Dünyanın birçok nemli bölgesinde tarımsal üretim için drenaj kaçınılmazdır. Bu tür
alanlarda drenajla beraber, yüzey ve kök bölgesindeki fazla su uzaklaştırılarak bitkisel
üretim artırılmaktadır. Kurak alanlarda ise drenaj, sulanan topraklarda yüzeyde aşırı su
birikmesini önlemek ve tuzluluğu kontrol etmek için gereklidir. Uygun bir drenaj sistemi
tasarımı için su tablası derinliği, yetiştirilen bitki ve dren akış miktarı kritik öneme sahiptir.
Temel su akış denklemlerinin çözümüyle geliştirilen sayısal modeller, söz konusu
değerlerin belirlenmesinde en doğru tahmini sağlamaktadır. Sonlu elemanlar ve sonlu
farklar yöntemlerinin her ikisi de drenaj araştırmalarında etkin bir şekilde kullanılmaktadır.
Bu çalışmada, toprak bünyesinin yanında dren aralığı, dren derinliği ve geçirimsiz tabaka
derinliği gibi drenaj tasarım parametrelerinin drenaj debisi ve su tablası derinliği üzerine
etkileri, değişik düzeyde doygun gözenekli ortamlarda su akışını, ısı transferini ve çözünen
madde hareketini sayısal olarak çözen SWMS_3D modeli kullanılarak sayısal denemelerle
incelenmiştir. ABD Tuzluluk Laboratuvarı tarafından geliştirilen SWMS_3D modeli, hem
atmosferik koşullar tarafından kontrol edilen sınır koşullarını hem de drenaj kanalı ve
drenaj boruları da dahil olmak üzere çok değişik sınır koşullarını kapsamaktadır. Sonuçlar,
hafif bünyeli topraklardaki drenajın ağır bünyeli topraklara göre daha hızlı olduğunu
göstermiştir. Dren aralığı ve dren derinliği arttıkça drenaj debisinin de arttığı belirlenmiştir.
Dren altındaki geçirimsiz tabakanın derinliği arttığı zaman, drenlerin ortasındaki su tablası
yüksekliğinin azaldığı bulunmuştur. Sayısal sonuçlar, drenaj çalışmalarının sonuçları ile
uyumlu çıkmıştır. Çalışma sonunda, toprak altı drenaj sistemlerinin araziye kurulmadan
önce, drenaj tasarım kriterlerinin drenaj sistemi üzerine olası etkilerini önceden
kestirebilmek için sayısal yöntemlerin kullanılabilir olduğu sonucuna varılmıştır.
Drainage is necessary for agricultural production in many humid regions of the world, where it is used to improve crop yields and trafficability by removing excess water from the surface and root zone. In arid regions, drainage is often needed to prevent waterlogging and to control salinity in irrigated fields. Water table depths, crops grown in the area, and drain flow rates are critical in the proper design of drainage systems. Numerical models developed by solving the governing water flow equations provide the most exact prediction of these values. Both finite elements and finite difference methods have been used effectively in drainage research. In this study, the effects of soil texture and drainage design parameters such as drain spacing, drain depth, and depth to impervious layer on drain flow rate and water table depth are studied by numerical experimentation using SWMS_3D that simulates water flow, heat transfer and solute movement in variably saturated porous media. The model developed by U.S. Salinity Laboratory can deal with a wide range of boundary conditions including ditches and drain tubes as well as boundaries controlled by atmospheric conditions. The results showed that light-textured soils are draining faster than that of the heavy-textured soils. As drain spacing and drain depth increased, drain flow rate also increased. The water table height in the middle of the drains was found to be lower when the depth of the impermeable layer below the drain increased. The numerical results are consistent with the results of the drainage studies. It is concluded that numerical models can be used to foresee the possible effects of drainage design criteria before installing tile drains in the field.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Agricultural Engineering |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | December 1, 2010 |
Published in Issue | Year 2010 Volume: 23 Issue: 2 |