Teacher Perspectives on the Integration of Hafiz Education with Formal Education: A Case Study

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 312 - 348, 17.08.2025

Mustafa Cabir Altıntaş

https://doi.org/10.52115/apjir.1744171

Abstract

This study aims to evaluate the Hafız Project, implemented in Türkiye’s Imam Hatip Secondary Schools since the 2014-2015 academic year, from the perspective of teachers. This project integrates the memorization of the Quran into formal education, with the goal of supporting students' religious and academic development. The research employed a case study design, combining qualitative and quantitative methods. Views from 28 teachers at Şehit Ömer Halisdemir Imam-Hatip Secondary School in Cizre, Şırnak, were gathered through semi-structured interviews and surveys. Findings indicate that teachers highlight psychological and pedagogical challenges arising from the young age of students as primary difficulties in Hafız education. Curriculum intensity, high project expectations, and lack of parental involvement were also identified as significant issues. Discrepancies in student selection processes and partial inconsistencies regarding the suitability of interviews suggest a need for re-evaluation of these procedures. Teachers reported that the project offers positive contributions, such as boosting students' self-confidence, fostering disciplined study habits, and developing a sense of social responsibility. However, to sustain these benefits, it is crucial to address existing shortcomings, improve implementation processes, strengthen collaboration among teachers, students, and families, and establish support mechanisms, particularly for students' psychological needs. The study provides recommendations for the project's more effective implementation.

Keywords

Religious Education , Formal Education , Hafiz Education , Hafiz Project in Formal Education , Teachers

HAFIZLIK EĞİTİMİ İLE ÖRGÜN ÖĞRETİMİN BÜTÜNLEŞMESİNDE ÖĞRETMEN PERSPEKTİFLERİ: BİR DURUM ÇALIŞMASI

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'de 2014-2015 eğitim-öğretim yılında İmam Hatip Ortaokullarında uygulanmaya başlanan ve Kur'an-ı Kerim ezberini örgün eğitimle bütünleştiren Hafızlık Projesi'ni öğretmen bakış açısından değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Projenin, öğrencilerin hem dini hem de akademik gelişimlerini desteklemeyi hedeflediği belirtilmektedir. Araştırma, nitel ve nicel yöntemleri birleştiren bir durum çalışması olarak tasarlanmıştır. Şırnak ili Cizre ilçesindeki Şehit Ömer Halisdemir İmam-Hatip Ortaokulu'nda görevli 28 öğretmenin görüşleri yarı yapılandırılmış görüşmeler ve anketler aracılığıyla toplanmıştır. Bulgulara göre, öğretmenler hafızlık eğitiminde karşılaşılan başlıca zorluklar arasında öğrencilerin yaşının küçüklüğünden kaynaklanan psikolojik ve pedagojik sorunları vurgulamaktadır. Ders programı yoğunluğu, projenin yüksek beklentileri ve aile ilgisizliği de önemli sorunlar arasında yer almaktadır. Öğrenci seçim süreçlerindeki farklı görüşler ve mülakatların amaca uygunluğu konusundaki kısmi uyumsuzluklar, sürecin gözden geçirilmesi gerektiğini işaret etmektedir. Öğretmenler, projenin öğrencilerin özgüvenlerini artırma, disiplinli çalışma alışkanlığı kazandırma ve toplumsal sorumluluk bilincini geliştirme gibi olumlu katkılar sağladığını ifade etmektedir. Ancak bu avantajların sürdürülebilirliği için mevcut eksikliklerin giderilmesi, uygulama süreçlerinin iyileştirilmesi, öğretmen-öğrenci-aile iş birliğinin güçlendirilmesi ve özellikle öğrencilerin psikolojik ihtiyaçlarına yönelik destek mekanizmalarının oluşturulması gerektiği vurgulanmaktadır. Çalışma, projenin daha etkin yürütülmesi için gelişim ve iyileştirme önerileri sunmaktadır.

Keywords

Din Eğitimi , Örgün Eğitim , Hafızlık Eğitimi , Örgün Eğitimde Hafızlık Projesi , Öğretmen Görüşleri

Ethical Statement

Şırnak Üniversitesi Etik Kurulu Onayı ve Etik Beyan eklenmiştir.

Supporting Institution

Şırnak Üniversitesi Etik Kurulu

References

• Adıgüzel, Abdullah vd. “Hafız İmam Hatip Ortaokullarındaki Hafızlık Eğitimine İlişkin Öğretici ve Öğrenci Görüşleri”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 17/68 (2018), 1453-1475. https://doi.org/10.17755/esosder.363850
• Algur, Halil. “Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık ile Geleneksel Hafızlık Eğitimi Uygulamalarının Kur’an Kursu Öğreticisi/Öğretmen Görüşlerine Göre Karşılaştırılması”. H. Şaban Aynur (ed.). Çeşitli Yönleriyle Hafızlık Eğitimi, 183-230. İstanbul: Dem Yayınları, 2021.
• Altıntaş, Mustafa Cabir. “Din Eğitiminde Yapay Zekâ Teknolojileri: Fırsatlar ve Etik Tartışmalar”. İslami İlimler Dergisi 40 (Mart 2025), 95-119. https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1601197.
• Altıntaş, Mustafa Cabir. “Yaygın Din Eğitiminde İslam İçi Çoğulculuğun İmkânı: Şırnak Örneği”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (Aralık 2024), 473-502. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1538343
• Altıntaş, Mustafa Cabir. The Role of Religious Education in the 21th Century: Worldviews and İdentity Discernment of Muslim Youth. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2021.
• Arslan, Gülsüm. Örgün Eğitim Kapsamında Hâfızlık Eğitimi (Sabahattin Zaim Üniversitesi ve İstanbul Şehit Tolga Ecebalın Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi Örneği). İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Arslantaş, Muhammet. İmam-Hatip Ortaokullarında Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesinde Öğrenci Tutumları (Sivas Zeki Hayran İmam-Hatip Ortaokulu Örneği).Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Avcılar, Sümeyye. Hafızlık Proje Okullarında Hafızlık Eğitimi Alan Öğrencilerin Psiko-Sosyal Durumları ile Motivasyon Düzeylerinin İncelenmesi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Aybey, Salih. “Hafızlık Eğitiminde Yeni Bir Tecrübe: Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık - Önemi, Problemleri ve Beklentiler”. Ekev Akademi Dergisi 82 (2020), 383-412.
• Aydın, Mehmet Şevki. “Hafızlık Eğitimini Yeniden Düşünmek”. Cemil Osmanoğlu ve Ömer Özbek (ed.). Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar, 183-230. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Aydın, Mehmet Şevki. Bir Din Eğitimi Kurumu Olarak Kur’an Kursu. Ankara: DİB Yayınları, 2010.
• Baltacı, Cahit. "Cumhuriyet Döneminde Kur'an Kursları". Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 6 (1999), 182.
• Bozkurt, Nebi. “Daru’l-Kurra”. TDV İslam Ansiklopedisi. 8/543-545. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Cingöz, Abdüssamet- Hendek, Abdurrahman. “Veli Görüşlerine Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi”. Nous Academy Journal 4 (2025), 54–74. 10.5281/zenodo.15210180.
• Demirel, Özcan. Eğitimde Program Geliştirme: Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi, 2017. Diyanet İşleri Başkanlığı. Hafızlık Eğitim Programı. Ankara: DİB Yayınları, 2010.
• Duman, N., Sak, R., & Şahin Sak, İ. “Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri ile Örgütsel Sinizm Tutumlarının İncelenmesi”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17/1 (2020), 1098-1127. https://doi.org/10.33711/yyuefd.800925
• Fullan, Michael. The New Meaning of Educational Change. New York: Teachers College Press, 2016.
• Göksün, Ayşe Nur. Kur’an Kursu Öğretici ve Öğrencilerine Göre Proje Okullardaki Hafızlığa Hazırlık Eğitimi (Kayseri Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Guskey, Thomas R. "Professional Development and Teacher Change." Teachers and Teaching: Theory and Practice 8/3 (2002), 381-391.
• Güneş, Adem. “Hafızlık Eğitiminin Öğrencilerin Sosyal ve Özgüven Gelişimlerine Etkisi - Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Yapan İHO Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 53 (2020), 263-286. doi: 10.29288/ilted.699576
• Güneş, Adem. Türkiye’de Yeni Bir Model Olarak Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık. İstanbul: DEM Yayınları, 2020.
• Gürdal, Mehmet Ali. “Hafızlık Kur’ân Kurslarında Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Önerileri (Burdur Örneği)”. Tanım Tenkit Teori, 3 (2024), 17–35. https://doi.org/10.5281/zenodo.13863719
• Gürel, Ramazan - Mete, Elif. “Öğrenci Görüşlerinden Hareketle Proje İmam Hatip Ortaokulları ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na Bağlı Kur’an Kurslarındaki Hafızlık Eğitimi Süreçlerinin Karşılaştırılması (İstanbul Avrupa Yakası Örneği)”. Van İlahiyat Dergisi 10/17 (2022), 19-47. https://doi.org/10.54893/vanid.1185151
• Huberman, Michael. "The Lives of Teachers: Stages, Cycles, and Tasks." Exploring Teacher's Life-span: A Conceptual and Empirical Study, edt. Michael Huberman, 31-57. New York: Teachers College Press, 1993.
• Koç, Ahmet. “Öğreticilere Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hâfızlık Projesi: Bir Meta-Sentez Çalışması”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi 7/2 (Aralık 2024), 335-369. https://doi.org/10.52637/kiid.1507874
• Kozakoğlu, Ekrem. Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi ve Kur’an Eğitimine Katkısı (Konya Selçuklu Mustafa Büyükkaplan Hafız İmam Hatip Ortaokulu Örneği). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kuloğlu, Rahime - Kanger, Faruk. “Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesinin Yönetimsel Açıdan Değerlendirilmesi”. Usul İslam Araştırmaları 38/38 (2022), 139-170. https://doi.org/10.56361/usul.1145930
• Kuloğlu, Rahime. Yönetici Görüşlerine Göre İmam Hatip Ortaokullarındaki Hafızlık Projesinin Değerlendirilmesi. İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Linn, Robert L., Measurement and Assessment in Teaching. New Jersey: Pearson Education, 2005.
• Mete, Elif. Proje İmam Hatip Ortaokullarındaki Hafızlık Eğitimi ve Diyanet İşleri Başkanlığı’na Bağlı Kur’an Kurslarında Yürütülen Hafızlık Eğitimi Süreçlerinin Karşılaştırılması (İstanbul Avrupa Yakası Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Milli Eğitim Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı. Okul-Kur’an Kursu İşbirliğine Dayalı Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi Uygulama Usul ve Esasları, 2019. https://hafiz.meb.gov.tr/uygulama-usul-ve-esaslar/
• Milli Eğitim Bakanlığı ve Diyanet İşleri Başkanlığı. Okul-Kur’an Kursu İşbirliğine Dayalı Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi Protokolü, 2019. https://hafiz.meb.gov.tr/pdf/MEB_DIB_Protokol.pdf
• Osmanoğlu, Cemil. “Hafızlık Eğitiminde Bilişsel Hazırbulunuşluk”. Erciyes Akademi 36/4 (2022), 2065-2085. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1194478
• Ören, Fatma Şaşmaz - Karapınar, Ayşe. “Öğretmen Adaylarının Mesleki Yeterlik Algılarıyla Lisansüstü Eğitime Yönelik Tutumları ve Bu Değişkenler Arasındaki İlişki”. Yükseköğretim Dergisi, 6/3 (2016), 105-116.
• Ryan, Richard M. - Edward L. Deci. "Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being". American Psychologist 55/1 (2000), 68-78.
• Tuncel, Emrullah. “Üstün Zekâlı Öğrencilerin Örgün Eğitim Eşliğinde Hafızlık Deneyimine Dair Nitel Bir Araştırma”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2022): 233-261. https://doi.org/10.46353/k7auifd.994539
• Uğur, Elif - Osmanoğlu, Cemil. “Paydaşlarına Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Uygulamasının Değerlendirilmesi”. Bilimname 2020/41 (2020), 903-956. https://doi.org/10.28949/bilimname.700283
• Uğur, Elif. İdareci, Öğretici ve Öğrenci Görüşlerine Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Uygulamasının Değerlendirilmesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yetimova, Pakize. Ortaokula Devam Eden Öğrencilerin Hafızlık Eğitiminde Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerilerine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Yusufoğlu, Kevser. İmam Hatip Ortaokullarında Örgün Eğitimle Hafızlık Projesinin Uygulanması ve Yönetimine Dair Paydaş Görüşlerinin İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi - Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.