Tarihi Konuların Öğrenilmesinde Deyim Hikâyelerini Bilmenin Rolü: “İki Dirhem Bir Çekirdek” Örneği

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 7, 29 - 37, 13.09.2024

Muhammet Fatih Alkayış , Mehmet Emin Dinç

Öz

İskender PALA’nın “İki Dirhem Bir Çekirdek” adlı eserindeki deyim hikâyelerinde geçen tarihi bilgilerin kazanımlara dönüştürüldüğü bu çalışmada deyim ve tarih ilişkisi etraflıca ele alınmıştır. Geçmişten beslenen deyimler, çoğu zaman tarihi olayları işaret eder veya hatırlatırlar. Tarih; geçmiş yaşantıların günümüze yansıyan yüzüdür. Tarih daha iyiye, daha güzele ve daha doğruya yürüyüşte günümüz insanına rehberlik eder. Deyimler, bu rehberliğin “olma” işlevinin yerine gelmesinde öncü rol oynarlar. Bazen saatlerce konuşarak ya da onlarca sayfa yazı yazarak izah etmemiz gereken konuları, anlatım gücüne sığındığımız deyimlerle açıklığa kavuştururuz. Bir iki kelimeden oluşan deyimler, bir sayfalık yazıyla ya da 15 dakikalık konuşmayla anlatılabilecek bir hikâyenin ihtiva ettiği dersi tek başına verebilme gücüne sahiptir. Deyimlerin ortaya çıkış hikâyelerinin bilinmesi; bu konudaki yanlış tahminlerin ortadan kalkmasını ve eksik bilgilerin tamamlanmasını sağlar; bir sözün deyimleşme sürecinin (gerçek anlamdan mecaz anlama geçişinin) anlaşılmasına yardımcı olur; tarihi bilgilerin yanı sıra sosyal ve kültürel yaşantılar hakkında ipuçları sunar. Tarihi bilgiler sadece tarih kitaplarında değil, aynı zamanda farklı alanlarda yazılmış eserlerin içerisinde de değişken oranlarda bulunur. İçerisinde 99 adet deyim hikâyesinin yer aldığı İki Dirhem Bir Çekirdek adlı kitabın bazı bölümlerinde çeşitli tarihi bilgilere rastlanmıştır. Gerek içerisindeki deyimlerin akıcı bir üslupla ele alınmış olması gerekse bu deyimlerin temel düzeyde tarihi bilgiler taşıması, eserin okuyucuda önemli ve uzun süreli etkiler bırakmasını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Deyim hikâyeleri, tarihi bilgiler, kazanımlar, İskender Pala.

Kaynakça

• Alkayış, M. F. (2003). Şair Köroğlu ve Eşkıya Köroğlu’ndaki Ortak Yön, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, sayı 37, MEB Yayınları.
• Dinç, M. E. (2005). Sosyal Bilgiler Öğretiminde ve Tarih Konularının Öğrenilmesinde Soru Kavramı, II. Ulusal Sosyal Bilgiler Eğitimi Kongresi Bildiriler Kitabı, s.89-96, Mayıs - 2005, Van.
• Eker, Ü. (2012). Tarihî Metin Aktarımlarında Deyimler (Eski Türkiye Türkçesi – Türkiye Türkçesi), Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (TEKE), Sayı 1/1, 2012, s. 124-157, Türkiye.
• Gün, M.; Tanrıkulu, L.; Türk, A. (2021). Yabancılara Türkçe öğretimi alanında ek çalışma kâğıtları ile deyim öğretimi. Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (23), 49-64. DOI: 10.29000/rumelide.948289.
• Kurşun vd. (ve diğerleri), (2016). Tarih Metodu, Editör: Zekeriya Kurşun, 7. Baskı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayını.
• Pala, İ. (2023). İki Dirhem Bir Çekirdek, 265. Basım, İstanbul: Kapı Yayınları. Google.com (ilk erişim tarihi: 5.8.2024)
• https://atif.sobiad.com/index.jsp (ilk erişim tarihi: 5.8.2024)
• https://dergipark.org.tr/tr/pub/rumelide/issue/62892/948289 (ilk erişim tarihi: 5.8.2024)
• https://onedio.com/haber/winston-churchill-in-en-anlamli-sozleri-iste-churchill-den-en-guzelalintilar-1040219 (ilk erişim tarihi: 21.8.2024)
• https://sozluk.gov.tr (ilk erişim tarihi: 5.9.2024)
• https://translate.google.com/?hl=tr&sl=auto&tl=en&op=translate (Abstract, Keywords), (Google.com üzerinden erişilmiştir)
• https://tr.wikipedia.org/wiki/İskender_Pala#Aldığı_görevler (ilk erişim tarihi: 6.8.2024)