Bir Bellek Ortamı Olarak Wunderkammer ve ‘Zaman Adaları’ Sergisi

Yıl 2024, Sayı: 1, 33 - 46, 30.11.2024

Hatice Öktem Kılıçaslan , Dilanur Yıldırım

Öz

İnsanlığın tarih boyunca anlama, sorgulama, unutma, hatırlama üzerine yaptığı çalışmalar, bellek kavramının
oluşmasına ve incelenmesine neden olmuştur. Bellek kavramının kökeni, bellek tanrıçası Mnemosyne’den gelmektedir.
Mnemosyne’nin kızları olarak dünyaya gelen ‘Musa’lar ve beraberlerinde getirdikleri müzecilik kavramı, çeşitli bellek
ortamlarının oluşmasını sağlamıştır. Bellekte yer alan imgeler, dün, bugün ve yarın arasında köprü görevi görmekte;
bu görevi gerçekleştirirken sanat ögelerinden de yararlanmaktadır. Sanat öğelerine ve bunları biriktirmeye ilgisiz
kalamayan koleksiyonerler, biriktirme eylemini, wunderkammer (nadire kabini) şeklinde sunarak Rönesans döneminde
bellek ortamı kavramının sanatsal bağlamdaki ilk örneklerini ortaya koymuşlardır. ‘Zaman Adaları’ sergisi de bu
bağlamda gerçekleştirilen güncel bir wunderkammer çalışması olarak karşımıza çıkmaktadır. ‘Zaman Adaları’ sergisi,
Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü ile Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencilerinin enstalasyonlarından
oluşmaktadır. Sergide; metin, fotoğraf ve antika nesneler yer almaktadır. Genel olarak bakıldığında farklı disiplinlere
ait kolektif bir sergi oluşturulmuştur. Bu makale, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü’nün yüksek lisans
programı kapsamında Fotoğraf Anasanat Dalı’nda verilen, 2023-2024 Eğitim-öğretim yılı bahar döneminde yer alan
‘Fotoğraf ve Bellek Araştırmaları’ dersi kapsamında gerçekleştirilmiş olan ‘Zaman Adaları’ sergisini ele almaktadır.
Yöntem olarak, literatür taraması yapılmış, ders kapsamında edinilen kuramsal bilgiler araştırılmış, tasnif edilip,
düzenlenmiştir. Kütüphane ve dijital veri tabanları taramaları esnasında; bellek, bellek ortamları, wunderkammer
kavramlarına odaklanılmıştır. 2024 yılı Mayıs ayında dersin bir çıktısı olarak gerçekleştirilen ‘Zaman Adaları’ sergisi,
katılımcılara gerçek bir deneyim, gözlem ve inceleme imkanı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Wunderkammer, bellek ortamı, bellek, Mnemosyne, kolektif bellek, fotoğraf

Kaynakça

• Assmann, J. (2022). Kültürel bellek (A. Tekin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Atay, S. (2023). Bir hafıza mekanı olarak ikinci yüzyılın iktisat kongresi ve kültürel bileşenleri, İzmir Akdeniz Akademisi Dergisi. https://www.meltemizmeda.org/YuklenenDosyalar/Dergi/24112023_0314_Atay.pdf
• Atay, S. (2024). Fotoğraf ve Bellek araştırmaları, Yayımlanmamış Ders Notları.
• Boyer, P., Wertsch, J. V. (2021). Zihinde ve kültürde bellek (Y. Aşçı Dalar, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Börekçi, G. (2020). Bu bir bavul değildir! Çünkü onu Duchamp tasarladı. Egoist Okur. https://egoistokur.com/tag/boite-en-valise/
• Connerton, P. (2008).Unutmanın 7 tipi. https://mss.sagepub.com/cgi/content/abstract/1/1/59
• Connerton, P. (2014). Toplumlar nasıl anımsar? (A. Şenel, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Dawkins, R. (2023). Gen bencildir (M. Miller, Çev.). Kuzey Yayınları.
• Friehs, J. T. (2023). Die Kunst- und Wunderkammer Rudolfs II. Die Welt Der Habsburger. https://www.habsburger.net/de/kapitel/die-kunst-und-wunderkammer-rudolfs-ii
• Gotthardt, A. (2019, 12 Haziran). The eccentric cabinets of curiosity that captivated renaissance europe. Artsy. https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-eccentric-cabinets-curiosity-captivatedrenaissance-europe
• Güngör, A. (2012). [Joseph Cornell] Gölge kutularındaki düşler. E-skop https://futuristika.org/joseph-cornell-golge-kutularindaki-dusler/
• Halbwachs, M.(2018). Kolektif bellek (Z. Karagöz, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Herodotos (2022). Tarih (M. Ökmen, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hesiodos (2022). Theogonia-işler güçler (A. Erhat, S. Eyüboğlu, Çev.). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kızıl, U. (2020a). Aby warburg: “bilderatlas. E-skop. https://www.e-skop.com/skopbulten/aby-warburg- %E2%80%9Cbilderatlas%E2%80%9D/5861
• Kızıl, U. (2020b). Aby warburg:modern sanatın izleri/bilderatlas mnemosyne sergisi. Çok İyi İşler. https://www.cokiyiisler.com/post/aby-warburg-modern-sanat%C4%B1n-i%CC%87zleri--- bilderatlas-mnemosyne-sergisi
• Nora, P. (2022). Hafıza mekanları. (M. E. Özcan, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Platon (2022). Devlet. (S. Eyüboğlu, M. A. Cimcoz, Çev.). Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Roediger H. L. ve Wertsch J. V. (2008). Creating a new discipline of memory studies. Memory Studies, 1(1), 9-22. https://doi.org/10.1177/1750698007083884
• Sontag S. (2011). Fotoğraf üzerine (O.Akınhay, Çev.). Agora Kitaplığı.