Abdülmecîd b. Şeyh Nasûh b. İsrâil Amasî’nin “Risâletü’l-Fevzi’l-Azîm”i ve Tahkîkî

Yıl 2018, Sayı: 11, 81 - 117, 27.12.2018

Süleyman Pak

https://doi.org/10.18498/amauifd.503803

Cited By: 1

Öz

el-Fevzü’l-azîm
adlı risale Abdülmecîd Amasî tarafından hicri 957 yılında kaleme alınmıştır.
Konulu tefsir sayılabilecek şekilde “büyük kurtuluşa erenlerin ve cennete
gireceklerin özellikleri”ni anlatan, yani içinde “el-fevzü’l-azîm” ifadesi
geçen ayetleri bir arada toplamış ve bunları bir bütünlük içerisinde tefsir
etmiştir. Tefsirinde öncelikle seçtiği ayetleri kelime yapısı ve dilbilgisi
kuralları çerçevesinde incelemekte, ardından onu açıklama amaçlı başka ayetlere
ve hadislere yer vermektedir. Açıklamalarında farklı kıraatleri de inceleyen
Amasî, anlama katkıları üzerinden muhtemel yorumları da zikretmektedir. Ayrıca
bir ayetin siyak-sibak ilişkisine de dikkat eden müellif, ayetleri bir bütünlük
içesinde izah etmektedir. Amasî’nin ayetleri açıklarken tarihi olaylardan da
yararlandığı görülmektedir. Kaynakları arasında Zemahşerî, Beyzâvî, Nizâmüddîn
Neysâbûrî, Râzî öncelikli ve ağırlıklı bir şekilde yer almaktadır. Müellifin
tarikata intisabı bulunmasına bağlı olarak tefsir ettiği ayetlerle ilgili yeri
geldikçe işâri yorumlara da yer verdiği görülmektedir. Ayrıca kelami konularda
Ehl-i sünnetin görüşlerini tercih etmekte, bazen farklı görüşleri de zikredip
tenkit etmesinin ardından da kendi görüşünü vermektedir. Bu çalışmada
Abdülmecid Amasî ve eserleri kısaca tanıtıldıktan sonra risalenin ilmi neşri
yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Fevzül-Azîm, Abdülmecîd b. Nasûh, Cennet, Amasî

Abdulmecid Ibn Sheikh Nasuh b. Israel Amasî's Treatise Named “Risalah al-Fawz al-Azim”

Öz

This treatise was taken by Abdulmecid
Amasî in the year 957. The verses describing the characteristics of those who
are in great emancipation and those who will enter the heaven, which can be
counted as "commentary on the subject", have gathered together the
verses of the expression "fevzül-persis" and explained them in a
unity. In his exegesis, he first examines the verses within the framework of
the word structure and grammar rules then presents other verses and hadiths
related to this verse. Amasi,
who also examined different kıraats in his explanations, also mentions possible
interpretations through his contribution to understanding. In addition, the
Writer, who pays attention to the relationship of siyak-sibak in one verse,
explains the verses in the context of unity. It is seen that Amasî benefited
from historical events when explaining the verses. Its sources include Zemahsheri,
Beyzavi, Nizamüddin Neysaburi, Razi in a priority and predominant manner. It
appears that the writer has also included işâri interpretations because of his
involvement in the order. In addition, while choosing the opinions of Ahl-i
Sunnah in kalami conclusions, he sometimes criticizes other opinions and then
gives his opinion. Thic article aims to give a general information on
Abdulmajid Amasi and his works with the edition critique of Risala al-Fawz
al-Azim.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Fevzul-Azîm, Abdülmecîd b. Nasûh, Heaven, Amasî

Kaynakça

• Amasî, Abdülmecîd İbn Şeyh Nasûh b. İsrâil. Risâletü’l-fevzi’l-azîm. (er-Resâilü’l-Mecmûa içinde). Reşid Efendi. 1019. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Amasî, Abdülmecîd İbn Şeyh Nasûh b. İsrâil. Tefsîru sûrati’l-insân. Thk. Muammer Erbaş. İzmir: y.y., 2008.
• Bağdâdî, İsmail b. Muhammed Emin b. el-Bâbânî. Hediyyetü’l-arifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, ts.
• Bağdâdî, İsmail b. Muhammed Emin b. el-Bâbânî. İzahu’l meknûn fi Keşfi’z-Zünûn. 2 Cilt. Beyrut: Daru İhyâi’t-Turâsi’l Arabi, ts.
• Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebu Sa’îd Abdullah b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Daru İhyâi Türasi’l-Arabi, 1418. Bursalı, Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. 2 Cilt. İstanbul: Meral Yayınları, ts.
• Demir, Ziya. XIII.-XVI. yy. Arası Osmanlı Müfessirleri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Hayta, Ufuk. Abdülmecîd b. Nasûh Tosyevî’nin (ö. 1588) Hayatı, Eserleri ve el-Hüdâ ve’l-Felâh Adlı Tefsir Risâlesinin Tahkîki. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2008.
• Kehhale, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-müellifîn. 4 Cilt. b.y.: Müessesetü risâle, 1414/1993.
• Kara, Mustafa. Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2017.
• Münavî, Zeynüddîn Muhammed. el-Fethu’s-semâvî bi tahrîci ehâdîsi’l-Kadî Beyzâvî. 3 Cilt. Riyad: Daru’l-Asıme, ts.
• Neysâbûrî, Nizâmüddîn Hasan b. Muhammed b. Hüseyin. Garâibü’l-Kur’an ve reğâibü’l-Furkan. 6 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1416.
• Öngören, Reşat. Tarihte Bir Aydın Tarikatı Zeyniler. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Pak, Süleyman. “Abdülmecîd b. Nasûh b. İsrail Amâsî’nin Tefsir İlmine Katkıları”. Uluslararası Amasya Âlimleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ed. Şuayip Özdemir - Ayşegül Gün. 1: 235-248. Amasya: KIBATEK, 2017.
• Polat, Emanullah. “Tosyevî’nin el-Havf ve’l-Hüzün Adlı Risâlesinin Tahkîki ve Değerlendirilmesi”. BÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2014): 183-204.
• Razi, Ebu Abdullah Muhammed b. Ömer b. Hasan b. Hüseyin. Mefâtihu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Daru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabi, 1420.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Sevre b. Musa b. Dahhâk. Sünenü’t-Tirmizî. 5 Cilt. Mısır: Şirketü Mektebe ve Matbaatü Mustafa el-Babî el-Halebî, 1395/1975.
• Yasar, Abdî-zâde Hüseyin Hüsameddin. Amasya Tarihi. Amasya: y.y., 2004.
• Zemahşerî, Ebû Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 1407.