Vergi Hukukunda Tahakkuk Kavramı, Benzer Kavramlardan Farkı ve Hukuki Niteliği

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 387 - 405, 18.02.2025

Aslı Elvan Katiç

https://doi.org/10.54699/andhd.1578810

Abstract

Vergi borcunun tahakkuku, vergilendirme sürecinde yer alan ve Türk vergi hukukuna özgü olduğu kabul edilen bir safhadır. Tarh ve tebliğ edilen verginin ödenmesi gereken aşamaya gelmesine karşılık gelen tahakkuk aynı zamanda vergi borcunun vadesinin belirlenmesi, gecikme faizinin hesaplanması ve ziyaa uğratılan verginin tespiti hususları bakımından önem taşımaktadır. Çalışmamızda tahakkuk öncelikle sözlük anlamlarıyla ele alınmış, tahakkukun farklı disiplinlerdeki karşılıklarına yer verilmiştir. Tahakkukun gerçekleşme anı ve vergilendirme sürecindeki rolü, benzer kavramlarla kıyaslanması suretiyle tespit edilmeye çalışılmıştır. Öğretide sıklıkla tahakkukla bağdaştırılan kavramlar olan kesinleşme ve muacceliyet ile tahakkuk arasındaki farklar ortaya koyulmuştur. Tahakkuk aşaması ile bir güvence önlemi olarak ihtiyati tahakkuk muamelesi bir arada ele alınmıştır. Son olarak, idari işlem teorisi bağlamında tahakkukun bir idari işlem niteliğinde olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Tahakkuk, Kesinleşme, Muacceliyet, İhtiyati Tahakkuk, İdari İşlem Teorisi

The Concept of Accrual in Tax Law, The Differences from Similar Concepts and Its Legal Characteristics

Abstract

Accrual of tax debt is a stage in the taxation process and is considered to be spesific to Turkish tax law. Accrual, the stage at which the tax levied and notified reaches the stage at which it must be paid, is also important in terms of determining the due date of the tax debt, calculation of the interest of default and determination of the tax loss. In our study, accrual is primarily discussed with its dictionary definitions and its equivalents in different disciplines. The moment of accrual and its role in the taxation process are tried to be determined by comparing it with similar concepts. The differences between finalization and maturity, which are concepts frequently associated with accrual in the doctrine have been presented. The accrual stage and precautionary accrual treatment as a safeguard measure are discussed together. Finally, in the context of the administrative procedure theory, it is tried to determine whether accrual is an administrative procedure or not.

Keywords

Accrual, Finalization, Maturity, Precautionary Accrual, Administrative Procedure Theory

References

• AĞAR, Serkan: “Vergi Yargısında Davaya Konu İcrai İşlem – I”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2006, Sayı 67, s. 285-316 (I).
• AĞAR, Serkan: “Vergi Yargısında Davaya Konu İcrai İşlem – II”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2007, Sayı 68, s. 360-392 (II).
• AKGÜL YILMAZ, Gülay: Kamu Maliyesi, 4. Baskı, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2013.
• AKIN BASA, Yeliz Neslihan: Vergi Hukukunda Tahakkuk, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2023.
• BAŞARAN YAVAŞLAR, Funda: Vergi Ödevi İlişkisinin Tarafları Üzerinden Alman Vergilendirme Usulü (Hukuk Devleti Bakış Açısıyla), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2013.
• BATI, Murat: Vergi Hukuku (Genel Hükümler), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• BENLİGİRAY, Yılmaz / ERDOĞAN, Nurten: Genel Muhasebe, 5. Baskı, Nisan Kitabevi, Eskişehir, 2020.
• BİLİCİ, Nurettin / SABAN, Nihal / ÜYÜMEZ, Mustafa Erkan / BAŞARAN YAVAŞLAR, Funda / BAYRAKLI, Hasan Hüseyin / YALTI, Billur: Vergi Hukuku, 3. Baskı, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2015.
• BLACK, Henry Campbell: Law Dictionary, 6. Baskı, West Publishing, Minnesota, 1990.
• CANDAN, Turgut: Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• ÇELİK, S. Binnur: Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, 3. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• ÇİTİL, Bünyamin: “Özel Hukukta Muacceliyet ve Temerrütün Vergi Hukukundaki Takas ve Tahsille Mukayesesi”, Sayıştay Dergisi, 2018, Sayı 109, s. 183-202.
• ERCAN, Hüseyin: “Tahakkuk Esaslı Devlet Muhasebe Sisteminin Yeni Kamu Mali Yönetimi Açısından Değerlendirilmesi”, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 2021, Cilt 18, Sayı 39, s. 983-1000.
• FEYZİOĞLU, Bedi Necmeddin: “Mükellefiyeti Doğurucu Vakıa”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1952, Cilt 7, Sayı 1, s. 52-89.
• GERÇEK, Adnan: “Yürütmenin Durdurulması Müessesesinin Vergileme İşlemleri Üzerindeki Etki ve Sonuçları”, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 2002, Sayı 41, s. 117-138.
• GİRİTLİ, İsmet / BİLGEN, Pertev / AKGÜNER, Tayfun / BERK, Kahraman: İdare Hukuku, 5. Baskı, Der Yayınları, İstanbul, 2012.
• GÖZLER, Kemal: İdare Hukuku Cilt 1, 3. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2019.
• GÜNEŞ, Gülsen: Verginin Yasallığı İlkesi, 3. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• KALENDEROĞLU, Mahmut: Kamu Maliyesi – Bütçe ve Borçlanma, 17. Baskı, Agon Bilgi Akademisi, Ankara, 2017.
• KANETİ, Selim / EKMEKCİ, Esra / GÜNEŞ, Gülsen / KAŞIKCI, Mahmut: Vergi Hukuku, 2. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2022.
• KARAKOÇ, Yusuf: Genel Vergi Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• KIZILOT, Şükrü / ŞENYÜZ, Doğan / TAŞ, Metin / DÖNMEZ, Recai: Vergi Hukuku, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara, 2006.
• MUTLUER, M. Kamil: “Vergi Usul Kanunu’nun Şumulü”, Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, 1969, Cilt 5, Sayı 2, s. 297-313.
• NADAROĞLU, Halil: Kamu Maliyesi Teorisi, 8. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 1992.
• NAS, Adil: “Vergi Hukukunda Ödeme Zamanları ve Ödeme Zamanlarına Uyulmamasının Hukuki Sonuçları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2010, Sayı 12, s. 207-229.
• NAZÎMÂ, Ali / REŞAD, Faik: Mükemmel Osmanlı Lügati, 2. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2005.
• OĞUZMAN, M. Kemal / ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1, 15. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• OKTAR, S. Ateş: Vergi Hukuku, 12. Baskı, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2017.
• ÖNCEL, Mualla / ÇAĞAN, Nami / KUMRULU, Ahmet / GÖKER Cenker: Vergi Hukuku, 33. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2024.
• ÖZAY, İl Han: Günışığında Yönetim, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2017.
• PARLATIR, İsmail: Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, 2. Baskı, Yargı Yayınevi, Ankara, 2009.
• PELİN, İ. Fazıl: Finans İlmi ve Finansal Kanunlar, 2. Baskı, Güven Basımevi, İstanbul, 1942.
• SABAN, Nihal: Vergi Hukuku, 11. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• SAYAR, Nihad S.: Kamu Maliyesi Cilt: I – Kamu Gider ve Gelirleri Prensipleri, 4. Baskı, Sermet Matbaası, İstanbul, 1970.
• SEVİLENGÜL, Orhan: Genel Muhasebe, 19. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2020.
• SEYİDOĞLU, Halil: Ekonomik Terimler Ansiklopedik Sözlük, 3. Baskı, Güzem Can Yayınları, İstanbul, 2002.
• SEZGİNER, Murat: İptal Davasının Uygulama Alanı Bakımından Ayrılabilir İşlem Kuramı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2000.
• ŞAFAK, Ali: Ansiklopedik Hukuk Sözlüğü, 4. Baskı, Selim Kitabevi, Ankara, 2002.
• ŞENYÜZ, Doğan / YÜCE, Mehmet / GERÇEK, Adnan: Türk Vergi Sistemi, 19. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2022 (Türk Vergi Sistemi).
• ŞENYÜZ, Doğan / YÜCE, Mehmet / GERÇEK, Adnan: Vergi Hukuku, 11. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2020 (Vergi Hukuku).
• TAŞDELEN, Aziz: “Vergi Alacağının Tahakkuku: Bir Aşama Ve Bir İşlem”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007, Cilt 56, Sayı 1, s. 279-312.
• TAŞKAN, Yusuf Ziya: “Vergi Borcunun Tahakkuku ve Kesinleşmesi”, Vergi Sorunları Dergisi, 2005, Sayı 200, s. 157-166.
• TUNCER, Selahattin: Kamu Maliyesi, 2. Baskı, Yalkın Ofset Matbaası, İstanbul, 1971 (Kamu Maliyesi).
• TUNCER, Selahattin: Vergi Hukuku ve Uygulaması, Yaklaşım Yayınları, Ankara, 2003 (Vergi Hukuku ve Uygulaması).
• ULUATAM, Özhan / METHİBAY, Yaşar: Vergi Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara, 1999.
• YELBAŞI, Cengiz: Ansiklopedik Hukuk Sözlüğü, Sim Matbaacılık, Ankara, 2014.
• YILMAZ, Ejder: Hukuk Sözlüğü, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2001.