YUNUS NADİ BEY’İN (ABALIOĞLU) II. YASAMA DÖNEMİNDEKİ MECLİS FAALİYETLERİ

Year 2025, Issue: 76, 178 - 192, 31.05.2025

Canan Sarıyar Sezan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1667228

Abstract

1920-1923 yılları arasında görev yapan I. TBMM, Millî Mücadeleyi başarıyla sonuçlandırmıştır. Gerek anayasal zorunluluklar gerekse Büyük Taarruz sonrasında TBMM’de I. ve II. Grup arasında yaşanan siyasi gerginliklerin etkisiyle 1 Nisan 1923 tarihinde seçimlerin yenilenmesi kararı alınmıştır. Gerçekleştirilen II. Yasama dönemi seçimleri Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin desteklediği adaylar tarafından kazanılmıştır. 11 Ağustos 1923 tarihinde çalışmalarına başlamış olan II. TBMM, başta Cumhuriyetin ilanı olmak üzere 1923-1927 yılları arasında atmış olduğu adımlar nedeniyle tarihe “Devrimci Meclis” olarak geçmiştir. I. TBMM’de İzmir milletvekili olarak görev yapan Yunus Nadi Bey II. TBMM’ye ise Menteşe (Muğla) milletvekili olarak seçilmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra İstanbul’a giderek Zekeriya Sertel ve Nebizâde Hamdi ile birlikte Cumhuriyet Gazetesi’ni kuran Yunus Nadi Bey hem gazetecilik mesleğini sürdürmüş hem de milletvekilliğini devam ettirmiştir. Yunus Nadi Bey (Abalıoğlu) yeni Türk devletinin yeniden şekillendirildiği ve önemli devrimlerin yapıldığı II. Yasama döneminde Kanun-i Esasi Encümeni (Anayasa Komisyonu) Reisliği gibi son derece önemli bir görevde de bulunmuştur. Bu çalışmada, dönemin tanınmış gazetecilerinden olan Yunus Nadi Bey’in hayatı hakkında bilgi vermek ve Türk siyasi tarihinin Devrimci Meclis’i olarak kabul edilen II. Yasama döneminde yeni Türkiye’nin inşasında takrir, teklif, sual takriri, söz alma, komisyon üyelikleri vd. ne gibi katkılar sağladığı ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır. Çalışmanın ana kaynağını TBMM Zabıt Cerideleri oluşturmaktadır. Ayrıca çeşitli tez, kitap ve makalelerden de istifade edilmiştir.

Keywords

1924 Anayasası , Komisyon , TBMM , Yasama

Ethical Statement

Bu makalenin hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

PARLIAMENTARY ACTIVITIES OF YUNUS NADİ BEY (ABALIOĞLU) DURING THE SECOND LEGISLATIVE PERIOD

Abstract

The first Turkish Grand National Assembly (TGNA), which served between 1920 and 1923, successfully concluded the War of Independence. After not only the constitutional obligations but also Great Attack, on April 1, 1923, the decision of renewing the elections was taken due to the effect of political tensions experienced in the TGNA between the first and second group. The second legislative period was won by the candidates supported by Anatolian and Rumelian Defense of Rights Association. The second TGNA that would start its activities on August 11, 1923 was recorded as “Revolutionary Assembly” in the history since it took the crucial steps especially the proclamation of the Republic from 1923 to 1927.
Yunus Nadi Bey, who served as İzmir deputy in the first TGNA, was elected as the deputy of Menteşe (Muğla) in the second TGNA. After the proclamation of the Republic, Yunus Nadi Bey, who went to İstanbul and founded the Cumhuriyet Newspaper together with Zekeriya Sertel and Nebîzâde Hamdi, both maintained their profession as a journalist and as a member of the parliament. Yunus Nadi Bey (Abalıoğlu) conducted a highly crucial duty as the Presidency of Constitution Council during second Legislative period when the Turkish state was being reshaped and important revolutions were being made. In this study, it will be tried to give information about the life of Yunus Nadi Bey, one of the famous journalists of the period, and to reveal what kind of contributions he made in the construction of the new Türkiye during the second Legislative Period, which is accepted as the Revolutionary Assembly of Turkish political history, such as his memorandums, proposals, motions for questions, taking the floor, commission memberships, etc.. TGNA Minutes make the main source of the study. In addition, various theses, books and articles were used.

Keywords

Constutition of 1924 , Commission , TGNA , Legislative , Yunus Nadi Abalıoğlu

References

• (ABALIOĞLU), Nadir Nadi. Perde Aralığından, İstanbul: Çağdaş Yayınları, 3. Baskı, 1979.
• Abalı, Ali. Cumhuriyet ile Özdeşleşmiş Bir Hayat Yunus Nadi Abalıoğlu, Ankara: Telgrafhane Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Aslan, Yavuz. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti’nin Kuruluşu, Evreleri, Yetki ve Sorumluluğu (23 Nisan 1920-30 Ekim 1923), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2001.
• Atatürk, Kemal. Nutuk (1919-1927), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2002.
• Aydoğan, Pınar. Kemalizm’in Muhafazakâr Bir Yorumu: Yunus Nadi, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Böke, Pelin. Yeni Gün’den Cumhuriyet’e Yunus Nadi, Doktora Tezi, DEÜAİİTE, 1994.
• Canpolat, Mukaddes. “Millî Mücadele Yıllarında Anadolu’da Yeni Gün Gazetesi’nde Cumhuriyet, Cihan İnkılabı ve Millî Komünizm Meseleleri,” Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (2020):377-409.
• Eroğlu, Ferhat. Yunus Nadi Hayatı ve Eserleri (1879-1984), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Gençosman, Kemal Zeki. Devleti Kuran Meclis. İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1981.
• Güneş, İhsan. Birinci Dönem TBMM’nin Düşünce Yapısı (1908-1923). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2009.
• İdem Tekin. “II. Dönem Urfa Milletvekillerinden Mehmet Refet (Ülgen) Bey’in Hayatı ve Meclis Faaliyetleri”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 4 (2018): 55-74.
• İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi (1925-1927), C. 7/1, Yay. Haz. Ömer Kesikbaş vd., Ankara: TBMM Basımevi, 2020.
• Kaçer, Fevzi. Devrimin Kurucu İktidarı II. Meclis (1923-1927), Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Karaören, Sami. Cumhuriyet Yolunda Yunus Nadi, İstanbul: Cumhuriyet Yay., 1999.
• Öztürk, Kazım. Türk Parlamento Tarihi TBMM II. Dönem 1923-1927, Cilt. I, III. Ankara: TBMM Vakfı Yayınları, 1994.
• Selim, Özcan. “I. ve II. Dönem TBMM’deki Gümüşhane Milletvekilleri ve Yaptıkları Çalışmalar”. Journal of International Social Research, 13 (2020): 324-336.
• Uşaklıgil, Emine. Benim Cumhuriyet'im, İstanbul: Everest Yayınları, 1. Baskı, 2011.
• Uyar, Hakkı. 100 Soruda CHP Tarihçesi. Ankara: Anka Yayınları, 2012.
• Bengül Bolat, “Yunus Nadi Abalıoğlu (1879-1945)”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/yunus-nadi-abalioglu-1879-1945/ Erişim. 02.02.2025.
• İhsan Güneş, “Türkiye Komünist Fırkası”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/turkiye-komunist-firkasi/ Erişim: 02.02.2025.