim tarihi, 10.10.2020.
• Getty Conservation Institute, “Managing Collection Environments Initiative”, http://www.getty.edu/ conservation/our_projects/education/ managing/ (Erişim: 6 Aralık 2020).
• Getty Conservation Institute (1992) ‘Preventive Conservation’, GCI Newsletter 7 (1) 4-7.
• Gilroy D. and Godfrey I. M. (2017). “Presented is a digitised edition of Conservation and Care of Collections”, The original text was compiled by the WA Museum's Department of Materials Conservation in 1998, edited by Ian Godfrey and David Gilroy, Western Australian Museum. https://manual.museum.wa.gov.au/conservation-and-care-collections-2017, Erişim Tarihi: 07.11.2020.
• Godfrey, I. M. (2017) “Leather” In D. Gilroy and I. Godfrey, eds., A Practical Guide to the Conservation and Care of Collections. Perth, Australia: Western Australian Museum, 1998, pp. 23–32. https://manual.museum.wa.gov.au/conservation-and-care-collections-2017/leather
• ICOM-CC (2008). Terminology to characterize the conservation of tangible cultural heritage, The 15th Triennial Conference held in New Delhi in September. http://www.icom-cc.org/242/about-icom-cc/what-is-conversation/terminology/#.X2pic2gzbIU, Erişim Tarihi: 23.09.2020
• Kılıçoğlu, S. (1993). Ham Deri, Dericilik Araştırma Enstitüsü Yayınları, Pendik.
• Michalski, S. (1993) Relative Humidity: A Discussion of Correct / Incorrect Values. ICOM-CC 10th, Triennial Meeting, Washington, DC, USA. 624-629.
• NPS Museum Handbook, Part I (1996). “Curatorial Care of Objects Made From Leather and Skin Products”, Chapter 1: National Park Service Museums and Collections, National Park Service Museum Management Program Washington, DC, https://www.nps.gov/museum/publications/MHI/Appendix%20S.pdf Erişim tarihi: 01.03.2020.
• NPS Museum Handbook, Part I (2012) “Preservation: Getting Started”, Chapter 3, https://www.nps.gov/museum/publications/MHI/Chap3.pdf.
• Öncü, C. (1968). Dericilik Temel Bilgileri, Mezbaha Mahsulleri Teknolojisi, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Procter, H. R. (2018). The Principles of Leather Manufacture, Project Gutenberg's, London: E. and F. N. Spon, Limited, 125 Strand New York: Spon and Chamberlaın, 123 Lıberty Street 1903, https://www.gutenberg.org/files/57548/57548-h/57548-h.htm#Page1
• Thomson, R. (2006). “The nature and properties of Leather”, Conservation of Leather and Related Materials, Routledge, London, New York. pp. 1-3.
• Tomaszewski, A. (2002) Environmental preventive conservation. In: Estrategias relativas al patrimonio cultural mundial. La salvaguarda en un mundo globalizado. Principios, practicas y perspectivas. 13th ICOMOS General Assembly and Scientific Symposium. Actas. Comité Nacional Español del ICOMOS, Madrid, pp. 264-266. [Book Section]
• Toptaş, A., (1993). Deri Teknolojisi. İstanbul Üniversitesi, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Dericilik Programı., Sade Ofset Matbaacılık, İstanbul.
• Waller, R. (2019). “Collection Risk Assessment Preventive Conservation”, Collection Storage Chapter 4, (pp.59-90), Publisher: Society for the Preservation of Natural History; American Institute for Conservation of Historic and Artistic Works; Smithsonian Institution; The George Washington University Museum Studies Program, https://spnhc.biowikifarm.net/wiki/Collection_Storage
• URL 1: (https://www.conservation wiki.com/wiki/Leather_and_Skin#Deterioration_of_Waterlogged_Archaeological_Leather), Erişim Tarihi: 18.11.2020
• URL 2: http://www.icom-cc.org/242/about-icom-cc/what-is-conversation/terminology/#.X2pic2gzbIU, Erişim Tarihi: 23.09.2020