KARS GELENEKSEL KAFKAS, OSMANLI, TÜRKMEN KADIN GİYİMLERİ ve ETKİLEŞİMLERİ

Year 2023, Issue: 86, 105 - 115, 01.07.2023

Emine Erdoğan

Abstract

Yaratılışından günümüze kadar, insanlar kendi sınırları içinde kalmayıp sürekli yer değiştirmiştir. Bu yer değişiklikleri esnasında hem kültürlerini gittikleri yere taşımışlar hem de yerleştikleri yerlerin kültürlerini benimsemişlerdir. Bu durum, birçok geleneği veya kültürü ya yok etmiş ya da karmaşık bir hale getirmiştir. Kars, geleneksel giysiler açısından çeşitlilik gösteren bir ilimizdir. Bunun en önemli nedenlerinden biri, önemli güzergâhlar üzerinde yer alıyor alması ve tarihi boyunca birçok medeniyetin göç, savaş, ticaret gibi nedenlerle bu bölgeye yerleşmesi veya buradan geçmesidir.
Geçmişte kullanılan giysiler, günümüzde artık çoğunlukla müzelerde görebildiğimiz eserler halini almıştır. Kentin tarihinde yer eden birçok medeniyetin izlerini görmenin mümkün olduğu Kars Müzesi’nde de yerel halkın geleneksel giysi örnekleri mevcuttur. Çalışmamız esnasında ulaşılan geleneksel kadın giyim örnekleri; üst bedene giyilenler, alt bedene giyilenler ve tamamlayıcı giysi aksesuarları olarak 3 grupta incelenmiş; tamamlayıcı giysi aksesuarları ise başa giyilenler, ayağa giyilenler ve diğer giysi aksesuarları şeklinde gruplandırılmıştır. Bu başlıklar altında giysi parçalarının tanımları yapılmış; sosyal, estetik, fonksiyon, üretim biçimi, yaş grubu, hammadde, tarih vb. özelliklerine değinilmiş; giysilerin fiziksel özellikleri (biçim ve biçimi oluşturan form/kesim, desen, renk, motif, dikiş, süsleme özellikleri, dinî, mitolojik, sanatsal yaklaşımlar) araştırılmıştır. Kars giysileri ile ilgili kültürel ve tarihsel verilerin incelenmesinin yanında daha önce gerçekleştirilen bilimsel çalışmalar ve Kars Müzesi envanter bilgileri değerlendirmeye alınmıştır.

Keywords

Giyim, gelenek, kültür, tarih, ipek yolu

References

• Aydın, S. (2005). Halk Oyunları Derleme ve Araştırması. Kars: Kars Valiliği Yayınları.
• Bayrambey, K. (Ed.), (2019). Kars Gezi Rehberi. Kars: Tan Matbaası Yayınları.
• Bingöl, A. (2003). En eski çağlardan Urartu’nun yıkılışına kadar Kars ve çevresi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Çiftçi, Ö. (2015). Karapapak Türklerinin Tarihi, Gelenek ve Görenekleri. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi.
• Demirsipahi, C. (1975). Türk halk oyunları. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür.
• Doğan, H. (2018). Caferilik, Kars Caferilerinde dini inanç ve sosyal hayat. Bursa: Emin.
• Dündar, S. – Çetinkaya, H. (2002). Terekemeler (Karapapaklar). Ankara: Dündar.
• Görgünay, N. (2008). Geleneksel Türk giyim tarihi. İzmir: Sergi.
• Iğdır Belediyesi (1923). Iğdır kültürü. Iğdır: Iğdır Belediyesi.
• Kalafat, Y. (2012). Halk kültürü kültürel kimlik milli strateji. İstanbul: Berikan.
• Kars Arkeoloji ve Etnografya Müzesi (1959). Kars Müze envanter defteri. Kars.
• Kars Arkeoloji ve Etnografya Müzesi (2018). Kars Müzesi raporu. Kars.
• Kırzıoğlu, M. F. (1953). Kars tarihi. İstanbul: Işıl Matbaası.
• Kırzıoğlu, M. F. (1991a). Anadolu cephemizde geçen son altı Türk-Rus Savaşı’nda Kars’taki “Serhad-ruhu”nu besleyen halk geleneklerimiz. Yakın Tarihimizde Kars ve Doğu Anadolu Sempozyumu.
• Kırzıoğlu, N. G. (1991b). Hanak’ta “Maraş-Altı”ndan gelme Türkmenlerin geleneksel kadın giyimlerinin milli kültürdeki yeri. Yakın Tarihimizde Kars ve Doğu Anadolu Sempozyumu.
• Kırzıoğlu, N.G. (1994). Türk halk kültüründe Doğu Anadolu dokumaları ve giysileri. Ankara: Türk Halk Kültürü Araştırma ve Tanıtma Vakfı.
• Köymen, M. A. - Uysal, A. E. – Kazmaz, S. – Yamakoğlu, C. – Toygar, K. (1964). Selçukluların Kars ili fethinin önemi. Kars Armağanı,141-196.
• Mert, A. (2019). Sağlık kültür daire başkanı Ayhan Mert ile Kars giysileri konulu görüşme, Kars.
• Orta Doğu Video İşletmeleri A.Ş. (1986). Tarihi Türk kadın kıyafetleri. İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
• Öztürkhan, Y. (2019). Fotoğrafçı Öztürkhan ile Kars giysileri konulu görüşme. Görüşmeyi yapan: Emine Erdoğan, Kars
• Ural, S. - Oran Arslan, N. (2015). Cumhuriyet devri Kars tarihi. Erzurum: Eser Basın Yayın.