Türkiye’de koruma siyaseti ve yerel topluluklar: Köprülü Kanyon Millî Parkı örneği

Year 2020, , 14 - 36, 30.12.2020

Güldem Baykal Büyüksaraç

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.811301

Abstract

Bu makale, neoliberalleşme sürecinin Türkiye’de alan yönetimine etkilerini ele alarak, koruma ile doğanın özelleştirilmesi ve ticarileştirilmesi arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Türkiye’de resmî koruma anlayışının, neoliberal dönüşüm kadar yönetsel ve ideolojik süreklilikleri de dikkate alarak, millî parklar rejimini nasıl biçimlendirdiğini tartışmaktadır. Çalışma, Köprülü Kanyon Millî Parkı (KKMP) örneğine odaklanarak, (kısmen dönüşen) koruma anlayışının devlet ve orman köylüleri arasındaki etkileşimi ne şekilde yapılandırdığını anlamayı amaçlıyor. Ayrıca, Köprülü Kanyon sularının piyasalaştırılması sürecinden örnekler vererek, “koruma-kullanma dengesi” gözeten himayeci çevre koruyuculuğunun millî park gibi korunan alanlar açısından sonuçlarını araştırıyor.

Keywords

Köprülü Kanyon Milli Parkı, çevre, koruma politikaları, doğanın neoliberalleşmesi, yerel topluluklar

Supporting Institution

British Academy Sustainable Development Fund ve Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi Kıdemlı Araştırmacı Burs

Thanks

Bu araştırmanın önemli bir kısmı İngiliz Arkeoloji Enstitüsü’nün (British Institute at Ankara, BIAA) yürüttüğü, İngiliz Akademisi Sürdürülebilir Kalkınma Fonu (British Academy Sustainable Development Fund) tarafından desteklenen Living amid the Ruins: Archaeological Sites as Hubs of Sustainable Development for Local Communities projesi (LAR, 2016-2018) kapsamında tamamlanmıştır (https://biaa.ac.uk/research/item/name/living-amid-the-ruins). LAR Projesi yürütücüleri Dr. Lutgarde Vandeput ve Dr. Işılay Gürsu’ya desteklerinden dolayı teşekkür ederim. Bu çalışma, 2019-2020 Akademik Yılı boyunca Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED) tarafından desteklenmiştir. Projeye araştırma görevlisi olarak sunduğu katkılardan dolayı, Özlem Dalkoparan’a teşekkür ederim.

Conservation politics and local communities in Turkey: The case of Köprülü Canyon National Park

Abstract

This article deals with the impacts of neoliberalization on site management in Turkey. It examines the relationship between conservation on the one hand, and the privatization and commercialization of nature, on the other. It discusses how the official understanding of conservation in Turkey has shaped the national parks regime, taking into consideration the governmental and ideological continuities as much as the ongoing neoliberal transformation. Focusing on the Köprülü Canyon National Park (KCMP) case, it seeks to understand how the (partially transformed) understanding of conservation has structured the interaction between the state and the forest villagers. Presenting examples of the marketization of Köprüçay waters, it explores the major implications of a paternal environmental protectionism that pursues “conservation-usage balance” for preserved areas like national parks.

Keywords

Köprülü Canyon National Park, environment, conservation politics, neoliberalization of nature, local communities

References

• Adaman, F., ve Arsel, M. (2005). Environmentalism in Turkey: Between democracy and development? Ashgate.
• Adaman, F., ve Arsel, M. (2010). Globalization, development, and environmental policies in Turkey. T. Çetin ve F. Yılmaz (Ed.) içinde, Understanding the process of institutional change in Turkey: A political economy approach (s. 329-345). Nova Science Publishers.
• Adaman, F., ve Arsel, M. (2012). Political economy of the environment in Turkey. M. Heper ve S. Sayar (Ed.) içinde, Handbook of modern Turkey (s. 317-335). Routledge.
• Ahunbay, Z. (2016). Arkeolojik alanlarda koruma sorunları kuramsal ve yasal açılardan değerlendirme. TÜBA-KED, 8(8), 103-118. https://doi.org/10.22520/tubaked.2010.0007
• Akbulut, B. (2011). State hegemony and sustainable development: A political economy analysis of two local experiences in Turkey [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. University of Massachusetts Amherst.
• Akbulut, B. (31 Mart 2013). “Yöre Halkı” ve yerelin parçalılığı: Köprülü Kanyon üzerine. Yeşil Gazete. https://yesilgazete.org/%e2%80%9cyore-halki%e2%80%9d-ve-yerelin-parcaliligikoprulu-kanyon-uzerine-bengi-akbulut/
• Akbulut, B., Adaman, F., ve Arsel, M. (2013). Türkiye’de çevre siyasasının ekonomi-politiği: Kurumlar ve devletin inşası. F. Aysan ve D. Dumludağ (Ed.) içinde, Kalkınma literatüründe yeni yaklaşımlar. İmge Kitabevi.
• Alıca, G. (2012). Tabiatı ve biyolojik çeşitliliği koruma kanunu tasarısı’nın doğa koruma mevzuatı çerçevesinde değerlendirilmesi. Ankara Barosu Dergisi, (3), 185-216.
• Aslan, Ö. (2016). Yeni Türkiye’nin yeni sevdası: Enerji. C. Aksu, S. Erensü, ve E. Evren (Ed.) içinde, Sudan sebepler: Türkiye’de neoliberal su-enerji politikaları ve direnişler (s. 119-135). İletişim Yayınları.
• Ayaşlıgil, Y. (1987). Der Köprülü Kanyon Nationalpark: seine Vegetation und ihre Beeinflussung durch den Menschen [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Technische Universität München-Weihenstephan.
• Ayaşlıgil, Y., ve Duhme, F. (1993). Prospects of Köprülü Kanyon National Park for meeting both conservation targets and people’s need for development. Landscape and Urban Planning, 24(1-4), 143-151. https://doi.org/10.1016/0169-2046(93)90092-R
• Brenner, N., ve Theodore, N. (2002). Cities and the geographies of “Actually existing neoliberalism.” Antipode, 34(3), 349-379. https://doi.org/10.1111/1467-8330.00246
• Büscher, B., ve Fletcher, R. (2014). Accumulation by conservation. New Political Economy, 20(2), 273-298. https://doi.org/10.1080/13563467.2014.923824
• Castree, N. (2008a). Neoliberalising nature: Processes, effects, and evaluations. Environment and Planning A, 40(1), 153-173. https://doi.org/10.1068/a39100
• Castree, N. (2008b). Neoliberalising nature: The logics of deregulation and reregulation. Environment and Planning A, 40(1), 131-152. https://doi.org/10.1068/a3999
• Castree, N. (2010a). Neoliberalism and the biophysical environment 1: What ‘Neoliberalism’ is, and what difference nature makes to it. Geography Compass, 4(12), 1725-1733. https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2010.00405.x
• Castree, N. (2010b). Neoliberalism and the biophysical environment 2: Theorising the neoliberalisation of nature. Geography Compass, 4(12), 1734-1746. https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2010.00407.x
• Çetinkaya, G. (2006). Medicinal and aromatic plants in Köprülü Canyon National Park, Turkey. Biodiversity, 7(3-4), 31-36. https://doi.org/10.1080/14888386.2006.9712809
• Çetinkaya, G., Kambu, A., ve Nakamura, K. (2014). Sustainable development and natural resource management: An example from Köprülü Kanyon National Park, Turkey. Sustainable Development, 22(1), 63-72. https://doi.org/10.1002/sd.528
• Çetinkaya, G., ve Altan, T. (2002). Köprülü Kanyon Milli Parkı’nın biyosfer rezerv alanı olarak yeniden düzenlenmesi. E. Özhan, A. Numanoğlu Genç ve N. Alpaslan (Ed.) içinde, Türkiye Kıyıları 02: Türkiye’nin kıyı ve deniz alanları IV. ulusal konferansı bildiriler kitabı. Kıyı Alanları Yönetimi Türk Milli Komitesi.
• Çınar, T. (2008). Su hizmetlerinin özelleştirilmesinde model ülkeler ve Türkiye örneği. Toplum ve Hekim, 23(1), 41-52.
• Çınar, T. (2009). Privatisation of urban water and sewerage services in Turkey: Some trends. Development in Practice, 19(3), 350-364. https://doi.org/10.1080/09614520902808076
• Çoban, A., Özlüer, F., Erensü, S., Akdemir, Ö., ve Üstün, B. (2015). Türkiye’de neoliberal politikaların ekolojiyi kuşatması. Direniş ve Yeniden İnşa. Mimarlık Semineri, 5-7 Mart 2015. İstanbul.
• Coşgun, U., ve Uzun, E. (2007). Köprülü Kanyon Milli Parkı’nda yer alan köylerin sosyo-ekonomik yapılarının incelenmesi ve kırsal kalkınma eylem planının oluşturulması. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü Teknik Bülten No: 27.
• Damcı, M. (14 Kasım 2017). [Özel Haber] 5 soruda “Tabiatı ve biyolojik çeşitliligi koruma(ma) kanunu Tasarısı” Yeşil Gazete. https://yesilgazete.org/ozel-haber-5-soruda-tabiati-ve-biyolojik-cesitliligi-korumama-kanunu-tasarisi/
• Demirkaya, Y., ve Mesut, K. (2017). 6360 sayılı kanun ile birlikte mahalleye dönüşen köylerde değişimin muhtarlığa etkisi: Menteşe ve Seydikemer ilçeleri üzerinden bir değerlendirme. Strategic Public Management Journal, 3(6), 124-149. https://doi.org/10.25069/spmj.342576
• Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP) (2014). Köprülü Kanyon Milli Parkı 1/25.000 uzun devreli gelişme revizyon planı planlama raporu. Ankara.
• Duhme, F., ve Hinckley, T. M. (1992). Daily and seasonal variation in water relations of macchia shrubs and trees in France (Montpellier) and Turkey (Antalya). Vegetatio, 99(1), 185-198. https://doi.org/10.1007/BF00118225
• Duru, B. (30 Mayıs 2015). AKP döneminde doğal ve kültürel varlıklar. Bianet. https://m.bianet.org/biamag/kent/164895-akp-doneminde-dogal-ve-kulturel-varliklar Environmental Performance Index (2020). Turkey report. https://epi.yale.edu/epi-results/2020/country/tur
• Erensü, S., Evren, E., ve Aksu, C. (2016). Giriş: Yeğin sular daim engine akar. C. Aksu, S. Erensü ve E. Evren (Ed.) içinde, Sudan sebepler: Türkiye’de neoliberal su-enerji politikaları ve direnişler (s. 9-33). İletişim Yayınları.
• Erol, M., Ozbay, C., Turem, Z. U., ve Terzioglu, A. (2016). The making of neoliberal Turkey: An introduction. C. Ozbay, M. Erol, Z. U. Turem ve A. Terzioglu (Ed.) içinde, The making of neoliberal Turkey. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315562766
• Görer, N. (2000). Kentsel altyapı politikalarının değişimi: İçmesuyu ve kanalizasyon sektörü örneği [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Hall, D., ve Lobina, E. (2009). The private sector in water in 2009. PSIRU, Business School, University of Greenwich. http://www.psiru.org/sites/default/files/2009-03-W-companies.doc
• Harris, L. M., ve Işlar, M. (2014). Neoliberalism, nature, and changing modalities of environmental governance in contemporary Turkey, Y. Atasoy (ed.) içinde, Global economic crisis and the politics of diversity (s. 52-78). Palgrave MacMillan. https://doi.org/10.1057/9781137293688_3
• İşlar, M. (2016). Su gaspı mı, su hakkı m? Neoliberal hidrolik misyon çağında Türkiye’nin HES sorunu. C. Aksu, S. Erensü, ve E. Evren (Ed.) içinde. Sudan sebepler: Türkiye’de neoliberal su-enerji politikaları ve direnişler (s. 137-153). İletişim Yayınları.
• Kadirbeyoğlu, Z., ve Özertan, G. (2011). Users’ perceptions of water user associations: Evidence from three cases in Turkey. Working Papers 2011/01, Bogazici University, Department of Economics. http://ideas.econ.boun.edu.tr/RePEc/pdf/201101.pdf
• Karahalil, U., Başkent, E. Z., Köse, S., ve Kadıoğullari, A. İ. (2009). The spatiotemporal forest cover changes in Koprulu Canyon National Park (1965-2008) in Turkey. African Journal of Biotechnology, 8(18), 4495-4507.
• Karahalil, U., Başkent, E. Z., ve Köse, S. (2015). Integrating visitor characteristics and preferences into forest management plans in protected areas: A case study in Koprulu Canyon National Park. Eco Mont-Journal on Protected Mountain Areas Research, 7(2), 5-17. https://doi.org/10.1553/eco.mont-7-2s5
• Karahalil, U., Köse, S., Çelik, D., ve Küçümen, A. (2011). Köprülü Kanyon Milli Parkı orman amenajman planının koruma hedeflerine göre modelleme ile hazırlanması. KSÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, I. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu Özel Sayısı, 122-130.
• Katz, C. (1998). Whose nature, whose culture? Private productions of space and the preservation of nature. B. Braun ve N. Castree (Ed.) içinde, Remaking reality: Nature at the millennium (s. 46-63). Routledge.
• Kaya, A. Y. (2016). Sermaye-emek kutuplaşmasının yeniden üretimi: Acele kamulaştırma kararlarında HES’ler. C. Aksu, S. Erensü, ve E. Evren (Ed.) içinde. Sudan sebepler: Türkiye’de neoliberal su-enerji politikaları ve direnişler (s. 65-91). İletişim Yayınları.
• Kelly, A. B. (2011). Conservation practice as primitive accumulation. Journal of Peasant Studies, 38(4), 683-701. https://doi.org/10.1080/03066150.2011.607695
• Kemer, N. (2009). An assessment of natural resources management conflicts in the working landscapes of mediterranean Turkey (Türkiye): Köprülü Kanyon National Park [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. University of Massachusetts Amherst.
• Kibaroglu, A., Baskan, A., ve Alp, S. (2009). Neo-liberal transitions in hydropower and irrigation water management in Turkey: Main actors and opposition groups. Edward Elgar Publishing Limited.
• Neyişçi, T. (1989). Beşkonak saf servi (Cupressus sempervirens L.) ormanında ekolojik araştırmalar. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Rapor No: 43, 49-76.
• Neyişçi, T. (2002). Maki bitki örtüsü tipi günümüz ormancılığının asli orman tipidir. Orman ve Av, (1), 9-14.
• Öğdül, H. (2013). Kırsal mekân politikalarında yeni dönem. Mimarlık Dergisi, (371), 44-48.
• Öğdül, H. (2019). Kırsal alanların değişimi ve kırsal planlama çerçevesinde bir değerlendirme. Mimar.ist, (66), 41-49. Orman Bakanlığı Milli Parklar Dairesi (OBMPD) (1972). Köprülü Kanyon Milli Parkı uzun devreli gelişme planı. Ankara.
• Özel, S. (1997). Kültür varlıkları üzerinde geniş kapsamlı kanunlarla tesis edilen devlet mülkiyeti ve Türk hukukundaki durum. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 55(4), 65-84.
• Özkaya Özlüer, I. (2018). Soru ve yanıtlarla sit alanlarında kültür ve tabiat varlıklarının korunması rehberi. Ekoloji Kolektifi.
• Öztaş, Ç. Ç., ve Karaaslan, Ş. (2017). Türkiye’de kırsal planlama ve farklı ülkelere ait kırsal planlama örnekleri. Kent Akademisi 10(4), 432-465.
• Peck, J. (2010). Constructions of neoliberal reason. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199580576.001.0001
• Peck, J., ve Tickell, A. (2002). Neoliberalizing space. Antipode, 34(3), 380-404. https://doi.org/10.1111/1467-8330.00247
• Peck, J., Theodore, N., ve Brenner, N. (2009). Neoliberal urbanism: Models, moments, mutations. SAIS Review of International Affairs, 29(1), 49-66. https://doi.org/10.1353/sais.0.0028
• Pulhan, G. (2009). Cultural heritage reconsidered in the light of recent cultural policies. S. Ada ve H. A. İnce (Ed.) içinde, Introduction to cultural policy in Turkey (pp. 137-158). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Razon, N. (2017). Seeing and unseeing like a atate: House demolitions, healthcare, and the politics of invisibility in southern Israel. Anthropological Quarterly, 90(1), 55-82. https://doi.org/10.1353/anq.2017.0002
• Scott, J. C. (1998). Seeing like a state. Yale University Press.
• Şenses, F. (2012). Turkey’s experience with neoliberal policies since 1980 in retrospect and prospect. New Perspectives on Turkey, 47, 11-31. https://doi.org/10.1017/S0896634600001680
• Tavşanoglu, Ç., ve Coşgun, U. (2009). Effect of goat browsing on growth form of Maquis species in Koprulu Kanyon National Park (Antalya, Turkey). Ekoloji, 18(72), 74-80.
• Temple, F. (1996). Kentsel gelişme projeleri finansmanı Dünya Bankası Türkiye deneyimleri. ADA Kentliyim, (6), 84-87.
• Tickell, A., ve Peck, J. (2003). Making global rules: Globalization or neoliberalization, J. Peck ve H. Wai-chung Yeung (Ed.) içinde. Remaking the global economy: Economic-geographical perspectives (s.163-182). Sage. https://doi.org/10.4135/9781446216767.n10
• Turan, H. T. (2015). 5355 sayılı yasaya göre Türkiye’de birlikler: Hizmet sunumunda adem-i merkeziyetçi ve katılımcı yaklaşım. Strategic Public Management Journal, 1(2), 72-87.https://doi.org/10.25069/spmj.290429
• Turhan, E., ve Gündoğan, A. C. (2016). Yeşil ekonominin post-politikası: Geleceği sahiplenmek, C. Aksu, S. Erensü ve E. Evren (Ed.) içinde, Sudan sebepler: Türkiye’de neoliberal su-enerji politikaları ve direnişler (s. 93-117). İletişim Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). 2019 Yılı Antalya İli Manavgat İlçesi Belediye, Köy ve Mahalle Nüfusları. TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95velocale=tr (Erişim Tarihi: 19 Haziran 2020)
• Yalman, G. L. (2015). Transition to neoliberalism: The case of Turkey in the 1980s. Istanbul Bilgi University Press.
• Zerner, C. (1996). Telling stories about biological diversity. D. Stabinsky ve S. B. Brush (Ed.) içinde, Valuing local knowledge: Indigenous people and intellectual property rights (s. 68-101). Island Press.