The Construction of Meaning in Quranic Verses within the Context of Siyāq-Sibāq: The Place and Importance of Contextual Readings from the Perspective of Tafsīr Methodology

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 391 - 412, 17.08.2025

Abdullah Özüçalışır

https://doi.org/10.52115/apjir.1703159

Abstract

Abstract
This article meticulously examines the central and indispensable role of contextual readings (siyak-sibak) within the methodology of tafsir for a profound understanding of Quranic verses. It emphasizes the significant influence of the historical and social conditions under which the Quran was revealed in unveiling the layers of meaning within each verse. Building upon the premise that the Quran is a coherent divine discourse rather than isolated fragments, the text argues that the reasons for revelation (asbab al-nuzul), the organic relationships with preceding and succeeding verses, the overarching thematic structure of the surah they belong to, and their consistency with the universal message of the Quran are foundational pillars for accurate meaning construction.
The study demonstrates with examples how literal interpretations detached from context can distort the divine intent and wisdom of a verse, potentially leading to incorrect rulings and societal misconceptions. Therefore, it is highlighted that among the methodological approaches in tafsir, context-oriented reading plays a crucial role in truly grasping the spirit of the verses, moving beyond mere literalism. While underscoring the significance of this method for an accurate and comprehensive understanding of the Quran, the article advocates for a multi-dimensional and in-depth analysis of context in modern tafsir studies, rather than a superficial approach. It aims to open new horizons for research in this field.

Keywords

Contextual Analysis, , Medhodology of Tafsir, , Meaning Construction, , Contextual Reading, , Qur'anic İnterpratation.

KUR’AN’DA SİYAK-SİBAK BAĞLAMINDA AYETLERİN ANLAM İNŞASI TEFSİR USULÜ AÇISINDAN BAĞLAM OKUMALARININ YERİ VE ÖNEMİ

Abstract

Öz
Bu makale, Kur'an ayetlerinin derinlemesine anlamlandırılmasında siyak-sibak (bağlam) okumalarının tefsir usulü açısından taşıdığı merkezi rolü ve vazgeçilmez önemini detaylı bir şekilde ele almaktadır. Kur'an'ın nazil olduğu tarihsel ve sosyal koşulların, her bir ayetin anlam katmanlarını ortaya çıkarmada ne denli belirleyici olduğu vurgulanır. Metin, Kur'an'ın parçalar halinde değil, aksine birbütünlük arz eden ilahi bir hitap olduğu önermesinden yola çıkarak, ayetlerin indiriliş sebepleri (esbab-ı nüzul), öncesindeki ve sonrasındaki ayetlerle organik ilişkileri, içinde bulundukları surenin genel tematik yapısı ve Kur'an'ın evrensel mesajıyla olan uyumunun, doğru anlam inşasında temel taşlar olduğunu savunur.
Çalışma, bağlamından koparılarak yapılan literal yorumların, ayetin indiriliş amacını ve taşıdığı ilahi hikmeti nasıl saptırabileceğini, hatta yanlış hükümlere ve toplumsal yanılgılara yol açabileceğini örneklerle ortaya koymaktadır. Bu nedenle, tefsir ilmindeki metodolojik yaklaşımlar arasında bağlam odaklı okumanın, kuru bir lafızcılıktan sıyrılarak ayetlerin ruhuna nüfuz etme noktasında kritik bir rol oynadığına işaret edilir. Makale, doğru ve kapsamlı bir Kur'an anlayışı için bu yöntemin ehemmiyetini gözler önüne sererken, modern dönem tefsir çalışmalarında bağlamın sadece yüzeysel değil, aynı zamanda çok boyutlu ve derinlemesine bir analizle ele alınması gerekliliği üzerinde durarak, bu alandaki çalışmalara yeni bir ufuk açmayı hedeflemektedir.

Keywords

Siyak Sibak, , Tefsir Usulü, , Anlam İnşası, , Bağlam Okuması, , Kur'an Yorumu.

References

• Abou El Fadl, Khaled. Reasoning with God: Reclaiming Shari'ah in the Modern Age. Lanham, MD: Rowman & Littlefield Publishers, 2014.
• Abu Zayd, Nasr Hamid. Critique of Religious Discourse. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2001.
• Abu Zayd, Nasr Hamid. Reformation of Islamic Thought. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2006.
• Abu Zayd, Nasr Hamid. Re-reading the Sacred Text: A Hermeneutics of Qur'anic Discourse. Leiden: Brill, 2004.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullah el-Hüseynî el-. Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’l- Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’sseb ʿi’l-mes̱ânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1987.
• Arkoun, Mohammed. Rethinking Islam: Common Questions, Uncommon Answers. Boulder: Westview Press, 1994.
• Armstrong, Karen. Islam: A Short History. New York: Modern Library, 2000.
• Atay, M. Hüseyin. “Kur’an’da Tedricilik ve Siyak İlişkisi.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (1981): 41– 59.
• Aydın, Mehmet S. “Kur’an Yorumlarında Bağlamın Rolü.” İlahiyat Fakültesi Dergisi 48, sy. 2 (2013): 221–238.
• Bardakoğlu, Ali. Dinde Zorlama Olur mu? İstanbul: DİB Yayınları, 2008.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebü’l-Hayr Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şîrâzî el-. Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Teʾvîl. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Rayyân, 1998.
• Demir, Osman. “Kur’ân’ın Anlam İnşasında Siyak ve Sibak Faktörü.” İlahiyat Akademi 9 (2017): 31–45. Ebû Hayyân el-Endelüsî, Esîrüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf en-Nefrî el-. el-Bahru’l-Muhît fî Tefsîri’l- Ḳurʾâni’l-ʿAẓîm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• Haçkalı, Abdurrahman. “Kur’an ve Medya: Modern Anlam İstismarı.” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18, sy. 2 (Aralık 2019): 99-124.
• Hallak, Wael B. The Impossible State: Islam, Politics, and Modernity's Moral Predicament. New York: Columbia University Press, 2012.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dârü’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Atıyye el-Endelüsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib b. Abdurrahman b. Temmâm b. Atıyye el-Muhâribî el-. el-Muharrerü’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-ʿAzîz. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâʾ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî ed-Dımaşkī. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿAẓîm. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe, 1997.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Mukaddimetü fî Usûli’t-Tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1993.
• İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el-İsfahânî. Müfredatu Elfazi’l-Kur’an. Thk. Safvan Adnan Davudi. Beyrut: ed-Darü’ş-Şamiyye, 2009.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. el-Furûk. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 2001.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. Kur’an’ın Anlamıyla Buluşmak. Ankara: Elis Yayınları, 2012.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî el-. el-Câmiʿ li-Aḥkâmi’l-Ḳurʾân. 20 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ʿArabî, 1965.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Kāsım Zeynülislâm Abdülkerîm b. Hevâzin b. Abdilmelik. Letâifü’l-İşârât. Thk. Nûruddîn A’yed. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 2001.
• Martı, Huriye. “Kur’an’da Kadın ve Miras Meselesi: Bağlamsal Bir Okuma.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40, sy. 1 (2009): 109–122.
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmu’l-Kur’ân. Lahor: İdâretü’t-Tercih, 1992.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd en-. Medârikü’t-Tenzîl ve Hakāʾikü’t-Teʾvîl. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2010.
• Olgun, Hakan. “Tesettür Ayetleri Üzerine Bir Bağlam Okuması.” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18, sy. 2 (2019): 95–112.
• Onat, Hasan. “Mezhepçilik ve Tefsir Geleneği.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35, sy. 1 (1994): 55–70.
• Özervarlı, Mehmet Sait. “Klasik Tefsir Geleneğinde Bağlamın Yeri ve Yoruma Etkisi.” İslâmî Araştırmalar Dergisi 26, sy. 2 (2015): 137–153.
• Özervarlı, Mehmet Sait. “Modern Tefsir Yaklaşımlarında Anlam ve Bağlam Meselesi.” Marife 19, sy. 1 (2019): 39– 58.
• Özsoy, Ömer. Tefsirde Yöntem Sorunu. İstanbul: İSAM Yayınları, 2005.
• Öztürk, Mustafa. “Kur’an’da Siyak-Sibak Bağlamında Anlam İnşası.” Marife 20, sy. 2 (2020): 57–78.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an ve Tefsir Kültürümüz. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
• Öztürk, Mustafa. Tefsirde Usûl Sorunu: Kur’an Hermeneutiği Bağlamında Bir İnceleme. İstanbul: Ankara Okulu Yayınları, 2011.
• Öztürk, Mustafa. Tefsirde Yeni Yöntem Arayışları. İstanbul: Ankara Okulu Yayınları, 2012.
• Paçacı, Mehmet. “Kur’an Ayetlerinin Sosyal Medyada Kullanımı ve Anlam Sorunu.” Din ve Hayat 9 (2021): 42–51.
• Poyraz, Hakan. Kur’an’ı Anlamada Yöntem Sorunu. İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
• Rahman, Fazlur. Islam and Modernity: Transformation of an Intellectual Tradition. Chicago: University of Chicago Press, 1982.
• Rahman, Fazlur. Major Themes of the Qur'an. Chicago: University of Chicago Press, 2009.
• Ramadan, Tarik. Radical Reform: Islamic Ethics and Liberation. Oxford: Oxford University Press, 2009.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. et-Tefsirü’l-Kebir Mefâtihü’l-Ğayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Saeed, Abdullah. Interpreting the Qur’an: Towards a Contemporary Approach. London: Routledge, 2006.
• Sıbâî, Mustafa. es-Sünnetu ve Mekânetuhâ fi’t-Teşrîi’l-İslâmî. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1999.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkan fî Ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2008.
• Şâtıbî, Ebû Muhammed (Ebü’l-Kāsım) Kāsım b. Fîrruh b. Halef eş-Şâtıbî er-Ruaynî. el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerîa. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1996.
• Şentürk, Recep. “Anlamı Aşındıran Yorumlar ve Modern İlahiyat.” İslam Araştırmaları Dergisi 47 (2020): 69–85.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah ez-Zeydî es-Sanʿânî eş-. Fethü’l-kadîr el-câmiʿ beyne fenni’rrivâye ve’d-dirâye min ʿilmi’t-tefsîr. 5 Cilt. Şam: Dâru İbn Kesîr, 1997.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî el-Bağdâdî. et-. Câmiʿu’l-Beyân fî Teʾvîli’l-Ḳurʾân. 30 Cilt. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Topaloğlu, Bekir. “Bağlamın Önemi ve Kur’an Yorumunda Yeri.” Kur’an Araştırmaları Dergisi 2, sy. 4 (2003): 17–28.
• Topaloğlu, Bekir. “Tefsirde Mezhebi Yorumlar ve Sorunları.” İslâm Araştırmaları Dergisi 13 (2005): 29-54.
• Uludağ, Süleyman. “Kur’an’da Bağlam ve Mana İlişkisi.” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (2003): 45– 60.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Esbâbü’n-Nüzûl. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2011.
• Yenigün, Halil İbrahim. “Tefsirde Konu Bütünlüğü Yaklaşımı: Tematik Tefsir.” Dinî Araştırmalar 8, sy. 24 (2005): 75–92.
• Yıldırım, Suat. Kur’an-ı Kerim’in Anlaşılmasında Çağdaş Yorum Problemleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Yücel, Ahmet. “Tefsirde Bağlamın (Siyak-Sibak) Rolü ve Önemi.” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2009): 115–135.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn. Thk. Ahmed et- Tahhân. Kahire: Mektebetü Vehbe, 2000.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşaf An Hakaikü’t-Tenzil ve Uyuni’l-Akavil fi Vucuhi’t- Te’vil, ‘4 Cilt. Kahire: Mektebetu’l-Halebî, [t.y.].
• Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillâh et-Türkî. el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, 1971.