TÜRKÇE FELSEFE SÖZLÜKLERİNDE RASYONALİZM NEDİR?

Year 2023, Volume: 5 Issue: 1, 117 - 124, 19.03.2023

Mesut İrde

Abstract

Aklın Egemenliğine dayanan rasyonalizm her bilim dalının kendine konu edindiği bir kavram olmuştur. Entelektüel bir alan olan rasyonalizm insanlığın varoluşundan bu yana önemini korumaktadır. İlkçağ doğa filozoflarından Ksenofanes ve Parmanides’ten başlayıp, Sokrates, Platon, Aristoteles, Descartes ve Hegel’e kadar uzanan etkilerini görmek mümkündür. Bu kavram kimi felsefe sözlüklerinde akılcılık, kimi felsefe sözlüklerindeyse usçuluk olarak geçmektedir. Rasyonalizm gerek felsefede gerekse dinde, teolojide, psikolojide, metafizikte ve birçok alanın içinde yer almaktadır. Çok genel anlamda insanın aklının ön planda tutulduğu, aklın değerlerini, ölçütlerini ele alan kavram olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada rasyonalizmin belli başlı Türkçe felsefe sözlüklerinde ne şekilde geçtiğini, bu akıma ait bazı filozofların, öncelikle Descartes ve Hegel’in rasyonalist bağlamda öz olarak görüşleri ele alınıp incelenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Rasyonalizm, Descartes, Hegel

WHAT IS RATIONALISM IN TURKİSH PHILOSOPY DICTIONARY?

Abstract

Rationalism, which is based on the Sovereignty of the Mind, has been a concept that every branch of science has taken as its subject. Rationalism, which is an intellectual field, maintains its importance since the existence of humanity. It is possible to see the effects of the ancient natural philosophers, starting from Xenophanes and Parmanides, and extending to Socrates, Plato, Aristotle, Descartes and Hegel. This concept is referred to as rationalism in some philosophy dictionaries and rationalism in some philosophy dictionaries. Rationalism takes place in philosophy, religion, theology, psychology, metaphysics and many other fields. In a very general sense, it is defined as a concept that focuses on the human mind and deals with the values and criteria of the mind. In this study, how rationalism is used in the main Turkish philosophy dictionaries, and the views of some philosophers belonging to this movement, primarily Descartes and Hegel, in the rationalist context are discussed and examined.

Keywords

Rationalism, Descartes, Hegel

References

• Akarsu, B. (1998). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Bolay, S. H. (1997). Felsefi Doktrinler ve Terimler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Darıcı, A. (2014). Descartes Felsefesinde Bilgi ve Yöntem (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Descartes, R. (1947). Felsenin İlkeleri. (M. Karasan, Çev.) Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Descartes, R. (2017). Meditasyonlar: Metafizik Üzerine Düşünceler. (Ç. Dürüşken, Çev.) İstanbul: Alfa Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (2016). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hegel, G. W. (2015). Hegel'in Mutlak İdealizmi. (E. Orman, Çev.) İstanbul: Belge Yayınları.