POWERFUL ACTORS OF GREAT STATES IN THE BALKAN WARS: THE PRE-WAR AND POST-WAR “STATUCO”- POLICIES OF SAZONOV, POİNCARE, AND GREY

Year 2024, Issue: 74, 226 - 243, 31.05.2024

Fatma Uygur

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1413301

Abstract

In response to the Ottoman Empire, which had flourished as a Balkan state since the 14th century and whose political and military power in the Balkans and the Eastern Mediterranean had weakened as the 19th century entered, Austria, Russia and other great powers, whose political and commercial influence had increased, began to dominate the Balkans. While Sazonov was directing the political development of the small Slavic statelets, he made statements in favor of the status quo when it came to the east of Europe.
According to Grey, first of all, an agreement between Russia and Austria was necessary to preserve the status quo. He is of the opinion that if they are to agree on the principle of intervention, there is no need to put pressure on Turkey and that it would be appropriate to offer friendly mediation and establish a basis for negotiations together. It will be France who will mobilize or persuade England, which is aware of every issue regarding the Balkans but remains silent.
Considering the continuation of the status quo in the Balkans essential, Poincaré's first reaction to Bulgaria and Serbia signing secret agreements was about the status quo of the Balkans. While Sazonov, who idealized the Russian-French-British triple combination, saw Austria-Hungary and Germany as secondary actors, when the footsteps of war began to be heard, he secretly conveyed to the French a proposal that included granting a kind of European mandate to Russia and Austria. Berchtold also declared that if a war breaks out between Turkey and the Balkan states, they will not accept any change in the current status quo.
In this study, the Balkans are discussed within the framework of the diplomatic documents collection of the French Ministry of Foreign Affairs on "Les Affaires Balkaniques/Balkan Issues".

Keywords

European Mandate Concession, Grey, Poincaré, Sazonov, Status Quo

BALKAN SAVAŞLARINDA DÜVEL-İ MUAZZAM'IN GÜÇLÜ AKTÖRLERİ: SAZONOV, POİNCARE ve GREY’in SAVAŞ ÖNCESİ VE SONRASI “STATÜKO”CU POLİTİKALARI

Abstract

XIV. yüzyıldan itibaren bir Balkan devleti olarak serpilip büyüyen, XIX. yüzyıla girerken Balkanlar ve Doğu Akdeniz’deki siyasi ve askeri gücü zayıflayan Osmanlıya karşılık, siyasi ve ticari etkinliği artan Avusturya, Rusya ve diğer büyük güçler Balkanlarda hâkimiyet kurmaya başlamışlardı. Sazonov küçük Slav devletçiklerinin siyasi gelişimini yönlendirirken, Avrupa’nın doğusu söz konusu olduğunda statüko lehinde ifadeler kullanmıştır.
Grey’e göre Rusya ile Avusturya arasında her şeyden önce bir anlaşma yapılması statükoyu korumak için gerekiyordu. Müdahale ilkesi üzerinde anlaşacaklarsa, Türkiye’ye baskı yapmaya gerek olmadığı, dostane arabuluculuk teklif etmenin ve birlikte müzakere temeli oluşturmanın uygun olacağı görüşündedir. Balkanlarla ilgili her meseleden haberdar olan ancak sessiz kalan İngiltere’yi hareket geçiren veya ikna eden Fransa olacaktır.
Balkanlar’daki statükonun devamını elzem gören Poincaré’nin gizli anlaşmalar imzalayan Bulgaristan ile Sırbistan’a verdiği ilk tepki Balkanların statükosü hakkındadır. Rus-Fransız-İngiliz üçlü kombinasyonunu idealize eden Sazonov, Avusturya-Macaristan ile Almanya’yı ikincil aktörler olarak görürken, savaşın ayak sesleri duyulmaya başlayınca, Rusya ve Avusturya’ya bir tür Avrupa mandası imtiyazı verilmesini içeren bir öneriyi gizlice Fransızlara iletmiştir. Berchtold da Türkiye ile Balkan devletleri arasında savaş çıkarsa mevcut statükonun herhangi bir şekilde değiştirilmesini kabul etmeyeceklerini beyan etmiştir.
Bu çalışmada Balkanlar, Fransız Dışişleri Bakanlığı’nın “Les Affaires Balkaniques/Balkan Meseleleri” konulu diplomatik belgeler koleksiyonu çerçevesinde ele alınmıştır.

Keywords

Avrupa Mandası İmtiyazı, Grey, Poincaré, Sazonov, Statüko.

References

• Akşin, Sina. “İttihat ve Terakki”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 5, İstanbul: İletişim Yayınları, 1985: 1422-1435.
• Armaoğlu, Fahir. 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi ((1789-1914). İstanbul: Alkım Yayınevi, 2010.
• Aydın, Mithat. “İngiliz-Rus Rekabeti ve Osmanlı Devleti’nin Asya Toprakları Sorunu (1877-1878)", A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 38 (2008), 253-288.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Türkiye Devletinin Dış Siyasası. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Bürüngüz, Mehmet Refik. Son Dönem Osmanlı Aydınlarının Sömürgecilik ve Emperyalizm Algısı. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, 2013.
• Davies, Norman. Avrupa Tarihi, Çev. Ed. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi.
• Debidour, Antonin. Histoire diplomatique de l’Europe depuis l’ouverture du Congrès de Vienne jusqu’à la clôture du Congrès de Berlin (1814-1878) tome I. Paris: Félix Alcan, 1891.
• Gölen, Zafer. “Osmanlı İdaresinde Bosna-Hersek”. Balkanlar El ki¬tabı, Cilt I, Ankara: KaraM&Vadi 2006, 371-385.
• Hayta, Necdet. Balkan Savaşları’nın Diplomatik Boyutu ve Londra Büyükelçiler Konferansı (17 Aralık-11 Ağustos1913) Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2008.
• Kansu, Aykut. 1908 Devrimi. İstanbul: İletişim Yayınları 2009.
• Karabekir, Kâzım. İttihat ve Terakki Cemiyeti. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
• Karaer, Nihat. “Paris’te İlk İkamet Elçiliğimiz Kuruluncaya Kadar (1797) Osmanlı- Fransız Diplomasi İlişkilerinin Genel Seyri”, OTAM, 28, ( 2010) 65-85.
• Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi Islahat Fermanı Devri 1861-1786. Cilt VII. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2011.
• Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Cilt IX. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Karatay, Osman. “Habsburg İdaresinde Bosna ve Boşnaklar”, Balkanlar El Kitabı. Cilt I, Ankara: KaraM&Vadi 2006, 542-552
• Karpat, Kemal. Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik, İstanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• Karpat, Kemal. İslâmın Siyasallaşması İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2001.
• Kılıçoğlu Cihangir, Çiğdem. İkinci Meşrutiyet'ten Milli Mücadele'ye Anadolu'da Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Boyutlarıyla Rum Örgütlenmeleri (1908-1922). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2017.
• Kolakovic, Aleksandra, Kolakoviç. “French İntellectuals and The French Po¬licy Change in The Balkans (1912–1913)” (Fransız Aydınları Balkanlardaki Fransız Siyasetinde Değişim), Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/ Journal of Turkish World Studies, XII/2 2012.
• Küçük, Cevdet. “Balkan Savaşları”, Cilt 5, İstanbul: İslam Ansiklopedisi, 1992, 23-25.
• Landemont, Ambroise de (Cte) L’élan d’un peuple: la Bulgarie jusqu’au traité de Londres, 1861-1913, Paris: Librairie Plon,1914.
• Okur, Mehmet. “Balkan Savaşları”, Balkanlar El Kitabı. Cilt I, Ankara: KaraM&Vadi 2006.
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2011.
• Poincaré, Raymond. Au service de la France: neuf années de souvenirs, L'union sacrée, 1914. Paris: Librairie Plon, 1927.
• Soysal, İsmail. “Türk - Fransız Siyasal İlişkileri (1921 - 1984)”, Belleten. Cilt 47, sayı 188 (1983): 959-1044.
• Soysal, İsmail. “Türk - Fransız Diplomasi Münasebetlerinin İlk Devresi,” Belleten. Cilt 3, Sayı 5, 6 (1953), 63-94.
• Şarlak, Levent. The Times Gazetesi’ne Göre Balkan Savaşları. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü (Yakınçağ Tarihi) Anabilim Dalı, 2017.
• Turan, Ömer. “II. Meşrutiyet ve Balkan Savaşları Döneminde Osmanlı Diplomasisi” Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç Ankara 15-17 Ekim 1997, Sempozyuma Sunulan Tebliğler. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999. Uçarol, Rıfat. Siyasi Tarih 1789-1994, İstanbul: Filiz Kitabevi, 1995.
• Uygur, Fatma. Fransız Diplomatik Belgelerinde Balkanlar 1912-1913. İstanbul: Hiperyayın, 2023.
• Yetişgin, Memet ve Başkan, Ömer Fatih. “Yeni Pazar Sancağı Üzerinde Avusturya-Macaristan, Sırbistan Ve Karadağ’ın Hâkimiyet Mücadeleleri (1878-1909)” Türk Dünyası Araştırmaları, Cilt: 118 Sayı: 232 (2018): 9-32.