Ortaçağ İslam Mimarisi Süsleme Programında Kakma Tekniği: Mardin Örneği

Year 2020, Volume: 7 Issue: 1, 29 - 76, 26.06.2020

Evindar Yeşilbaş

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.674407

Cited By: 1

Abstract

Sanat üretiminin bir bileşeni olan süslemenin temel amacı o sanat eserinin izleyici üzerinde etki yaratmasıdır. Mimari yapılarda ana malzeme olarak yüzyıllardır kullanılan taş, coğrafi etkenlerin ve dayanıklılığın yanında kişisel beğeni sonucunda da tercih edilmiştir. Mimaride süslemenin malzemeye göre çeşitlendiğini, kullanılan malzemenin yüzeyine uygulanan müdahaleyle tekniklerin ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Mimaride taş süslemede kabartma, oyma, kafes oyma, kakma, kazıma, boyama teknikleri ile renkli taş kullanımından söz edilebilir. Çalışmamıza konu olan kakma tekniği, ana inşa malzemesi üzerine farklı renkteki malzemenin kakılması ile oluşturulan bir tekniktir.
Bu çalışmada, Mardin’in İslami Dönem tarihi yapılarından taş kakma tekniği süslemeye sahip Latifiye Camii, Hamza-i Kebir Camii, Zinciriye Medresesi ve Kasımiye Medresesi’nin kısaca tarihi ve mimari özellikleri verildikten sonra bu süslemelerin yapıların hangi bölümlerinde kullanıldığı, desen ve motif detaylarıyla açıklanmıştır.

Keywords

mimari, mardin, süsleme, taş, kakma

References

• Aldoğan, Ayşen Nurdan. “Gebze-Çoban Mustafa Paşa Camii ve Memlûk Etkili Bezemesi”, Türkiyemiz, S. 38, İstanbul 1982, s. 27-38.
• Alper, Berrin. “Mercek Altında Bir Yapı: Sultan Kasım Medresesi”, Taşın Belleği Mardin, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005, s.241-264.
• Altun, Ara. “Mardin’de Türk Devri Anıtsal Mimarisine Genel Bakış”, Taşın Belleği Mardin, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005, s.149-175.
• Altun, Ara. Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisi’nin Gelişmesi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1978, s.100.
• Altun, Ara. Mardinde’ki Türk Devri Mimarisi, İstanbul: Mardin Valiliği Yayınları, 2011.
• Arık, Oluş. “Çininin Tarihçesine Kısa Bakış”. (Editörler: Rüşhan Arık- Oluş Arık), Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Selçuklu ve Beylikler Çağı, İstanbul: Kale Grubu Kültür Yayınları 2007.
• Aslanapa, Oktay. Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi 1993.
• Atalan, Özlem. “Artuklu Mimarisi’nin Anıtsal Mimarisinin Korunması Üzerine Model Yaklaşımı: Kasımiye Medresesi Örneği”, I. Uluslararası Artuklu Sempozyumu Bildirileri, 25-26-27 Ekim 2007 Mardin, ed. İbrahim Özçoşar, Mardin Valiliği, (Mardin 2008), II, s.305-315.
• Ayduslu, Nevin. “Selçuklu Ve Beylikler Döneminde Kakma Çiniler Ve Günümüz Sanatından Bir Kaç Örnek”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 2012, S.29, s.17-33.
• Barışta, Hatice Örcün. “Mardin Kasımiye ve Zinciriye Medreselerinin Taş Süslemelerinde Gözlenen Benzerlikler”, I. Uluslararası Artuklu Sempozyumu Bildirileri, 25-26-27 Ekim 2007 Mardin, ed. İbrahim Özçoşar, Mardin Valiliği, ( Mardin 2008), s.244.
• Beksaç, Engin. “Eyyubiler (Sanat)” ,TDVİA, XII, İstanbul 1995, s. 20, 32.
• Çetin, Altan. “Memlûk Kaynaklarına Göre Mardin”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu, ed. İ. Özçoşar, H.H. Güneş, İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayınları, 2006, s.387-399.
• Demiriz, Yıldız. Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme. Erken Devir (1300-1453), İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
• Diğler Mustafa; Aydın Seçkin. “Mardin’de Artuklu Dönemine Ait Taş İşçiliğinde Kullanılan Motiflerin Plastik Öğeleri”, I. Uluslararası Artuklu Sempozyumu Bildirileri, 25-26-27 Ekim 2007 Mardin, ed. İbrahim Özçoşar, Mardin Valiliği, (Mardin 2008), II s.349-381.
• Doğan Belkıs; Doğanay Aziz. “Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletlerinde Mimarî ve Sanat Üslûbu Üzerine Bir Değerlendirme”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C.6, S.1, 2017, s.657-682.
• Gabriel, Albert. Şarki Türkiye’de Arkeolojik Geziler, (Çev: İ. Çetin), Ankara: Dipnot Kitapları 2014.
• Görür, Muhammed. Beylikler Dönemi Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1435), Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1999.
• Göyünç, Nejat. XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991.
• Gündoğdu, Hamza. “ Gebze Çoban Mustafa Paşa Külliyesi’nin Osmanlı Külliyeleri İçindeki Yeri ve Önemi”, Uluslararası Gazi Süleyman Paşa ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-III, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2017, s.2781-2808.
• Kodaş, Ergül. ‘‘Yukarı Dicle’de Yeni Bir Çanak Çömleksiz Neolitik Yerleşim Yeri: Boncuklu Tarla Kazıları ve İlk Gözlemler.’’ Arkeoloji Ve Sanat Dergisi157-158, 2019, s. 7-20.
• Michael, Meinecke. Die Memlukische Architectur in Agypten and Syrien 648/1250 bis 923/1517, Glückstadt: Verlag J.J. Augustin GmbH, 1992.
• Özbek, Yıldıray. “Anadolu Türk Mimarisinde Taş Süsleme”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(14), 2009, s. 141-169.
• Özbek, Yıldıray. Osmanlı Beyliği Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1453), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Seyhan, Köksal. “Çoban Mustafa Paşa Külliyesi”, TDV, İslam Ansiklopedisi, C.8, İstanbul 1993, s.351-354.
• Sözen, Metin. Anadolu Medreseleri I, İstanbul: İstanbul Teknik üniversitesi Yayınları, 1970.
• Sözen, Metin. Anadolu’da Akkoyunlu Mimarisi, İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, 1981.
• Tuncer, Orhan Cezmi. “Artuklu Yapıları (yaptıran, yürüten ve yapanlar)”, I. Uluslararası Artuklu Sempozyumu Bildirileri, 25-26-27 Ekim 2007 Mardin, ed. İbrahim Özçoşar, Mardin Valiliği, (Mardin 2008), II, s.152.
• Tuncer, Orhan Cezmi. Diyarbakır Camileri, Ankara: Diyarbakır Belediyesi Yayınları,1996.
• Turan, Çimen. Artuklu Dönemi Tarihi Yapılarındaki Figürlü Süslemeler Ve Orta Asya Kültürünün Etkileri, Batman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Batman 2014.
• Yeşilbaş Evindar. “Hamza-i Kebir Türbesi Üzerine Yeni Değerlendirmeler”, Milel ve Nihal, 2014, (2), s.163-182.
• Yetkin, Şerare. “Sinan’ın Mimarisinde Çini Süsleme Düzeni”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, ed. S, Bayram, İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü, 1988, s.479-498.
• Yiğit, İsmail. Memlûkler, İstanbul:Kayıhan Yayınları, 2015.
• Yuvalı, Abdulkadir. “Artukoğulları Döneminde Mardin’deki Maddi Kültür Unsurları”, I. Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu, ed. İ. Özçoşar, H.H. Güneş, İstanbul: Mardin Tarihi İhtisas Kütüphanesi Yayınları, 2006, s.27-37.