19. YÜZYILDA MİLLİ AŞİRETİ’NİN GÜÇ GÖSTERİSİ: BİR GELENEK OLARAK TALAN EKONOMİSİ YÖNTEMİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 92 - 102, 29.11.2020

Cihan Yapıştıran

Öz

19. yüzyıl Dünya‟da ulusal taleplerin ön plana çıktığı, toprağın değerlendiği ve mikro anlamda Osmanlı İmparatorluğunun geniş sınırlarının küçüldüğü bir dönemdir. Bu gelişmeler bağlamında devlet yapılarının etkilendiği kadar; çevre ve sınır uçlarında mobilize halde bulunan aşiret gibi topluluklar da payına düşen değişimi almıştır. Bu çalışma; geleneksel karakterleriyle sürekli bir devinim içerisinde bulunan aşiretlerin talan yapma alışkanlıklarının, ekonomik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelen bir yaşam formuna dönüşmesi sürecini değerlendirilecektir. Milli Aşireti‟nin Mardin-Diyarbakır-Urfa üçgenindeki yerleşik-göçebe karakterlerinin kendilerine sunduğu avantajlara ek olarak, Hamidiye Alaylarına katılmaları hâkimiyet sahalarını genişletmeye yardımcı olmuştur. Milli Aşireti, kazanılan bu statüler sonrasında Urban Şammar, Aneze ve Tay Aşiretleri ile Karakeçi Aşiretlerine karşı çatışmalarda büyük bir üstünlük sağlamıştır. Ayrıca iltizam sistemi vasıtasıyla ve ticaret kervanlarından da gelirler elde edilirdi. 

Anahtar Kelimeler

Milli Aşireti, Hamidiye Alayları, Talan Ekonomisi, Devlet, Vergi

Kaynakça

• Bayezîdî, M. M. (2012). Adat û Rusûmatnameê Ekradiye. (Derleme-Çevriyazı: Jan Dost), 2. Baskı: İstanbul: Nûbihar Yayınları.
• Ekinci, M. R. (2017). Osmanlı Devleti Döneminde Milli Aşireti XVIII.-XIX. YY. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ
• Gökalp, Z. (2013). Kürt Aşiretleri Hakkında Sosyolojik Tetkikler. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Güneş, H. H. (Hzl). (2007). Abdüsselam Efendi. Mardin Tarihi, Haz: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayın No:17, İstanbul: İmak Ofset Basım Yayın.
• İzgöer, A. Z. (Ed.). (2015). Diyarbekir Şer’iyye Sicilleri, (DŞS) Âmid Mahkemesi, 3823 Nolu Sicil (H.1197-1206 / M.1782-1792), 6b-1, 7a-1, 17a-4, 16a-3, Cilt:7, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları-Yayın No.36.
• İzgöer, A. Z. (Hzl). (1999). Diyarbakır Salnameleri, 1288 H. (1871-1872 M.), C.1, İstanbul: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Klein, J. (2014). Hamidiye Alayları, İmparatorluğun Sınır Boyları ve Kürt Aşiretleri. (Çev. Renan Akman). 2. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO. 667/49961-1-2, 20/S/1313, (12.08.1895).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.TMIK.M. 111/28, 20/C/1319 (04.10.1901).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH.TMIK.M. 108/67, 14/Ca/1319 (29.08.1901).
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH. MKT. 749/79, 17/Ca/1321 (11.08.1903)
• İzgöer, A. Z. (Ed.). (2018). Divan-ı Hümayun Sicilleri, Diyarbekir Ahkâm Defterleri (DAD-3), 3 Numaralı Defter (H.1176-1198 / M.1763-1784), 003-2, Evâhiri Şaban 1176 (Şubat, 1763), Diyarbakır: Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları-Yayın No.43.
• _______________________. DAD 3, 015-3, Evâili Zilhicce 1176 (Haziran, 1763).
• _______________________. DAD 2, 295-1, Evâhir-i Safer 1176 (Ağustos, 1762).
• _______________________. DAD 3, 050-1, Evâhir-i Şevval 1177 (Nisan, 1764).
• _______________________. DAD 3, 148-2, Recep 1180 (Ocak, 1767).
• Parliamentary Papers. (1898). Asiatic Provinces of Turkey, Turkey No.1 “J. H. Monahan’dan Philip Currie’ye No.106, Bitlis, February 6, 1897”.
• Parliamentary Papers. (1898). Asiatic Provinces of Turkey, Turkey No.1 (1898), “Raphael A. Fontana’dan Philip Currie’ye, Inclosure in No.62, Harput, January 23, 1897”.
• Parliamentary Papers. (1898). Asiatic Provinces of Turkey, Turkey No.1 (1898), “Journey through Sasun and Guendj”, Francis Edward Crow’dan Philip Currie’ye, Mush Plain, No.292, Bitlis, July 14, 1897.
• Parliamentary Papers. (1865). “Report by Mr. Consul Taylor on the Trade of Diarbekr and Kurdistan, for the Year 1863”, Commercial Reports received at The Foreign Office from Her Majesty’s Consuls During 1864, Printed By Harrison and Sons, London, 1865.