Evaluations of the Byzantine Period Data Obtained from the Archaeological Excavations of the Tuzla Değirmenaltı Monastery in Istanbul

Year 2025, Issue: 5, 35 - 59, 01.04.2025

Rahmi Asal , Yusuf Çurku , Yusuf Tokgöz , Tolga Köroğlu

Abstract

The archaeological excavations at the "Tuzla Değirmenaltı Monastery" commenced in August 2023 as part of a project developed by Emlak Konut and in accordance with the decisions made by the Istanbul Regional Board for the Protection of Cultural Heritage No. 5. The ongoing excavations, led by the Istanbul Archaeological Museums Directorate, are located in Tuzla District, Merkez Neighborhood, block 192, plot 1. In these excavations, which date to the Middle Byzantine Period, various structures of the monastery have been identified, including the church, atrium, dining hall, crypt, cistern, workshop, toilet niche, storage area, and burial sites. In addition to these sections, a substantial amount of archaeological material from the 2nd to the 13th centuries A.D. has been uncovered during the excavation process. Despite the destruction that occurred in the 1970s in and around the excavation site, the extensive area exhibited by the complex indicates that this monastery is one of the largest Christian structures on the Asian side of Istanbul. There is a high probability that the monastery is one of the five monasteries mentioned in historical sources, and in this regard, field and archival studies are ongoing.

Keywords

Byzantium, Monastery, Church, Refectory, Crypt, Toilet in the Niche

Thanks

Araştırma Görevlisi Antropolog Ayşe Yeşim Demir'e; Arkeolog Sedat ÖZTOPBAŞ ve Emrah KAHRAMAN' a; kazı ekibi üyeleri Emre Hakan DEMİREL, Kadir İNCE, Yasemin YILAN, Şeyda SAYIN ve Zeynep GENÇ'e katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

İstanbul Tuzla Değirmenaltı Manastırı Arkeolojik Kazılarından Elde Edilen Bizans Dönemi Verilerinin Değerlendirmesi

Abstract

"Tuzla Değirmenaltı Manastırı" arkeolojik kazıları, Emlak Konut tarafından geliştirilen bir proje kapsamında ve İstanbul 5 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun aldığı kararlar doğrultusunda 2023 yılı Ağustos ayında başlamıştır. Tuzla İlçesi, Merkez Mahallesi, 192 ada, 1 parseldeki kazılar İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü öncülüğünde devam etmektedir. Kazılarda; Orta Bizans Dönemine tarihlenen manastırın kilise, atrium, yemekhane, kripta, sarnıç, işlik, niş içinde tuvalet, depolama mekanı ve mezar alanları tespit edilmiştir. Bu yapıların yanı sıra, kazı sürecinde M.S. 2. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar önemli miktarda arkeolojik materyal ortaya çıkarılmıştır. Kazı alanı ve çevresinde 1970'li yıllarda meydana gelen tahribata rağmen manastırın sergilediği geniş alan, bu manastırın İstanbul'un Asya yakasındaki en büyük Hristiyan yapılarından biri olduğunu göstermektedir. Manastırın tarihi kaynaklarda adı geçen beş manastırdan biri olma ihtimali yüksek olup bu konuda saha ve arşiv çalışmaları devam etmektedir.

Keywords

Bizans, Manastır, Kilise, Yemekhane, Kripta, Niş İçinde Tuvalet

Thanks

Araştırma Görevlisi Antropolog Ayşe Yeşim Demir'e; Arkeolog Sedat ÖZTOPBAŞ ve Emrah KAHRAMAN' a; kazı ekibi üyeleri Emre Hakan DEMİREL, Kadir İNCE, Yasemin YILAN, Şeyda SAYIN ve Zeynep GENÇ'e katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

References

• Ahunbay, M. (1997). Manastır. Eczacıbaşı Sanat Ansı̇klopedı̇sı̇, 2, 1159-1164.
• Akyürek, E. (1997). Bir Ortaçağ Sanatı Olarak Bizans Sanatı, Sanatın Ortaçağı. E. Akyürek (Ed.), Türk, Bı̇zans Ve Batı Sanatı Üzerı̇ne Yazılar, 71-87. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Akyürek, E. (2001). Antalya'nın Doyran Beldesinde Bir Bizans Manastırı. V. Ortaçağ ve Türk Dönemı̇ Kazı ve Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı,13-28.
• Armağan, M. (2023). Boukoleon Sarayı’na ait Opus Sectile Kalıntının Kentsel Arkeoloji Açısından İncelenmesi. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, 85, 103-119.
• Baş, B. (2013). Hıristiyan Manastırcılığının Doğuşu. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 44, 183-204.
• Bulgurlu, V. (1998). İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ndeki bir grup Bizans kurşun mührünün değerlendirilmesi (Tez No. 94031) [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. İstanbul.
• Çetinkaya, H. (2011). Roma ve Bizans İmparatorluklarında Ölüm Algısı ve Mezar Türleri. MSGSÜ Sosyal Bilimler, 3, 18-38.
• Demiriz, Y. (2002). Örgülü Bizans Döşeme Mozaikleri, İstanbul: Yorum Yayıncılık.
• DOC 3/2 Catalogue of the Byzantine Coins in the Dumbarton Oaks Collection and in the Whittemore Collection, Vol. 3, Part 2, (Eds. Alfred R. Bellinger - Philip Grierson), Washington, 1993.
• Doğan, S. (2003). Ortaçağ manastır sistemi: Doğu ve Batı manastırları. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 20(2), 73-89.
• Eyice, S. (1973). Tuzla Değirmenaltı Mevkiinde Bir Bizans Kalınıtısı, Sanat Tarihi Yıllığı, 5, 27-78.
• Eyice, S. (1989). İstanbul’un Bizans Su Tesisleri, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 25, 3-14.
• Eyice, S.(1994). Manastırlar. Dünden Bugüne İstanbul Ansı̇klopedı̇sı̇ 5, 288-294.
• Hayes, J. W. (1992). Excavations at Sarachane in İstanbul, Vol. II. The Pottery. Princeton 1992.
• Husar, M. & Ota, S. (2020). Middle Byzantine period weapons from the collections of the National Museum of
• Romanian History in Bucharest (also) used in Byzantium, Materiale şi cercetări arheologice, 16, 229-243.
• Karakaya, E. (2012). Bizans Döneminde Bağdat Yolu (Üsküdar- İzmit Arası). Sanat Tarihi Yıllığı, 20, 87-122.
• Kerim, A. & Süme, V. (2018). İstanbul’un Eski Su Kaynakları; Sarnıçlar. Türk Hidrolik Dergisi, 2(2), 1-8.
• Korucu, F. (2013). Anadolu ve Yakın Çevresı̇nde Üretı̇lmı̇ş Orta Bı̇zans Dönemı̇ (XI.-XIII. Yüzyıl) Sırlı Seramı̇klerı̇nde Görülen Fı̇gür ve Desen Anlayışı (Tez No. 357515) [Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. İstanbul.
• Liddell H.G. & Scott R. (1940). πίθος, In: Sir Henry Stuart Jones, R. McKenz (Eds.) A Greek-English Lexicon, 514. Oxford: Clarendon Press.
• Özyıldırım, M. (2015). Olba Manastırı 2014 Yılı Kazı Sonuçlarının Değerlendirilmesi. Seleucia ad Calycadnum Dergisi, V, Ankara.
• Özyıldırım, M. & Yeğin, Y. (2019). Olba Manastırı 2018 Yılı Kazı Çalışmaları ve Sonuçları. Seleucia, 9, 11-28.
• Patlagean, E. (1999). Yoksullar. Cogito, 17, 127-160.
• Rice, T.T. (2002). Bizans’ta Günlük Yaşam. Özne Yayınları, Ankara.
• Sear, D. R. (2002). Roman Coins and Their Values, Vol II. London: Spink and Son Ltd.
• Sezgin, K.(2018). Antik Dönemde Artı Ürün Depolama Kavramı Ve Depolama Kapları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(1), 595-610.
• Sulvian, L. P. & Rodning, C. B. (2011). Residental Burial, Gender Roles, and Political Development in Late Prehistoric and Early Cherokee Cultures of the Southern Appalachians. Archaeological Papers of the AAA, 20, 79-97.
• Talbot, A. M. (1991). Monasticism. Oxford Dıctıonary of Byzantıum 2, 1392-1394.
• Uysal, G. (2018). Konstantin ve Helena Kilise’sinde (Andaval) Mezar Tiplerinden ve Buluntulardan Sosyal Statünün Belirlenmesi. Antropoloji, 36, 29-52.
• Üstündağ, E. (2010). İstanbul Tavşanadası’ndaki Ortaçağ Bizans Manastırı (Tez No. 277746) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü]. İstanbul.
• Yeğin, Y. (2016). Olba Manastırı’nda İşlik Kazısı ve Sonuçların Değerlendirilmesi. Seleucia, 6, 192-219.