HADİSLER IŞIĞINDA İBADET AHLÂKI (Namaz, Oruç, Zekât ve Hac Özelinde)

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 295 - 311, 17.08.2025

Halil Şirin , Yusuf Açıkel

https://doi.org/10.52115/apjir.1715248

Abstract

Öz
Dünyaya gelen her insan; varlık, bilgi ve etik üçgeninde hayatını yaşar. Doğru ya da yanlış yaşantısı içindeki insan, kendi varlığı ile birlikte sahip olduğu bilgi ile nasıl yaşaması gerektiğini sorgular. Bir başka deyişle insanoğlu yaşadığı toplumda öğrendiği bilgilerle “Nasıl bir hayat yaşamaya değer?” sorusuna cevap arar. Yetiştiği aile ve çevre koşulları insanın hangi yaşamın değerli olduğu sorusuna farklı cevaplar vermesine neden olmaktadır. Seküler çevrede yetişmiş insan için yaşamaya değer hayat dünyevi olacağı gibi dini hassasiyetle yetişen insan için değerli bir yaşam, Allah’ın emir ve yasakları çerçevesinde olacaktır.
Yüce yaratanın emir ve yasakları toplum halinde yaşayan insanın çevresine karşı sorumlulukları olduğu gibi Rabbine karşı görevlerini de kapsamaktadır. Mü’minin Yüce Allah’a karşı görevleri şüphesiz ona hakkıyla kulluk etmektir.
İnsanın sosyal hayatında, söz ve davranışlarını sergilerken uyması gereken ahlâk kuralları bulunduğu gibi Rabbiyle baş başa kaldığı ibadetlerinde de belli başlı ahlâk kuralları vardır. Bir başka ifadeyle her davranışın ahlâkı olduğu gibi ibadetin de ahlâkı bulunmaktadır. Bu makalede namaz, oruç, zekât ve hac ibadetlerinin edasında birtakım ahlâkî ilkeler bulunduğu hadisler ışında ortaya koyulacaktır.

Keywords

Hadis, , İmân, , Ahlâk, , Namaz , Oruç , Zekât , Hac

ETHICS OF WORSHIP IN THE LIGHT OF HADITHS

Abstract

Every person who comes into the world; he lives his life in the triangle of existence, knowledge and ethics. With his right or wrong life, man questions his own existence and how he will live with the knowledge he has. İn other words, human with the information he learned in the society he lived in looks for the answer of the question “What kind of life is worth living?” The family and environmental conditions in which a person grows up cause him to give different answers to the question of which life is valuable. Just as the life worth living for a person raised in a secular environment will be worldly, a valuable life for a person raised with religious sensitivity will be within the framework of Allah's orders and prohibitions.
The orders and prohibitions of the Almighty Creator include the responsibilities of people living in society towards their environment as well as their duties towards Allah. The believer's duty towards Almighty Allah is undoubtedly to serve him properly.
Just as there are moral rules that a person must follow in his social life and in his words and actions, there are also certain moral rules in his prayers when he is alone with God. İn other words, just as every behavior has morality, worship also has morality. İn this article, it will be revealed in the light of hadiths that there are some moral principles in the conduct of prayer, fasting, alms and pilgrimage.

Keywords

Hadith, , Faith , Ethics , Prayer , Fasting , Zakat , Hajj

References

• Ali el-Muttaki, Kenzü’l-Ummâl fî Süneni’l-Akvâl ve’l-Ef’âl, (Medine: Müessesetü’r-Risâle, 1401/1981).
• Ayık, Hasan. Ahlâk Sorunumuz, (İstanbul: Önce Kitap Yayınları, 2018).
• Beyhakî, Ebû Bekr, Şuabu’l-Îmân, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990).
• Bölükbaş, Ali Haydar. İslam Hukuk Kitaplarında İbadet-Ahlak İlişkisi Bağlamında İbadetlerin Kazandırmak İstediği Ahlaki Değerler, Olağandışı Dönemlerde Ahlak ve Vicdan Ekseninde Değişim, Süreklilik ve Sürdürülebilirlik, 2021, cilt: I, s. 347-366.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahîh, I-VI, (Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1407/1987).
• Çalışkan, Mehmet. “Kur’ân Perspektifinde İman, İbadet ve Ahlâk İlişkisi”. Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 15(93), 221-232.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman, Sünen, I-IV, thk. Hüseyin Selim Esed, (el-Memleketü’l Arabiyyeti’s-Suûdiyye: Dâru’l-Muğnî li’n-Neşr ve’t-Tevzî`, 1412/2000).
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. El-Eş’as es-Sicistânî, Sünen, I-IV, (Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ty).
• Heyet, Kuran Yolu Tefsiri, (Ankara: DİB Yayınları, 2003).
• İbn Hıbbân, Muhammed, Sahîhu İbn Hıbbân bi Tertîbi İbn Balabân, I-XVIII, thk. Şuayb el-Arnaût, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993).
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd, Sünen, I-II, thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, (Beyrut: Dâru’l-Fikr, ty).
• Kesgin, Hafsa. “İbadetlerin Forma İndirgenmesinin Dîni Ve Ahlâki Sonuçları”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2020), 223-251.
• Köycü Erdoğan. Hıdır, Eymen. Sunenu’l-Erbaa’daki Namaz Zekât Oruç Hac Hadisleri (İkrime b. Abdillah'ın Abdullah b. Abbâs'tan Rivâyet Ettikleri Özelinde) (Ankara: Fecr Yayınları, 2024).
• Mâlik b. Enes, el-Muvatta’, I-VIII, thk. Muhammed Mustafa el-A’zâmî, Müessesetü Zâyid b. Sultân Âl-i Nihyân, by, 1425/2004.
• Müslim, b. El-Haccâc, Sahîh, I-V, thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, (Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ty).
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, Sünen, I-VIII, thk. Abdulfettâh Ebû Gudde, (Haleb: Mektebu’l Matbûâti’l-İslâmiyye, 1406/1986).
• Seyhan, Ahmet Emin. Hadislerde Kutsiyet Atfedilen Fenomenlerin Dinî Değeri (Hacerülesved Örneği), (İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016).
• Taberânî, el-Mu’cemu’l-Kebîr, I-XX, thk. Hamdi b. Abdilmecid es-Suflî, (Mevsıl: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hakem, 1404/1983).
• Yıldırım, Mustafa. Usûl Hatasının İbadet-Ahlâk İlişkisine Olumsuz Etkileri, Geçmişten Geleceğe Ahlâk (Uluslararası Katılımlı Sempozyum) 13-14 Mayıs 2015, Bartın, 2015, s. 19-27.