Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin ekümenikliği tartışmaları ve gerçekler

Year 2012, Volume: 13 Issue: 50, 479 - 514, 01.12.2011

Emruhan Yalçın

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000366

Cited By: 2

Abstract

-

Keywords

-

Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Ekümenikliği Tartışmaları ve Gerçekler

Abstract

Roma İmparatorluğu’nun Konstantinopolis’in Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu’nun başkenti olması nedeniyle, Konstantinopolis Piskoposluğu önem kazanır. Bizans İmparatoru Piskoposluğa Patriklik statüsü ve ekümeniklik unvanı vererek, siyasi olarak güç kazanmak ister. Bu durum ekümenik olan diğer kiliseler tarafından kabul edilmez ve protesto edilir. Osmanlı ise, Fener Rum Ortodoks Patriğine bazı yetkiler vererek “milletbaşı” olarak görevlendirir. Bu görev sadece Osmanlı sınırları dâhilinde geçerli olup, ekümeniklik anlamına gelmemektedir. Ancak Patrik, özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflama döneminde bu yetkisini kötüye kullanarak, İmparatorluğun parçalanması yönünde çok aktif olarak çalışır. Millî Mücadele döneminde Patrikhane; bir fesat ve ihanet ocağı, Rum çeteleri için silah deposu, militan eğitim yuvası rolünü üstlenir. Lozan’la birlikte Patrikhane, Türkiye’deki Ortodoks azınlıkların dinî vecibelerini yerine getiren dinî bir Türk Kurumu haline getirilir. 1980’li yıllara kadar ekümeniklik söz konusu değilken; 1990’lı yıllardan itibaren ABD, AB ve Yunanistan’ın destekleri ile Patrikhane, ekümeniklik iddialarında bulunmaya başlar. Ekümeniklik, ne laik Türk Devleti’nin Anayasası ve kanunları ile ne de Lozan Antlaşması ile bağdaşmaktadır. Patrik, mevcut kanunların kendisine tanımadığı bir unvanı kullanamaz. Ekümeniklik, sadece Ortodoks dinini ve Ortodoks kiliselerini ilgilendiren bir mesele değildir; aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni de bağlar. Nüfusunun % 99’u Müslüman olan Türkiye, kendi topraklarında bağımsız dinî bir Ortodoks otoritesi istememektedir

Keywords

Patrik, Patrikhane, ekümenik, evrensel, Ortodoks, Rum

References

• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Cilt I-III, (1918 – 1937), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1997.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C.VII, Đnterpress Basın ve Yayıncılık A.Ş., Đstanbul,1986,
• Türkiye Diyanet Vakfı Đslâm Ansiklopedisi, XII, Đstanbul, 1995, Bkz.”Patrik” Mad.
• Resmî Broşür: Ekumenical Patriarchate, Stephen and Catherin Pappas Boston, MA; USA (tarihsiz); Resmî Web Sitesi:www.patriarchate.org/28.05.2007.
• Aktaş, Melih; “Patrikhane’de Rusya-ABD Savaşı”, Zaman, 21 Eylül 1995.
• Alkan, Hakan; Fener Rum Patrikhanesi, Ankara, 1999.
• Alkan, Hakan; Tarihsel Süreç Đçerisinde Fener Rum Patrikhanesi ve Türkiye, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1996.
• Altındal, Aytunç; “Casus Yuvası Patrikhane”, Yeniçağ, 10 Kasım 2005.
• Altındal, Aytunç; “Türkiye ve Ortodokslar”, Yeni Türkiye, Mart/Nisan 1995, Özel Sayı.
• Atalay, Bülent; Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin Siyasi Faaliyetleri (1908– 1923), Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, Đstanbul, 2001, s.259.
• Aydın, Mehmet; “Batı ve Doğu Hristiyanlığına Tarihî bir Bakış”, AÜĐF Dergisi, Ankara, 1985, Sayı:27.
• Benlisoy, Yorgo – Macar, Elçin; Fener Rum Patrikhanesi, Ankara, 1996.
• Berkes, Niyazi; Patrikhane ve Ekümeniklik, Kaynak Yayınları, Đstanbul, 2002.
• Betterson, Henry; Documantes of the Christian Church, 2. Baskı, Oxford Univ. Press, 1963.
• CNNTURK, 06 Aralık 2004, www.abgs.gov.tr/26.10.2007.
• Çelik, Mehmet; Türkiye’nin Fener Patrikhanesi Meselesi, Akademi Kitabevi, Đzmir, 1998.
• Çelik, Mehmet; Fener Patrikhanesi’nin Ökümeniklik Đddiasının Tarihî Seyri (325– 1453), Akademi Kitabevi, Đzmir, 2000, s.153.
• Çelik, Mehmet; Resmi Đnciler: Kaynakları, Yazarları ve Hristiyan Literatüründeki Yerleri, Erzurum, 1981.
• Çelik, Mehmet; Siyasal Sistem Açısından Bizans Đmparatorluğunda Din-Devlet Đlişkileri (Kuruluşundan X. Yy.kadar), 2.Baskı, Elazığ, 1995.
• Çelik, Mehmet; Süryani Kilisesi Tarihi, Yaylacık Matbaası, Đstanbul, 1987.
• Elekdağ, Şükrü; “Patrikhane’nin Statüsü”, Milliyet, 3 Aralık 1995.
• Erzurumluoğlu, Kenan; “Patrikhane ve Pontus Dosyası: Kin Kapısı”, www.ifsa.blogcu.com/15.11.2007.
• Đnce, Özdemir; Hürriyet, 12.12.2004.
• Macar, Elçin; Cumhuriyet Döneminde Đstanbul Rum Patrikhanesi, Đstanbul, 2003.
• Mısıroğlu, Kadir; Yunan Mezalimi, Türkün Siyah Kitabı, Sebil Yayınevi, Đstanbul, 1966.
• Ömeroğlu, Aydın; Türk Devleti ve Rum Patrikhanesi, Kim Kimin Dostu? Avcı Ofset, Đstanbul, 1995.
• Özekin, Muzaffer; Fener Rum Ortodoks Patrik’i Ekümenik mi, Đrfan Yayımcılık, Đstanbul, 2010.
• Özfatura, Mustafa Necati; “Đstanbul Đkinci Vatikan Olma Yolunda”, Türkiye, 9 Mayıs 1994.
• Sofuoğlu, Adnan; Fener Rum Patrikhanesi ve Siyasi Faaliyetleri, Turan Yayıncılık, Đstanbul, 1996.
• Şahin, Musa Süreyya; “Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi”, Türkiye Diyanet Vakfı Đslam Ansiklopedisi, XII, Đstanbul, 1995.
• Şahin, Musa Süreyya; Türkiye’deki Patrikhaneler, Đlke Yayıncılık, Đstanbul, 2003.
• Tüfekçioğlu, Turgay; Türkiye ve Şeytan Üçgeni, Hat Matbaası, Bursa, 2001.
• Türk Dış Politikası, Ed. Baskın Oran, C.II, Đletişim Yayınları, 1.Baskı Aralık 2001, Đstanbul.
• Türkmenoğlu, Erol; “Ortodoks Birliği ve Türkiye”, Belgelerle Türk Tarih Dergisi, Dün Bugün Yarın, Sayı: 102-103-104, Temmuz-Ağustos-Eylül 2005, Đstanbul, s.126.
• Ünaltay, Altay; “Ekümenik Patrik ve Tarihimizin Diğer ‘Ekümenik’ Kurumları”, Yeni Şafak, 12 Kasım 1995.
• Yalçın, Emruhan; Atatürk Türkiye’sinde Ekümenik Ortodoks Patrikhanesi ve Bizans Projesi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2008.
• Yalçın, Emruhan; Son Haçlı Kalesi: Heybeliada, Elips Kitap, Ankara, 2009.
• Yıldırım, Münir; Yunanistan ve Ortodoks Kilisesi, Ankara, 2005.
• Yıldırım, Uğur; Keşiş Güç, Otopsi Yayınları, Đstanbul, 2005.
• Cumhuriyet, 15 Mayıs 1950.
• Cumhuriyet, 20 Temmuz 1997.
• Günaydın, 13 Haziran 1994.
• Hâkimiyeti Millîye, 20 Ocak 1923.
• Hürriyet, 9 Kasım 2009.
• Hürriyet, 12.12.2004.
• Milliyet, 3 Aralık 1995
• Milliyet, 5 Kasım 2010.
• Sabah, 24 Mayıs 2005.
• TGRT Haber, 25 Mayıs 2005.
• Türkiye, 1 Aralık 1993.
• Türkiye, 9 Mayıs 1994.
• Vatan, 25.5.2005.
• Yeni Şafak, 12 Kasım 1995.
• Yunanistan (Türkiye’deki Yunan Büyükelçiliği tarafından yayımlanan bülten), Sayı:13, Haziran 2002.
• Zaman, 20, 25 Eylül; 13, 23 Ekim 1995.
• Nokta Dergisi, 4–10 Eylül 1994.
• Aksiyon Dergisi, Sayı: 30, s.29.
• Aksiyon Dergisi, 1–7 Temmuz 1995.