DEMOKRAT PARTİ İKTİDARI DÖNEMİNDE İKTİDAR-MUHALEFET CEPHELEŞMESİ VE BU CEPHELEŞMENİN KIRSAL KESİME YANSIMASINDA SÖZLÜ TARİH ÖRNEĞİ

Year 2023, Volume: 2 Issue: 3, 59 - 88, 04.05.2023

Turan Tunç

Abstract

Türk siyasi hayatında ilk cepheleşme Osmanlı Devleti’nin son yıllarında İttihat ve Terakki Cemiyeti ile Hürriyet ve İtilaf Fırkası arasında başlamıştır. Bu cepheleşme, ülke bütünlüğü açısından bakıldığında, olumsuz sonuçlara neden olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra da siyasi alanda cepheleşmeler devam etmiştir. Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) ile Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (TCF) arasındaki ilk cepheleşme kısa sürmüş, Şeyh Sait ayaklanmasının bastırılmasından sonra TCF kapatılmıştır. Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın (SCF) kurulması ile bir başka cepheleşme devam etmiştir. 1930 yerel seçim öncesindeki olaylar henüz demokratik bir ortamın yerleşmediğini göstermiş, diğer nedenlerin de etkisiyle SCF kendisini feshetmiştir. II Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra Türkiye’nin siyasi vaziyeti, iç ve dış etkenler göz önüne alındığında, yeniden çok partili sisteme geçmesini gerektirmiştir. Demokrat Parti (DP) öncelikle yönetim kadrosu, halka yakınlığı ve uygulanabilir programı ile diğer muhalefet partileri geride bırakarak öne çıkmıştır. 1950 genel seçimleri ile iktidara gelen DP, Türk siyasetine yeni bir anlayış getirmiştir. DP’nin her alandaki farklı uygulamaları, ana muhalefet CHP’nin görüş ve anlayışı ile uyuşmadığından dolayı, bu iki parti arasında cepheleşme kaçınılmaz duruma gelmiştir. DP ile CHP arasındaki cepheleşme siyasi hayattan başka, öncelikle basına ve kırsal kesime de sıçramıştır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de siyasi partiler arası cepheleşmelerin ülkemizde yarattığı olumsuz yönleri ortaya çıkarmaktır.

Keywords

Demokrat Parti, İktidar, Muhalefet, Cepheleşme, Kırsal Kesim

References

• BCA, Fon Kodu: 30-01-0-0, Yer: 50-301-11, 08.10.1951.
• BCA, Fon Kodu: 30-01-0-0, Yer 21-122-6, 24.02.1960.
• AFŞAR Erkan, “Türk Politik tarihinde Demokrat Parti ve 1946 Programı,” Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İİBF Dergisi, IV/8, 2019, s. 273-295.
• AHMAD Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye ( 1945-1980 ), Hil Yayın, İstanbul, 2007.
• AKALIN Cüneyt, Askerler ve Dış Güçler, Çağ Basın Yayın A.Ş., İstanbul, 2000.
• AŞCI Elif, Karikatürlerde İsmet İnönü İmajı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, Isparta, 2014.
• AYDEMİR Şevket Süreyya, İkinci Adam, Cilt III. (1950-1964), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1968.
• ______________________ , Menderes’in Dramı? , Remzi Kitabevi, İstanbul, 1976.
• AYSAL Necdet, “Yönetsel Alanda Değişimler ve Devrim Hareketlerine Karşı Gerici Tepkiler “Serbest Cumhuriyet Fırkası-Menemen Olayı”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 44, Güz 2009, s. 581-625.
• BALKAYA İhsan Sabri, “1930 Antalya Belediye Seçimleri ve Yansımaları,” Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XXII/2, Haziran 2018 s. 1075-1091.
• BAŞ Ramazan, “İstisnai Bir Seçim Sonucu: Sözlü ve Yazılı Tarih Işığında 1957 Seçimlerinde Burdur,” Sözlü Tarih Dergisi, II/1, Mart 2019, s. 15-48.
• BAŞGİL Ali Fuad, 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri: Görüp Yaşadıklarım, Yağmur Yayınları, İstanbul, 2006.
• BAYUR Hikmet, Atatürk Hayatı ve Eseri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1990.
• CEBESOY Ali Fuat, Siyasi Hatıralar Cilt I-II, Temel Yayınları, İstanbul, 2007.
• İNALCIK Halil, Tarihçilerin Kutbu, Şefik Matbaası, İstanbul, 2006.
• KARAL Enver Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi Cilt V, TTK Yayınevi, Ankara, 1990.
• KARACA, Alâattin, Necip Fazıl Adnan Menderes İlişkisi, Lotus Yayınevi, Ankara, 2009.
• KILIÇ, Ali, Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, (Der: Hulusi Turgut), İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2006.
• KOÇAK Cemil, Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) İktidar ve Demokratlar, Cilt II, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
• MEYDAN Sinan, “Partizan Radyo Televizyon Kurumu,” Sözcü Gazetesi, 04.06.2018.
• OKYAR Fethi, Üç Devirde Bir Adam (Haz: Cemal Kutay), Dilek Yayınları, Tercüman Yayınları, İstanbul, 1980.
• ORBAY Rauf, Cehennem Değirmeni, Siyasi Hatıralarım-I-II, Emre Yayınları, İstanbul, 1993.
• OTAÇ Tuğrul, İngiliz Belgelerine Göre 1960 Askeri Darbesi ve 1971 Askeri Muhtırası, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye Cumhuriyeti Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 2019.
• ÖZER Sevilay, “Demokrat Parti Dönemi Zirai Makineleşme Hareketi ve Sonuçları,” SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 31,Nisan 2014, s. 61-80.
• SAROL Mükerrem, Bilinmeyen Menderes, İnkılap Yayınevi, İstanbul, 2014.
• TOKER Metin, Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944-1973, Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1990.
• UÇAR Fuat, Türk Siyasetinde Cepheleşme Olgusuna Bir Örnek: Milliyetçi Cephe Hükümetleri, SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Isparta, 2014.
• YALMAN Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, (Haz: Erol Şadi Erdinç), Pera Turizm ve Ticaret AŞ., İstanbul, 1997.
• YETKİN Çetin, Karşıdevrim 1945-1950, Kilit Yayınları, Ankara, 2011.
• YILMAZ Ensar, “Demokrat Parti ve Yerel Seçimler,” TURAN Stratejik Araştırmalar Dergisi, Eylül, 2019, Cilt XI/Yaz, Sayı 43, s. 324-329.
• YILDIRMAZ Sinan, ‘‘1950 Seçimleri ve Propaganda,’’ Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 0/6, 2004, s. 131-157. Mülakat Yapılan Vatandaşlar
• ATILGAN Mustan, çiftçi, Donarşa Köyü 06.05.1931 doğumlu (Donarşa, 1970’de Çiçekpınar Kasabası olmuştur)-Şarkikaraağaç (Isparta), 10.01.2022 mülakat.
• ÖZBEY Haşim, çiftçi-geçici imam (1957-1962 arası)-yapı ustası, Donarşa Köyü 12.01.1945 doğumlu-Şarkikaraağaç (Isparta), 17.01.2022 mülakat.