LEGAL AND POLITICAL BASIS OF THE REPUBLIC OF CYPRUS 1960

Year 2024, Volume: 14 Issue: 2, 603 - 633, 14.01.2025

Yilmaz Yurtseven , Hüseyin Ömer Adagideli

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1549775

Abstract

Cyprus has always been a centre of attraction throughout history due to its physical and strategic location in the Eastern Mediterranean. In 1571, the Ottoman Empire took the island from Venice, which had the largest military naval power in the Mediterranean at that time. The island came under the sovereignty of Britain following the events that developed after the Ottoman-Russian War of 1877-1878. For more than 300 years under Ottoman rule, the Turkish and Greek peoples of the island lived together in peace. However, with the entry of the island under British rule, this peaceful environment was disrupted and the island was dragged into an instability that has lasted until today.
Since 1878, the Cyprus problem still occupies an important place on the international agenda. One of the important factors leading to the lack of a solution is the large number of parties involved. The Turkish and Greek Cypriots, Turkey, Greece, the United Kingdom, the United States of America, the European Union and the countries in the southern part of the Mediterranean due to their proximity to the island are connected to the Cyprus Problem.
Within the framework of the changing world balance after World War II, Britain's influence on world politics decreased. This situation has also made Britain's sovereignty over Cyprus unsustainable. Violent conflicts between the Turkish and Greek Cypriots living on the island led to the transfer of the issue to the United Nations.
In this article, the legal and political developments that gave birth to the Republic of Cyprus, which is the result of the political and diplomatic efforts of both the UN and the states party to the issue to create a status quo in Cyprus as a result of the transformation of Cyprus into an international problem after World War II, are discussed. In the study, the legal process initiated by the states party to the problem with the London and Zurich treaties in order to establish a bi-communal and one-state structure in Cyprus is analysed. The structure of the Republic of Cyprus established as a result of the process, the legal and political dilemmas of the constitution of the Republic and the successes and failures of this process are tried to be revealed and answers to the question of why the Republic of Cyprus could not be sustainable are sought.

Keywords

Cyprus Problem, Self Determination, Treaty of London, Treaty of Zurich, Republic of Cyprus, Constitution of Cyprus

1960 KIBRIS CUMHURİYETİ’NİN HUKUKİ VE SİYASİ ZEMİNİ

Abstract

Kıbrıs, Doğu Akdeniz’de gerek fizikî gerek stratejik konumu itibarıyla tarih boyunca hep cazibe merkezi olmuş bir adadır. 1571’de Osmanlı Devleti adayı o dönem Akdeniz’deki en büyük askeri deniz gücüne sahip olan Venedik’in elinden almıştır. Ada, 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’nın ardından gelişen olaylar sonrasında İngiltere’nin egemenliği altına girmiştir. 300 yılı aşkın Osmanlı yönetiminde kalan adanın Türk ve Rum halkları barış içinde bir arada yaşamışlardır. Ancak adanın İngiliz egemenliğine girmesiyle bu barış ortamı bozulmuş ve ada günümüze kadar süren bir istikrarsızlığa sürüklenmiştir.
1878’den bu yana Kıbrıs sorunu, halen uluslararası gündemden düşmeyen önemli bir yere sahiptir. Çözümsüzlüğü getiren önemli etkenlerden biri ilgili tarafların çok olmasıdır. Ada halkını oluşturan Türkler ve Rumlar, Türkiye, Yunanistan, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği ile adaya yakınlıkları sebebiyle Akdeniz’in güney kesiminde yer alan ülkeler Kıbrıs Sorunu ile bağlantılı konumdadır.
II. Dünya Savaşı’nın ardından değişen dünya dengeleri çerçevesinde İngiltere’nin dünya politikası üzerindeki etkinliği azalmıştır. Bu durum İngiltere’nin Kıbrıs üzerindeki egemenliğini de sürdürülebilir olmaktan çıkarmıştır. Adada yaşayan Türk ve Rum halkları arasında şiddete varan çatışmalar, meselenin Birleşmiş Milletler’e taşınmasına yol açmıştır.
Bu makalede II. Dünya Savaşı sonrası Kıbrıs’ın uluslararası bir soruna dönüşmesi sonucunda gerek BM gerek meseleye taraf olan devletlerin Kıbrıs’ta bir statüko oluşturmak için ortaya koydukları politik ve diplomatik çabaların bir sonucu olan Kıbrıs Cumhuriyeti’ni doğuran hukuki ve siyasi gelişmeler ele alınmıştır. Çalışmada, Kıbrıs’ta iki toplumlu ve tek devletli bir yapının ortaya konabilmesi için, soruna taraf olan devletlerin Londra ve Zürih antlaşmaları ile başlattıkları hukuki süreç incelenmiştir. Sürecin sonucunda kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yapısı, cumhuriyete esas olan anayasanın hukuki ve siyasi açmazları ve bu sürecin başarıları ve başarısızlıkları ortaya konmaya çalışılarak, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin neden sürdürülebilir olamadığı sorusunun cevapları aranmıştır.

Keywords

Kıbrıs Sorunu, Self Determinasyon, Londra Antlaşması, Zürih Antlaşması, Kıbrıs Cumhuriyeti, Kıbrıs Anayasası

References

• Akyılmaz, Gül, Siyasi Tarih, Ankara: Seçkin Yayınları, 2022.
• Armaoğlu, Fahir, Kıbrıs Meselesi 1954-1959 Türk Hükümeti ve Kamuoyunun Davranışları, Ankara: SBF Yayınları, 1963).
• Armaoğlu, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi Cilt 1 1914-1980, Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1991.
• Arsava, Ayşe Füsun, “Uluslararası Hukuk ve BM Teşkilatındaki Değişimler”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 5, S. 115, 2015: s. 115-130.
• Arsava, Füsun, “Kıbrıs Sorununun Uluslararası Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 51, S. 1, 1996: s. 43-51.
• Aydoğdu, Yasin, “Kolejyal Yürütme Uygulamaları 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti ve Uruguay Örneği”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 4, S. 93, 2014, s. 93-113.
• Ayhan, Halis, “Uluslararası Antlaşmalar Hukukunda Rebus Sic Stantibus İlkesi”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2014.
• Bağcı, Hüseyin, “Kıbrıs Sorunu”, Türk Dış Politikası 1919-2008 (Ed. Haydar Çakmak), Ankara: Platin Yayınevi 2008, s. 521-530.
• Balıkçıoğlu, Emrah, “Kıbrıs Müzakerelerinde “Taksim” Tartışmaları (1956–1959)”. Vakanüvis- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 1, S. 2, 2016, s. 30-60.
• Başlar, Kemal, “Uluslararası Hukukta "Erga Omnes" Kavramı”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 22, S. 2, 2002: s. 75-108.
• Baytal, Yaşar, “Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kuruluşu, Türklerin Ada’daki Durumu ve Rum Tedhiş Faaliyetlerinin Sonuçları”, Avrasya Uluslararası Araştırma Dergisi, 11, S. 35 (2023): s. 950-974.
• Doğan, İzzettin, “Kıbrıs Sorununun Milletlerarası Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 4, S. 3-4, (1975): s. 163-193.
• Güler, Yavuz, “Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Kuruluşuna Kadar Kıbrıs Meselesi”, G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, S. 1, (2004): s. 101-112.
• İnce, Fuat, “Lozan Barış Antlaşması ve Ege Adaları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 53 (Lozan Antlaşması Özel Sayısı) (2013): s. 101-128.
• Kıralp, Şevki, “Kıbrıs Cumhuriyeti’nde Etnik Uyuşmazlık ve Türkiye’nin Kıbrıs Politikası: Anayasa Krizi, Şiddet Ve Uluslararası Siyaset (1960-1963)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), S. 37 (Bahar 2023), s. 631-665.
• Manisalı, Erol, Dünden Bugüne Kıbrıs, İstanbul: Gündoğan Yayınları, 2000.
• Müge Vatansever, “Kıbrıs Sorununun Tarihi Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, Özel Sayı, (2012), S. 1495.
• Özersay, Kudret, “Kıbrıs Sorunu: Hukuksal İnceleme”, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2009.
• Pirim, Ceren Zeynep, “Uluslararası Antlaşmalar Hukukunda Değişim, İstikrar ve Değişim Yoluyla İstikrar: Rebus Sic Stantibus”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (TAAD), S. 51 (Temmuz 2022), s. 47-76.
• Sander, Oral, Siyasi Tarih İlkçağlardan – 1918’e, Ankara: İmge Yayınevi 1989.
• Sander, Oral, Siyasi Tarih 1918-1994, Ankara: İmge Kitabevi, 1998.
• Sarıca, Murat/Teziç, Erdoğan/Eskiyurt, Özer; Kıbrıs Sorunu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınevi, 1975.
• Savrun, Ergenekon/Tınal, Melih, “Soğuk Savaş Döneminde İngiltere ve Türkiye’nin Kıbrıs Politikaları (1955-1964)”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 17, S. 34 (2017): s. 349-371.
• Sönmezoğlu, Faruk, “Kıbrıs Sorunu ve Birleşmiş Milletler: 1954-1975”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 38, S. 3-4 (1984): s. 223-255.
• Tanık, İbrahim Halil/Kılavuz, Nurhan, “İngiliz İdaresinden Sonra Adada Kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti ve 1960-1963 Arası Gelişmeler”, EKEV Akademi Dergisi, 15, S. 46, 2011, s. 301-314.
• Toluner, Sevin, “Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Milletlerarası Hukuk”, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınevi, 1977.
• Turhan, Turgut, “Tarihsel Bakış Açısıyla Kıbrıs Türk Hukuk Sistemi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 57, S. 2, 2008, s. 253-288.
• Uçarol, Rıfat, Siyasi Tarih (1789-1994), İstanbul: Filiz Kitabevi, 1995.