Research Article
BibTex RIS Cite

Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler ve Kürdistan

Year 2015, Volume: 2 Issue: 1, 45 - 58, 31.07.2015

Abstract

Evliyâ Çelebî, XVII. Yüzyılda Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarını dolaşmış
bir Türk seyyahtır. Seyahatlerinde gördüklerini ve duyduklarını akıcı bir dille
ve tarafsız olarak anlatmıştır. Seyyahımız Asya kıtasının kadim bir milleti olan
Kürtlerin yaşadığı coğrafyayı da baştanbaşa gezmiş, gözlem ve
değerlendirmelerini Seyahatname’sine almıştır. Osmanlı ülkesindeki Kürt
coğrafyasını diğer Müslüman seyyahlar gibi Kürdistan diye isimlendiren
Çelebî, bu ülkenin hemen her vilayetini gezmiştir. Diyarbekir, Bitlis, Van,
Malatya, Elazığ, Urfa, Mardin, Erbil, Sincar, İmadiye ve Hakkâri gibi Kürt
illerini dolaştığını, bir ifadesinde yedi yıl diğer bir yerde de bu seyahatin on bir
yıl olduğunu belirtir. Osmanlıdaki Kürtlerin yaşadığı topraklar için bazen
“Kürdistan”, bazen de “Diyar-ı Kürdistan” tabirini kullanan Evliyâ Çelebî,
Mısır, Suriye gibi coğrafyalarda kurulmuş olan Eyyubiler için de “Ekradiyyun
Devleti” ifadesini kullanır. Kürdistan’ın bir kasaba ya da vilayetinden
bahsettiği zaman da “Vilayet-i Kürdistan ya da kasaba-i Kürdistan” der.
Mısır’da bir kısım Kürd’ün yaşadığını ve orada bazı meşhur Kürt şahsiyetlerin
medfun oldukları yerleri belirtir. Burada Cami-i Ekrad adında bir camiden
bahseder. Evliyâ Çelebî, Kürt coğrafyasındaki Yezidî Kürtler hakkında da geniş
malumat verir. Onlar için “Saçlı Kürt” ifadesini kullanır ki, bu da Yezidî
erkeklerin saçlarını uzatmalarından dolayıdır. Yezidîlerden öldürülenlere dair
yer yer rakamlar verir. Onların batıl inançlarından haber verir. Kürtlerin
adetlerinden, giyimlerinden, yemek kültürlerinden, yer yer çocukların oynadığı
oyunlara kadar, sosyal ve kültürel hayata dair bazı bilgiler aktarır.

References

  • Acar, Abdurrahman, “Evliyâ Çelebî Seyahatnamesinde Kürt Kadını”, Uluslararası Kürt Kadın Kongresi, 1-5 Ekim 2009, Hakkari, Hakkari Üniversitesi Yayınları, 2011.
  • Aristova, T.F., Kürtlerin Maddi Kültürü, Avesta Yayınları, çev. İbrahim Kale- Arif Karabağ, İstanbul 2002.
  • Baysun, M. Cavid, “Evliyâ Çelebî ”, İA, İstanbul Milli Eğitim Basımevi, t.y., IV/407.
  • Bruinessen, Marin Van-Boeschon, Hendrik, Evliyâ Çelebî Diyarbekir’de, çev. Tansel Güney, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
  • Ejder Okumuş, “Evliyâ Çelebî Seyahatnamesinde Diyarbakır”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633, sayı: VII, Nisan 2012, s. 19.
  • Eren, Hasan, “Evliyâ Çelebî ve Anadolu Ağızları”, Bilimsel Bildiriler, TDK Yayınları, 1972.
  • Evliyâ Çelebî, Seyahatnâme, I-X, Hazırlayanlar: Robert Dankof-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.
  • Gemici, Nurettin, “Evliyâ Çelebî’nin Seyahatnâmesi Işığında Çok Kültürlü ve Dinli Hayatın Merkezinde İstanbul”,İstanbul Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, İstanbul 2011, sayı: 24.
  • İlgürel, Mücteba, “Evliyâ Çelebî”, DİA, XI, İstanbul 1995, ss. 529-533.
  • Komisyon, el-Mevsuatu’l-müyessere fi edyan ve’l-mezahip ve’l-ahzab el-muasıra, I-II, t hk. M ani’ b . H ammad e l-Cühenî, Daru’n-Nedve el-İlmiyye, Beyrut, t.y.
  • Köhler, Wilhem, Evliyâ Çelebî Seyahatnâmesi’nde Bitlis ve Halkı, çev. Haydar Işık, Alan Yayınları, İstanbul 1989.
  • Le Strange, Guy, Büldanü’l-hilafeti’ş-Şarkiyye, Arapça’ya çev. Beşir Fransis ve Circis Avvad, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut t.y.
  • Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
  • Şavk, Ülkü Çelik, Sorularla Evliyâ Çelebî: İnsanlık Tarihine Yön Veren 20 Kişiden Biri, Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara 2011.
  • Uludağ, Süleyman, “Adî b. Müsâfir”, DİA, I, ss. 381.
Year 2015, Volume: 2 Issue: 1, 45 - 58, 31.07.2015

Abstract

References

  • Acar, Abdurrahman, “Evliyâ Çelebî Seyahatnamesinde Kürt Kadını”, Uluslararası Kürt Kadın Kongresi, 1-5 Ekim 2009, Hakkari, Hakkari Üniversitesi Yayınları, 2011.
  • Aristova, T.F., Kürtlerin Maddi Kültürü, Avesta Yayınları, çev. İbrahim Kale- Arif Karabağ, İstanbul 2002.
  • Baysun, M. Cavid, “Evliyâ Çelebî ”, İA, İstanbul Milli Eğitim Basımevi, t.y., IV/407.
  • Bruinessen, Marin Van-Boeschon, Hendrik, Evliyâ Çelebî Diyarbekir’de, çev. Tansel Güney, İletişim Yayınları, İstanbul 2003.
  • Ejder Okumuş, “Evliyâ Çelebî Seyahatnamesinde Diyarbakır”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308-9633, sayı: VII, Nisan 2012, s. 19.
  • Eren, Hasan, “Evliyâ Çelebî ve Anadolu Ağızları”, Bilimsel Bildiriler, TDK Yayınları, 1972.
  • Evliyâ Çelebî, Seyahatnâme, I-X, Hazırlayanlar: Robert Dankof-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.
  • Gemici, Nurettin, “Evliyâ Çelebî’nin Seyahatnâmesi Işığında Çok Kültürlü ve Dinli Hayatın Merkezinde İstanbul”,İstanbul Ün. İlahiyat Fak. Dergisi, İstanbul 2011, sayı: 24.
  • İlgürel, Mücteba, “Evliyâ Çelebî”, DİA, XI, İstanbul 1995, ss. 529-533.
  • Komisyon, el-Mevsuatu’l-müyessere fi edyan ve’l-mezahip ve’l-ahzab el-muasıra, I-II, t hk. M ani’ b . H ammad e l-Cühenî, Daru’n-Nedve el-İlmiyye, Beyrut, t.y.
  • Köhler, Wilhem, Evliyâ Çelebî Seyahatnâmesi’nde Bitlis ve Halkı, çev. Haydar Işık, Alan Yayınları, İstanbul 1989.
  • Le Strange, Guy, Büldanü’l-hilafeti’ş-Şarkiyye, Arapça’ya çev. Beşir Fransis ve Circis Avvad, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut t.y.
  • Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, İstanbul 1993.
  • Şavk, Ülkü Çelik, Sorularla Evliyâ Çelebî: İnsanlık Tarihine Yön Veren 20 Kişiden Biri, Hacettepe Üniversitesi Basımevi, Ankara 2011.
  • Uludağ, Süleyman, “Adî b. Müsâfir”, DİA, I, ss. 381.
There are 15 citations in total.

Details

Journal Section Makaleler
Authors

Mehmet Akbaş

Publication Date July 31, 2015
Published in Issue Year 2015 Volume: 2 Issue: 1

Cite

APA Akbaş, M. (2015). Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler ve Kürdistan. Artuklu Akademi, 2(1), 45-58.
AMA Akbaş M. Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler ve Kürdistan. Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi. July 2015;2(1):45-58.
Chicago Akbaş, Mehmet. “Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler Ve Kürdistan”. Artuklu Akademi 2, no. 1 (July 2015): 45-58.
EndNote Akbaş M (July 1, 2015) Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler ve Kürdistan. Artuklu Akademi 2 1 45–58.
IEEE M. Akbaş, “Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler ve Kürdistan”, Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi, vol. 2, no. 1, pp. 45–58, 2015.
ISNAD Akbaş, Mehmet. “Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler Ve Kürdistan”. Artuklu Akademi 2/1 (July 2015), 45-58.
JAMA Akbaş M. Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler ve Kürdistan. Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi. 2015;2:45–58.
MLA Akbaş, Mehmet. “Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler Ve Kürdistan”. Artuklu Akademi, vol. 2, no. 1, 2015, pp. 45-58.
Vancouver Akbaş M. Evliya Çelebi’nin Gözüyle Kürtler ve Kürdistan. Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi. 2015;2(1):45-58.

88x31.png

Artuklu Akademi Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.