Çanakkale’de 1962 Ve 1964 Yıllarında Oluşan Çay Taşkınları Üzerine Bir İnceleme

Year 2024, Issue: 16, 15 - 32, 07.01.2025

Erdinç Uslan , Emin Ulugergerli

Abstract

Çanakkale kent merkezi için 1937-2022 yılları arasındaki meteorolojik kayıtlar incelenmiş ve uzun dönem yağış ortalamasından sapmalar değerlendirilmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda yağış miktarındaki değişimler ile su bütçesine olan etkiler analiz edilmiştir. Çalışmada, özellikle Sarıçay üzerinde meydana gelen taşkın olaylarının yağış rejimiyle ilişkisi incelenmiştir. Araştırmada, Ekim 1962 ve Aralık 1964 tarihlerinde Sarıçay'da meydana gelen taşkınların, aylık yağış miktarındaki %242 ve %219 oranındaki artışlara bağlı olarak gerçekleştiği tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, 86 yıllık dönemin yalnızca %23,59’unun uzun dönem yağış ortalamasının üzerinde olduğu, geri kalan dönemin ise bölgenin iklim yapısı gereği kurak geçtiği belirlenmiştir. Yağışlı dönemlerin süresinin kısa olmasına rağmen, Sarıçay havzasında meydana gelen ani ve yüksek miktarlı yağışların taşkınlara yol açtığı gözlemlenmiştir. Analizler, 86 yıllık ortalama göz önüne alındığında, %100 artışı aşan ani yağışların ekim aylarında yaklaşık olarak 10 yılda bir, aralık aylarında ise düzensiz sıklıkta gerçekleşme eğilimi gösterdiğini ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda, geçmişte yaşanan taşkınların etki alanlarının araştırılması, bu alanlarda olası taşkınlara karşı hazırlık yapılması ve yeni yerleşim alanlarının taşkın riski açısından değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Taşkın riskinin azaltılması ve etkilerinin en aza indirgenmesi amacıyla yağış rejiminin ve su bütçesinin düzenli olarak izlenmesi gerekmektedir. Ayrıca, Sarıçay taşkın yatağının katı atıklarla daralmasının önüne geçilmesi için gerekli müdahalelerin ivedilikle gerçekleştirilmesi gereklidir. Çalışma, bölgedeki taşkın riskinin yönetimine yönelik proaktif yaklaşımların benimsenmesinin önemini vurgulamaktadır.

Keywords

Sel, Çanakkale, Sarıçay, Taşkın Yatağı, Yağış

A Study on the Creek Floods that Occurred In Çanakkale In 1962 and 1964

Abstract

Meteorological records for Çanakkale city center from 1937 to 2022 were examined, and deviations from the long-term precipitation average were evaluated. Based on the data obtained, changes in precipitation amounts and their impacts on the water budget were analyzed. The study specifically investigated the relationship between flood events on the Sarıçay Creek and precipitation patterns. It was determined that the floods that occurred in October 1962 and December 1964 were caused by increases in monthly precipitation of 242% and 219%, respectively. Moreover, it was observed that only 23.59% of the 86-year period had precipitation above the long-term average, while the rest of the period was relatively dry due to the region's climatic characteristics. Despite the short duration of rainy periods, sudden and intense precipitation in the Sarıçay Basin was found to cause flooding. The analysis revealed that, based on the 86-year average, abrupt precipitation increases exceeding 100% tend to occur approximately once every 10 years in October, while such events occur with irregular frequency in December. In this context, studying the impact zones of past floods, preparing for potential future floods in these areas, and evaluating new settlements in terms of flood risk are of significant importance. To mitigate flood risk and minimize its impacts, it is essential to regularly monitor precipitation patterns and the water budget. Additionally, urgent measures must be taken to prevent the narrowing of the Sarıçay floodplain due to solid waste deposits. The study emphasizes the importance of adopting proactive approaches in managing flood risk in the region.

Keywords

Flood, Canakkale, Saricay, Floodplain Precipitation

References

• Deniz, O. & Çalık, A. (2017). Sarıçay (Çanakkale) Havzasının Hidrojeolojisi ve Su-Kayaç Etkileşiminin Araştırılması, Tübitak Projesi, Proje No: 113Y577, 118s.
• DSİ (2001). Atikhisar Barajı Revizyonu Araştırma Raporu (Yayınlanmamış), DSİ, Ankara
• Erkal, T., & Topgül, İ. (2015). Meriç Nehri'nin son 15 Yıllık Taşkınları ve Korunma Projeleri, TÜCAUM VIII. Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde, 165-174.
• Greenbaum, N., Schick, A. P., & Baker, V. R. (2000), The palaeoflood record of a hyperarid catchment, Nahal Zin, Negev Desert, Israel. Earth Surface Processes and Landforms: The Journal of the British Geomorphological Research Group, 25(9), 951-971.
• Ilgar, R. (2021). Çanakkale ilinin sulak alanları, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 622-623
• İrcan M.R., & Duman N. (2021). Thornthwaite iklim sınıflandırmasına göre Şanlıurfa iklimi, DTCF Dergisi, 61(1), 68-93
• Kale, S., & Acarlı, D. (2019), Spatial and Temporal Change Monitoring in Water Surface Area of Atikhisar Reservoir (Çanakkale,Turkey) by using Remote Sensing and Geographic Information System Techniques, Alinteri Journal of Agriculture Sciences, 34(1), 47-56.
• Koca, N. (2005). Atikhisar barajı’nın (Çanakkale) çevresel ve ekonomik etkileri, Doğu Coğrafya Dergisi, 10(14), 209-233.
• Korkmaz, Ş. (2024). Sarıçay Taşkınları ve Çanakkale Şehri (1869-1901), ASSOS İnsan Ve Toplum Bilimlerinde Araştırmalar Dergisi, 1(2), 1-15.
• Oğraş, S. (2019). Dicle Nehri’nin taşkın analizinin HEC-RAS programı ile yapılması, Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 10(3), 1087-1098.
• Özcan, O. (2008). Sakarya Nehri alt havzasının taşkın riski analizinin uzaktan algılama ve CBS ile belirlenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bilişim Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul
• Özelkan, E. (2019). Uzaktan algılama ile belirlenen baraj gölü alanının zamansal değişiminin meteorolojik kuraklık ile değerlendirilmesi: Atikhisar barajı (Çanakkale) örneği, Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(4), 904-916.
• Öztürk B., & Erginal A.E. (2001). Sarıçay Havzasının Jeomorfolojisi, Türk Coğrafya Dergisi, 36, 49-86.
• Samsunlu, A., Maktav, D., & Kapdaslii, S. (1996), Transboundary Water Issues Between Greece-Bulgaria and Turkey: The Case of the Meriç/Evros River. In: Ganoulis, J., Duckstein, L., Literathy, P., Bogardi, I. (eds) Transboundary Water Resources Management, Nato ASI Series, vol 7. Springer, Berlin, Heidelberg.
• Tiryaki, M. ve Karaca, Ö., (2018), Flood susceptibility mapping using GIS and multicriteria decision analysis: Saricay-Çanakkale (Turkey), Arabian Journal of Geosciences, 11(14), 364.
• Thornthwaite, C. & W., Mather, J. R. (1955). The Water Balance, Publications in Climatology, 8, 1–104.
• URL1: https://www.mgm.gov.tr (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL2: https://www.devletarsivleri.gov.tr/ (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL3: https://bolge25.dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/943 (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL4: https://canakkaleaynalipazar.com/yazarlar/dr-mithat-atabay/oyle-bir-felaketti-ki-ezine-ye-ancak-havadan-yardim-yapilabilmisti/306/ (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL5: https://canakkale.afad.gov.tr/kurumlar/canakkale.afad/PdfDosyalari/Canakkale-IRAP.pdf (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL6: https://www.ilgazetesi.com.tr/canakkalede-saricay-tasti-189765h.htm (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL7: https://gazetearsivi.milliyet.com.tr/liste?tarih=1962.10.05 (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL8: https://www.bitmezat.com/en/product/1074400/1929-canakkale-sel-felaketi (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL9: https://www.canakkaletravel.com/yazi/canakkale-ve-yasadiklarim-13-1960li-yillardaki-sel-felaketi-ve-cocuklugumuzun-oyunlari.html (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL10: https://www.gokcekoleksiyon.com/son-baski-gazetesi-4-ekim-1962-prenses-hanzade-ile-fazila-parise-gitti-canakkale-sel-altinda-gz117270 (Mart 2024 tarihinde alındı)
• URL11: https://www.canakkalerehber.com (Mart 2024 tarihinde alındı)