TÜRKİYE’DEKİ POPÜLER MÜZİKLERDE BAĞLAMANIN KULLANIMI

Yıl 2021, Sayı: 14, 141 - 161, 28.12.2021

Uğur Doğan , Mehmet Serkan Çakır

Öz

Teknolojik gelişmeler öncülüğünde biçimlenen popüler kültür, yaşamın her alanında olduğu gibi müziği de etkisi altına almaktadır. Yöresel halk ezgilerinin popüler kültür içerisinde yeniden yapılandırılması birtakım sorunları da beraberinde getirmektedir. Popüler nitelikteki çalışmalar, toplumun geniş kesimlerine yayılmasını mümkün kıldığı halk türkülerinin geleneksel dokusuna zarar vererek temel felsefesinden uzaklaştırabilmektedir. Aynı durumun geleneksel çalgılar için de geçerli olduğunu söylemek mümkündür. Popüler çalışmalarda rastlanılan farklı icra biçimleri çalgıların alışılagelen icralarına yeni bir alternatif sunarken, farklı görüşteki kesimlerin eleştirilerine de hedef olabilmektedir. Bu konunun Türkiye’deki farklı bakış açısına sahip gelenekçi ve yenilikçi sanat çevrelerince geçmişten bu yana çokça tartışıldığı ifade edilebilir.
Bu araştırmada, geleneksel Türk halk müziğinin başlıca çalgılarından biri olan bağlamanın kendine özgü otantik tınısı ve yöresel icra biçimleri dışında Türkiye’de 1960’lı yıllardan günümüze kadar süregelen çeşitli popüler müzik akımları içerisinde ne şekilde kullanıldığı üzerinde durulmuştur. Bağlamanın popüler müziklerde kullanılmasının çalgıya olumlu ya da olumsuz ne gibi sonuçlar doğurmuş olabileceği ve gerçekleştirilen çalışmaların çalgının çalış üslubu ile yapısal formunda ne gibi farklılıklar meydana getirmiş olabileceği konuları irdelenmiştir.
Bu çalışma, literatür taraması yöntemi ve görüşme yöntemlerinden faydalanılarak oluşturulmuş betimsel nitelikte bir araştırmadır. Bu araştırmanın, bağlama çalgısının geçmişten günümüze geçirdiği yapısal değişimlerle icra biçimlerini gözler önüne sermesi, Türkiye’deki popüler müzik kültürünün dönemsel olarak incelenmesi, kitle kültürü ve modernizm anlayışı çerçevesinde şekillenen Türkiye müzik piyasasındaki popüler müziklerde bağlama icrasının günümüzdeki durumu hakkında çıkarımlarda bulunulması ve literatüre katkı sağlaması bakımından önemli olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Bağlama, Popüler Kültür, Popüler Müzik

Teşekkür

Bizleri geri çevirmeyerek değerli görüşleri ile çalışmamıza oldukça önemli katkılar sağlayan kıymetli hocalarım sayın Güngör AYIK'a, Çetin AKDENİZ'e, San. Öğr. Gör. Erdoğan ESKİMEZ'e, Prof. Dr. Cihangir TERZİ'ye ve duayen Türk halk müziği sanatçısı sayın Yavuz TOP'a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Akay, A. (1995). İstanbul’da Rock Hayatı, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Akçalı, C. (2012). Bağlama Metotlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
• Bektaş, A. (1996). Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Beşiroğlu, Ş. (2003). Türk Müziğinin Popülerleşme Sürecinde Yeni Bir Tür: Kantolar, Folklor Edebiyat Dergisi, 9(36), 69-79.
• Bilgin, T. (2008). Moğollar Grubu Örneğinde Anadolu Pop ve Türkiye’de Kültürel Modernleşme, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Çakır, M., S. (2012). Türkiye’de Popüler Müzik Kültürü İçerisinde “Cover” Kavramı Üzerine Bir İnceleme, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(6), 323-335. Demir, M. (2017). Gelenek ve Modernite Bağlamında Bir Halk Müziği Topluluğu Olarak “Yurttan Sesler”, Electronic Turkish Studies, 12 (21), 207-224.
• Dilmener, N. (2003). Bak Bir Varmış Bir Yokmuş Hafif Türk Pop Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dürük, E. (2011). Türk Popüler Müzik Üretimi ve Ürünlerindeki Karma Yapıyı Hazırlayan Toplumsal ve Müziksel Etkenler, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3 (1), 33-42.
• Ersoy, İ. (2014). “Türk Halk Müziğinin Yeniden Üretimi/İnşası: Ulusal Kaynaştırma Projesi Olarak “Yurttan Sesler” Topluluğu”, International Journal Of Human Sciences, 11(2), 931-947.
• Ersöz, A., G. (2002). Popüler Kültür Ürünlerinden Müzik Videolarının Gençler Üzerindeki Olumsuz Etkileri, Aile ve Toplum, 2 (5).
• Erol, A. (2018). Müzik Üzerine Düşünmek (III. Baskı), İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Gazimihal, M., R. (1975). Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güler, A. (2017). Kent-Kırsal Ayrımında Müzik Politikaları, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17 (3), 1297-1305.
• Güner, T. (2010). Elektronik Enstrümanlar-II, Porte/İtü Müzik Bilimi Kulübü Aylık Dergisi, 2 (7), 14-16.
• Güngör, N. (1993). Arabesk: Sosyokültürel Açıdan Arabesk Müzik, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Güngör, N. (1996). Bir Popüler Kültür Ürünü Olarak Çizgi Roman: Abdülcanbaz, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gazetecilik Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Güven, U., Z.; Ergur, A. (2014). Dünyada ve Türkiye’de Müzik Sosyolojisinin Yeri ve Gelişimi, Sosyoloji Dergisi, 3 (29), 1-19.
• Hasgül, N. (1996). Türkiye Popüler Müzik Tarihinde Anadolu Pop Akımının Yeri, Folklora Doğru Dergisi, İstanbul, Boğaziçi Yayınları.
• Haşhaş, S. (2017). Bağlama İcrasında Geleneksellik ve ‘Yenilikçilik’ Konuları Üzerine Genel Bir Değerlendirme, İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3 (1), 87-96.
• Işıktaş, B., Tanar, M. (2015). Kimlik Oluşumu Sürecinde Popüler Müziğin Etkisi, Sosyoloji Konferansları, 51, 31-49.
• Kalkan, Ş. (2004). Muhalif Bağlama (Arif Sağ Kitabı), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaptan, Z. (2011). Geleneksel Bağlama Öğrenme Süreci (Farklı Görüşler Bağlamında Nitel Bir Analiz), Alevi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 165-178.
• Karakaya, İ. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (I. Baskı), (ed. Abdurrahman Tanrıöğen), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karakayalı, N. (2002). “Arabesk”, In Garland Encyclopedia of World Music: The Middle East, V: 5, London: Routledge.
• Karkın, M., Pelikoğlu, M., Haşhaş, S. (2014). Bağlama Enstrümanının Öğretim Yöntemleri Kapsamında Yöresel Tavırların Değerlendirilmesi, Art-e Sanat Dergisi, 7 (13), 129-148.
• Karşıcı, G. (2010). Müzik Türlerine İdeolojik Yaklaşım: 1970-1990 Yılları Arasındaki Trt Sansürü, Folklor Edebiyat Dergisi, 16 (61), 169-178.
• Kaya, M. (2014). Klasik Gitarın Halk Müziğinde Kullanımının Değerlendirilmesi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Eğitimi Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
• Kınık, M. (2013). Bağlama Eğitiminde Popüler Müzik Eserlerinden Yararlanma: Orhan Gencebay Örneği, Odü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (Odüsobiad), 4(7), 128-136.
• Kırca, S. (2001). Medya Ürünlerinin Küresel Yayılımı, Yerelleştirilmesi: Ulusaşırı Kimliklerin Yaratılması, Doğu Batı Düşünce Dergisi, 4 (15), 173-184.
• Konyar, H. (2016). Yeni Müzik Kültüründe Hâkim Küresel Kültür ile “Öteki” Kültürler Arasında Kurulan Yeni İlişkilerle Türkiye’deki Yeni Pop Müzik Kültürünün Değiştirilmesi, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 11 (2), 435 - 455.
• Kurt, İ. (1989). Bağlamada Düzen ve Pozisyon, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Kurt, N. (2016). Alevi-Bektaşi Cemlerinde “Deste Bağlama” Geleneği ve “Bağlama” Adının Kaynağı, EÜ Devlet Konservatuarı Dergisi, (8), 43-62.
• Kuyucu, M. (2016). Theodor W. Adorno’nun Perspektifinden Popüler Türk Müziğinde Standartlaşma Sorunsalı, TRT Akademi, 1 (1), 188-208.
• Küçükebe, M. (2013). Etnomüzikolojide Çalgı Odaklı Çalışmalar ve Kültürel Bağlamıyla Çalgı, Sanat ve Tasarım Dergisi, 5 (5), 118-13.
• Küçükkaplan, U. (2013). Arabesk: Toplumsal ve Müzikal Bir Analiz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev. Osman AKINBAY, Derya KÖMÜRCÜ), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• McCracken, G. (1988). The Long Interview, London, Sage Publications.
• Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özdek, A. (2012). Türk Müzik Kültürünün Oluşumuna Öncülük Eden Bileşenlere Genel Bir Bakış, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 29-36.
• Özkan, İ., H. (1990). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usuller, Kudüm Velveleleri, İstanbul, Ötüken Neşriyat.
• Öztürk, M. O., (2016). Geleneksel Bağlama İcrasının Gelişiminde Üstatlık Kültürünün Rolü ve Belirleyiciliği (I. Baskı), 1. Uluslararası Nida Tüfekçi Bağlama Sempozyumu, İstanbul: Acar Matbaacılık ve Yayımcılık.
• Paker, K., O. (2008). Popüler Müzik, Günlük İdeoloji ve Benlik İnşası: Sezen Aksu Şarkıları Üzerinden Bir İnceleme, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (34), 87-106.
• Parlak, E. (2001). “El ile Bağlama Çalma Şelpe Tekniği Metodu 1”, İstanbul: Ekin Yayınları.
• Solmaz, M. (1999). Türkiye’de Müzik Hayatı: Başarısız Projeler Cenneti, Cumhuriyetin Sesleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Stokes, M. (2012). Aşk Cumhuriyeti Türk Popüler Müziğinde Kültürel Mahrem, Çev. Hira DOĞRUL, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Teti̇k, I., S. (2016). Çalgılarda Kültürel Temsil, Rast Müzikoloji Dergisi, 4 (3), 1299-1304.
• Topçu, İ. (2005). 4 Telli Bağlama Metodu, Yy., Yyy.
• Turan, Ş. (1994). Türk Kültür Tarihi (II. Baskı), İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Tura, Y. (1983). Cumhuriyet Döneminde Türk Musikisi, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkmen, E., F. (2010). Halk Müziğindeki Değişimler Ve Halk Müziği Eğitimine Etkileri, Kuramsal Eğitimbilim, 3 (2), 53-68.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yurga, C. (2002). “20. Yüzyılda Türkiye’de Popüler Müzikler”, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Akdeniz, Ç. (2010). “Bağlama ile Serbest Çalışmalar ve Popüler Müziklerde Bağlamanın Kullanımı”, Çetin Akdeniz ile Söyleşi, 15 Aralık 2010.
• Ayık, G. (2010). “Bağlama ile Serbest Çalışmalar ve Popüler Müziklerde Bağlamanın Kullanımı”, Güngör Ayık ile Söyleşi, 28 Mayıs 2010.
• Eskimez, E. (2010). “Bağlama ile Serbest Çalışmalar ve Popüler Müziklerde Bağlamanın Kullanımı”, Erdoğan Eskimez ile Söyleşi, 10 Ekim 2010.
• Terzi, C. (2010). “Bağlama ile Serbest Çalışmalar ve Popüler Müziklerde Bağlamanın Kullanımı”, Cihangir Terzi ile Söyleşi, 12 Ekim 2010.
• Top, Y. (2010). “Bağlama ile Serbest Çalışmalar ve Popüler Müziklerde Bağlamanın Kullanımı”, Yavuz Top ile Söyleşi, 25 Eylül 2010.