TÜRK SİYASETİNDE SIRA DIŞI BİR DENEME: GÜDEN PARTİSİ

Year 2021, Issue: 69, 360 - 373, 25.11.2021

Meryem Orakçı

https://doi.org/10.46955/ankuayd.962689

Abstract

1945 yılında çok partili hayata geçiş ile birlikte Türk siyaseti oldukça hareketli bir döneme girmiş ve ilk beş yıl içerisinde yirmiden fazla siyasi parti kurulmuştur. Bu partilerden biri henüz 1945 yılında girişimde bulunmuş olup ancak 1951’de kurulabilen Güden Partisidir. Kuruluş yeri İstanbul olan parti adını kurucusu Halil Güden’den almıştır. Başta İstanbul ve Edirne olmak üzere tüm Türkiye için bir takım projeler üretmiş olan Halil Güden, özellikle ülke ekonomisi üzerinde yine kendi soyadını taşıyan yenilikler yapılması gerektiğini savunmuştur. Gümrük komisyonculuğu ile uğraşan Güden, aynı zamanda kendisi gibi tanınmayan, siyasi ve maddi destekten mahrum kişiler için bir cemiyet kurma fikrini ısrarla sürdürmüştür. Herhangi bir siyasi eğilime sahip olmayan Güden Partisi kısa ömürlü olmuş ve kurulduğu yıl kapanmıştır. Ancak Halil Güden, partisi kapandıktan sonra da özellikle basın yoluyla projelerini anlatmaya çalışmış, sesini duyurmak ve gündeme gelebilmek için dönemin siyasi isimlerini kızdıracak bir üslup kullanmıştır. Çok partili hayata geçişin ardından kurulan kısa ömürlü ve seçmen desteğinden yoksun partiler, bilinen büyük siyasi partiler gibi kitleleri kendine çekememiş ve Türk siyasetine yön verecek etkiye sahip olmamışlardır. Buna rağmen bu partilerin Türk demokrasi hayatının gelişimini besledikleri muhakkaktır. Bu çalışmada da kurucusu, kuruluşu ve fikirleri ile Türk siyasi tarihinin en sıra dışı denemelerinden biri olduğu anlaşılan Güden Partisi, bizzat kurucusunun kaleme aldığı yazılara dayanılarak ele alınacaktır.

Keywords

ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ, GÜDEN GAZETESİ, GÜDEN PARTİSİ, HALİL GÜDEN, SİYASİ PARTİ

AN EXCEPTIONAL TRIAL IN TURKISH POLITICS: GÜDEN PARTY

Abstract

Along with the transition to multi-party life in 1945, Turkish politics entered a pretty dynamic period and more than twenty political parties were established in the first five years of the period. One of these parties is the Güden party which was attempt to be founded in 1945, but can hardly be established in 1951. The party, which was founded in Istanbul, was named after with its founder Halil Güden. Halil Güden who has produced a number of projects for Turkey especially Istanbul and Edirne, supported the innovations which bears his surname should be made especially regarding the economy of the country. Güden, who was engaged in customs brokerage, also supported the idea of establishing a society for people who were not known and were deprived of political and financial support like himself. Güden Party, which did not have any political affiliation, was short-lived and was closed the year in which it was founded. However, after his party was closed, Halil Güden tried to explain his projects especially through the press and adopted a style that would annoy the political names of the period in order to make his voice heard. The short-lived parties that lacked voters support in the period of the transition to multi-party life were not able to attract the masses such as the common big political parties and had no influence on shaping the Turkish politics. Nevertheless, it is certain that these parties nurtured the development of Turkish democracy. In this study, Güden Party along with its founder, founding process and its ideas which constitute one of the most extraordinary experiments in Turkish political history will be discussed by focusing on various articles of its founder, Halil Güden.

Keywords

GÜDEN NEWSPAPER, GÜDEN PARTY, HALİL GÜDEN, POLITICAL PARTY, TRANSITION TO MULTİ-PARTY LİFE

References

• Telif Eserler: Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), Türkçesi: Ahmet Fethi, İstanbul: Hil Yayın, 2007.
• Ahmad, Feroz ve Bedia Turgay. Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971. Ankara: Bilgi Yayınevi, 1976.
• Avşar, B. Zakir - Kaya, Elif Emre. “Çok Partili Hayata Geçiş Sonrasında İlk Muhalefet Partisi: Milli Kalkınma Partisi”, C.Ü İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13/2 (2012): 113-132.
• Boratav, Korkut, Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985, İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1990.
• Eroğul, Cem. Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1990.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1839-1950, Ankara: İmge Kitabevi, 2004.
• Demirci, Sibel, “Soğuk Savaş Dönemi Türk Siyasi Hayatında Özgün Bir Siyasal Parti Örneği: Ergenekon Köylü İşçi Partisi (EKİP), Tarih Araştırmaları Dergisi, C 38, 2019, 413-435.
• Güden, Halil, Yükselmek İçin İş Hareketleri, İstanbul: Kenan Basımevi, 1939.
• ___________, “İstanbul’un İmarı ve Asma Köprüsü Hakkında İnşaat Mühendisleri Odası Başkanlığına Sunulan Güden Projesi- Denizde Baraj”, Türk Birliği, C 2, S 17, 1967,15-18. Koçak, Cemil, Geçmişiniz İtinayla Temizlenir, İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Hanioğlu, M. Şükrü. “Cemiyet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 7, 1993, 329-331.
• Keyder, Çağlar, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
• Koçak, Cemil. Geçmişiniz İtinayla Temizlenir. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• __________, İkinci Parti Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950,) Cilt I. İstanbul: İletişim Yayınları, 2010.
• Mengü, Tarık, Kansız İhtilal, Derleyen: Tarık Mengü, İstanbul: Ercan Matbaası, 1960.
• ___________, Türkeş’in İhtilaldeki Rolü Ne İdi, Der: Tarık Mengü, İstanbul: Sinan Matbaası, 1962.
• ___________, Yassıada Mahkûmları Nasıl İdam Edildiler, Der: Tarık Mengü, İstanbul: Çelikcilt Matbaası, 1962.
• Timur, Taner. Türk Devrimi ve Sonrası. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 1993.
• __________. Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991.
• Turhan, İlhan, (Haz.), İsmet İnönü: Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler 1944-1950, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, 2003.
• Tuncer, Hüner. İsmet İnönü’nün Dış Politikası (1938-1950) İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2012.
• Unat, Kadri. Durmayalım Düşeriz! İktidardan Muhalefete CHP’nin Seçim Propagandaları. Ankara, Siyasal Kitabevi, 2016.
• Weisband, Edmund. İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası III. Çev. M. Ali Kayabal, İstanbul: Cumhuriyet Yayınları, 2000.
• Yeşil, Ahmet. Türkiye’de Çok Partili Siyasi Hayata Geçiş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Süreli Yayınlar: Güden Gazetesi, Milliyet, Son Telgraf, Ulus, Yeni Sabah
• Beyannameler: Güden, Halil, Seçim Beyannamesi, 8 Ekim 1957, İstanbul.
• İnternet Kaynakları: http://www.turknostalji.com/bir-dolandiricilar-krali-fil-hamdi.html, Erişim 26 Ocak 2020
• https://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/siyasi_partiler.html, Erişim 25 Aralık 2019.