Zararla Karşılık Kavramı Çerçevesinde Ukrayna’nın Kursk Harekâtı

Year 2025, Volume: 11 Issue: 2, 779 - 797, 14.08.2025

Bahadır Bumin Özarslan

https://doi.org/10.54699/andhd.1664238

Abstract

Uluslararası hukukta dikkat çekici konulardan biri de karşı önlemlerdir. Devletlerin aldığı karşı önlemler içinde zararla karşılık, tanımında yer alan hukuka aykırılık unsuru sebebiyle önemli tartışmalara konu olmuştur. Bu tartışmalar içinde en öne çıkan hususlardan biri de zararla karşılık verme yöntemleri arasında, kuvvet kullanmanın yer alıp alamayacağıdır.
Rusya Federasyonu ile Ukrayna arasında üç yıldan fazla bir süredir devam eden savaş, genel olarak bakıldığında Ukrayna’nın devlet ülkesi içinde gerçekleşmektedir. Bu durumun tek istisnası, Ukrayna’nın Rusya Federasyonu sınırları içinde icra ettiği Kursk Harekâtı’dır. Söz konusu harekât, uluslararası toplumun ve Rusya Federasyonu’nun beklemediği bir eylem olması sebebiyle dikkat çekici bulunmuştur. Aşağıda, zararla karşılık kavramı açısından Kursk Harekâtı değerlendirilecektir.

Keywords

Karşı Önlemler , Zararla Karşılık , Hukuka Aykırılık , Kuvvet Kullanma , Kursk Harekâtı

Ukraine’s Kursk Operation in the Context of the Concept of Reprisal

Abstract

One of the noteworthy issues in international law is countermeasures. Among the countermeasures taken by states, reprisal has been the subject of significant debates due to the illegality as an element of its definition. One of the most prominent points of these debates is whether or not the use of force can be included among the methods of reprisal.
The war between the Russian Federation and Ukraine, which has been going on for more than three years, has been generally taking place within the state territory of Ukraine. The only exception to this fact is the Kursk Operation, which Ukraine carried out within the borders of the Russian Federation. The operation in question has been assessed noteworthy due to the fact that it was an unexpected act according to international community and the Russian Federation. The Kursk Operation will be evaluated below in terms of the concept of reprisal.

Keywords

Countermeasures , Reprisal , Illegality , Use of Force , Kursk Operation

References

• AGUIAR, Paulo: Ukraine’s Kursk Offensive: Symbolic Gains, Strategic Costs?, 2025 (https://geopoliticalmonitor.com/ukraines-kursk-offensive-symbolic-gains-strategic-costs/, ET: 14.03.2025).
• ALKAN, Akın: 21. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Karadeniz Güvenliği, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2006.
• ALSAN, Zeki Mesud: Yeni Devletler Hukuku, İkinci Cilt (Milletlerarası Camianın Düzenlenmesi), Güney Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara, 1951.
• ASLAN, Davut Han: Rusya ile Batı Arasında Ukrayna: Tarih, Toplum ve Siyaset, İyidüşün Yayınları, Ankara, 2024.
• BASALOU, Oliver: “The History of Reprisals up to 1945: Some Lessons Learned and Unlearned for Contemporary International Law”, Military Law and Law of War Review, 2010, Cilt 49, Sayı 3-4, s. 335-372.
• BERKİ, Şakir: Devletler Umumî Hukuku, 3. Baskı, Yargıçoğlu Matbaası, Ankara, 1964.
• BİLSEL, Cemil: Devletler Hukuku, Birinci Kitap (Devletler), Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası, İstanbul, 1941.
• BOWETT, Derek: “Reprisals Involving Recourse to Armed Force”, American Journal of International Law, 1972, Cilt 66, Sayı 1, s. 1-36.
• BOZKURT, Enver / POYRAZ, Yasin / ERDAL, Selcen: Devletler Hukuku, 12. Baskı, Legem Yayınevi, Ankara, 2023.
• COFFEY, Luke / KASAPOĞLU, Can: How to Help Ukraine Succeed in its Kursk Offensive, Hudson Institute Inc., Washington, 2024.
• COHEN, Ariel / IRWIN, Conway: U.S. Strategy in the Black Sea Region, The Heritage Foundation, Washington, 2006.
• DENK, Erdem: Uluslararası Örgütler Hukuku: Birleşmiş Milletler Sistemi, 2. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2024.
• DOĞAN, İlyas: Devletler Hukuku, 4. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2020.
• DOST, Süleyman / KORKMAZ, Zehra: “Savaşa Varmayan Zorlama Yolu Olarak Zararla Karşılık ve Bazı Uygulamalar”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015, Cilt 5, Sayı 2, s. 111-157.
• DUGİN, Aleksandr: Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım, (Çev.) İMANOV, Vügar, Küre Yayınları, İstanbul, 2005.
• ERDAL, Selcen: “Uluslararası Hukukta Karşı Önlemler ve Akçakale’de Yaşananlar”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt 22, Sayı 1, s. 3-26.
• EREN, M. Yusuf: “Uluslararası Hukukta Savaşa Varmayan Kuvvet Kullanma Yolları”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt 3, Sayı 2, s. 229-259.
• ERKİNER, Hakkı Hakan: “Rusya-Ukrayna Savaşı Dairesinde Uluslararası Hukuk Meseleleri”, (Ed.) ALTUNKAYA, Mehmet / ARAT, Ayşe / ÖZAY, Osman Levent / BEYOĞLU, Cem Ümit: Uluslararası Akdeniz Hukuk Kongresi 2022 Tam Metin Kitabı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022, s. 347-398.
• ERKİNER, Hakkı Hakan: “Uluslararası Kuvvet Kullanma Hukuku – Jus Ad Bellum – Bakımından Rusya-Ukrayna Savaşı”, (Ed.) ÖZER, Adem / TAŞDEMİR, Fatma: Stepler, Dinyeper ve Barut: Rusya-Ukrayna Savaşı’nın Uluslararası Hukuk Veçhesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023, s. 39-79.
• EVANS, Angelica: Ukraine’s Kursk Incursion: Six Month Assessment, 2025 (https://understandingwar.org/backgrounder/ukraine%E2%80%99s-kursk-incursion-six-month-assessment, ET: 14.03.2025).
• FALK, Richard A.: “The Beirut Raid and the International Law of Retaliation”, American Journal of International Law, 1969, Cilt 63, Sayı 3, s. 415-443.
• GAETA, Paola / VINUALES, Jorge E. / ZAPPALA, Salvatore: Cassese’s International Law, 3. Baskı, Oxford University Press, New York, 2005.
• GREEN, James A. / HENDERSON, Christian / RUYS, Tom: “Russia’s Attack on Ukraine and the Jus Ad Bellum”, Journal on the Use of Force and International Law, 2022, Cilt 9, Sayı 1, s. 4-30.
• GRESSEL, Gustav: Russia’s Military Movements: What They Could Mean for Ukraine, Europe, and NATO, 2021 (https://ecfr.eu/article/russias-military-movements-what-they-could-mean-for-ukraine-europe-and-nato/, ET: 10.03.2025).
• GÜNDÜZ, Aslan: Milletlerarası Hukuk, (Ed.) GÜNEL, Reşat Volkan, 12. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2024.
• INTERNATIONAL CRISIS GROUP: Responding to Russia’s New Military Buildup Near Ukraine, Crisis Group Europe Briefing No 92, Kyiv / Moscow / Brussels, 2021.
• KALSHOVEN, Frits: “Belligerent Reprisals”, Military Law and Law of War Review, 1973, Cilt 12, Sayı 2, s. 265-280.
• KASIM, Kamer: “Karadeniz’de Güvenlik Bağlamında Rusya-Ukrayna Savaşı”, (Ed.) BİLGİN, Mustafa Sıtkı: Türkiye’nin Jeopolitiği ve Karadeniz’in Güvenliği Ekseninde Rusya-Ukrayna Savaşı, 2. Baskı, Akçağ Basım Yayım, Ankara, 2024, s. 173-197.
• KESKİN, Funda: Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanma: Savaş, Karışma ve Birleşmiş Milletler, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara, 1998.
• KOVALSKY, Nikolai: “Russia and the Black Sea Realities”, (Ed.) AYBAK, Tunç: Politics of the Black Sea: Dynamics of Cooperation and Conflict, I. B. Tauris & Co. Ltd., London, 2001, s. 163-180.
• KUNZ, Josef L.: “Sanctions in International Law”, The American Journal of International Law, 1960, Cilt 54, Sayı 2, s. 324-347.
• KWAKWA, Edward: “Belligerent Reprisals in the Law of Armed Conflict”, Stanford Journal of International Law, 1990, Cilt 27, Sayı 1, s. 49-82.
• LE FUR, Louis: Devletler Umumî Hukuku, (Çev.) DEVRİN, Şinasi Z., Matbaa Yeni Cezaevi, Ankara, 1942.
• LEISER, Burton M.: “The Morality of Reprisals”, Ethics, 1975, Cilt 85, Sayı 2, s. 159-163.
• LÜTEM, İlhan: Devletler Hukuku Dersleri II (Yetkiler-Alanlar-Yetkilerin Kullanılması-Barış ve Güvenliğin Sağlanması), Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1958.
• MacCOBY, Simon: “Reprisals as a Measure of Redress Short of War”, The Cambridge Law Journal, 1924, Cilt 2, Sayı 1, s. 60-73.
• McKINNON, Fiona: “Reprisals as a method of Enforcing International Law”, Leiden Journal of International Law, 1991, Cilt 4, Sayı 2, s. 221-248.
• MERAY, Seha L.: Devletler Hukukuna Giriş, İkinci Cilt, 4. Baskı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1975.
• MITCHELL, Andrew D.: “Does One Illegality Merit Another? The Law of Belligerent Reprisals in International Law”, Military Law Review, 2001, Cilt 170, s. 155-177.
• MIZRAK, Baransel: “Kırım’ın İlhakından Ukrayna Savaşı’na Rusya Federasyonu’nun İddiaları: Hukuki Gerçekler mi? Jeopolitik Çıkarlar mı?”, (Ed.) ÖZER, Adem / TAŞDEMİR, Fatma: Stepler, Dinyeper ve Barut: Rusya-Ukrayna Savaşı’nın Uluslararası Hukuk Veçhesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023, s. 81-124.
• OPPENHEIM, Lassa Francis: International Law, A Treatise, Cilt II, War and Neutrality, Gece Kitaplığı, Ankara, 2018.
• ÖZARSLAN, Bahadır Bumin: “Arap Baharı Sürecinde Türkiye’nin Suriye’ye Yönelik Askerî Harekâtlarının Hukukî Temeli”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2020, Cilt 8, Sayı 15, s. 343-375.
• ÖZARSLAN, Bahadır Bumin: “Soğuk Savaş Sonrasında Kırım’ın ve Kırım Tatar Türklerinin Statüsü”, Uluslararası Hukuk ve Politika, 2014, Cilt 10, Sayı 39, s. 97-135.
• PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri, 3. Kitap, 7. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2023.
• PIFER, Steven: Will Putin Miscalculate?, 2021 (https://www.brookings.edu/articles/will-putin-miscalculate/, ET: 09.03.2025).
• POYRAZ, Yasin / İPEK, Aydın: “Uluslararası Hukukta Savaşa Varmayan Kuvvet Kullanımı”, Mevlana Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, Cilt 1, Sayı 1, s. 199-229.
• PREVELAKIS, George: “The Geopolitics of the Black Sea Region”, Southeast European and Black Sea Studies, 2001, Cilt 1, Sayı 3, s. 148-152.
• SAKMAN, Tolga: Ukrayna’nın Kursk Operasyonu ve Savaşın Yeni Evresi, 2024 (https://www.aa.com.tr/tr/analiz/ukraynanin-kursk-operasyonu-ve-savasin-yeni-evresi/3305494#, ET: 14.03.2025).
• SEVİG, Muammer Raşit: Özel Devletler Umumî Hukuku, 2. Baskı, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1958.
• SHAW, Malcolm N.: International Law, 6. Baskı, Cambridge University Press, New York, 2008.
• STENT, Angela: The Putin Doctrine: A Move on Ukraine Has Always Been Part of the Plan, 2022 (https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2022-01-27/putin-doctrine, ET: 10.03.2025).
• SUR, Melda: Uluslararası Hukukun Esasları, 17. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2024.
• TANRISEVER, Oktay Fırat: “Sovyet Sonrası Dönemde Rusya’nın Karadeniz Politikası”, Avrasya Dosyası: “Karadeniz’in Yeni Jeopolitiği”, 2007, Cilt 13, Sayı 1, s. 173-190.
• TRENIN, Dmitri: What Putin Really Wants in Ukraine: Russia Seeks to Stop NATO’s Expansion, Not to Annex More Territory, 2021 (https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2021-12-28/what-putin-really-wants-ukraine, ET: 09.03.2025).
• ÜNAL, Atahan / ÖZBEN, Ece: “Soğuk Savaş Sonrası NATO’nun Genişlemesine Karşı ‘Yakın Çevre Doktrini’ ve Rus Dış Politikası: Ukrayna Örneği”, (Ed.) ÇELİKPALA, Mithat / CEYLAN, Fatih: Çarlıktan İmparatorluğa Sovyetlerden Federasyona Rusya: Dün, Bugün ve Yarın, A7 Kitap Yayıncılık, İstanbul, 2023, s. 239-277.
• ÜNAL, Şeref: Uluslararası Hukuk, Yetkin Yayınları, Ankara, 2005.
• YILMAZ, Sait: “Karadeniz’de Değişen Dengeler ve Türkiye”, Karadeniz Araştırmaları, 2007, Sayı 15, s. 45-66.