‘Ali el-Kârî ve Tasrîfu'z-zencânî İsimli Eser İçin Kaleme Aldığı Şerhi

Year 2020, Volume: 7 Issue: 2, 337 - 362, 26.12.2020

Mahmut Tekin

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.784407

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışmada, XI. yüzyılın önemli dilcilerinden biri olan ‘Alî el-Kârî’nin (ö. 1014/1605) sarf ilmi ile ilgili yazdığı Şerhu tasrîfi’l-‘izzî isimli eseri incelenmiştir. Söz konusu eser, içerik, konu sıralaması, üslup, tanımlar, ta‘lîller, örnekler ve istişhâdlar açısından ele alınmıştır. el-Kârî’nin kaleme aldığı eseri değerli kılan önemli etkenlerden biri hiç şüphesiz eserinde kullanmış olduğu üsluptur. Hemen hemen her bölümün sonunda tasavvufî bir yaklaşım sergileyerek konuyla bağlantılı bir takım hikmetli sözlere yer vermektedir. Böylelikle sürekli dil konularıyla ilgilenen talebelere manevî bir zevk tattırmaktadır. Eseri değerli kılan bir başka etken ise ez-Zencânî’ye (ö. 654/1256) ait olan ‘İzzî isimli risâlenin şerhi olmasıdır. Nitekim ez-Zencânî’nin söz konusu eseri, yazıldığı günden bu yana yüzyıllardır İslâm âleminde bulunan medreselerde talebelere okutulmakta ve ezberletilmektedir.

Keywords

‘Alî el-Kârî,, Sarf,, Şerhu Tasrîfi’l-‘İzzî,, ez-Zencânî,, ‘İzzî.

References

• Abay, Muhammet. “Mushaf İmlasında Ali el-Kârî Tarzı Meselesi”. Usul İslam Araştırmaları, 23 (2015): 8-9.
• Apaydın, H. Yunus. “Ta‘lîl”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010, XXXIX, 511–514.
• Bağdâdî, Abdulkâdir b. Ömer el-Bağdâdî. Hizânetu’l-edeb ve lubbu lubâbi lisâni’l-‘arab. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn, İkinci Baskı, Kâhire: el-Hey’etu’l-mısriyyetu’l-‘amme li’l-kitâb, 1979.
• el-Bağdâdî, İsmâîl Paşa. Hediyyetu’l-‘arifîn esmâu’l-muellifîn ve asâru’l-musannifîn. Beyrût: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, 1951.
• Carl, Brockelmann. Târîhu’l-edebi’l-‘arabî, (Nşr. Abdulhalîm en-Neccâr-Ramazân Abdu’t-Tevâb). Kâhire: Dâru’l-me‘ârif, 1977.
• Çağmar, M. Edip. Halefu’l-Ahmer ve Mukaddime fî’n-Nahv Adlı Eseri. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2006. Durmuş, İsmâîl. “İstişhâd”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı, 2001, XX, 396.
• Erdoğan, Mustafa. "Edebiyatımızda Şerh Geleneğine Genel Bir Bakış". Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1997): 286–293.
• Ergin, Mehmet Cevat. “el-‘Ukberî ve el-Lubâb fî ‘ileli’l-binâ’i ve’l-i‘râb’ı”. Doktora Tezi, Selçuk Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Selçuk 2002.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmûsu’l-muhît. thk. Komisyon. Beyrût: Muessesetu’r-risâle, 2005. İbn Hazm. et-Takrîb li haddi’l-mantık ve’l-medhalu ileyhi, thk. İhsân ‘Abbâs. Beyrût: by., tsz.
• İbn Madâ, Ebû'l-ʻAbbâs Ahmed b. Abdurrahmân b. Muhammed. Kitâbu’r-redd ‘ale’n-nuhât, thk. Muhammed İbrâhîm el-Bennâ. Kâhire: Dâru’l-İʻtisâm, 1989.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-‘arab, thk. Amr Ahmed Haydar. Beyrût: Dâru’s-Sadr, 2013.
• Karadaş, Cagfer. ‘Alî el-Kârî’nin Hayatı Selef Akidesine Dönüş Çabası ve Eserleri, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 5/5 (1993): 288–289.
• el-Kârî, ‘Alî. Şerhu tasrîfi’l-‘izzî. thk. Mâhir Edîb Habbûş. İstanbul: Mektebetu dâru’l- lubbâb, tsz..
• Kehhâle, Ömer Rıdâ. Muʿcemu’l-muellifîn. Beyrût: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-ʿarabî, 1957.
• Leknevî, Muhammed Abdulhay. el-Fevâʾidu’l-behiyye. Beyrût: Daru'l-me‘ârif, tsz..
• Memduhoğlu, Adnan. “Molla Ali el- Kârî ve “el-İhtidâ fî'l-iktidâ Adlı Risâlesi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2/17 (2015): 232–233.
• el-Milh, Hamîs Hasan Saîd. Nazariyyetu’t-ta‘lil fî’n-nahvi’l-‘arabî beyne’l-kudemâ ve’l-muhdesîn, ‘Ammân: Dâru’ş-şurûk, 2000.
• Muhibbî, Muhammed Emîn. Hulâsatu’l-eser, Beyrût: Daru sadr, tsz..
• Öncü, Mustafa. “Molla Halil Es-Siirdî’nin Basîretu’l-kulûb fî kelâmi ‘allâmi’l-ğuyûb Adlı Eserinin Arap Dili Açısından İncelenmesi”. Doktora Tezi, Dicle Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2013.
• Özel, Ahmet. “Ali el-Kârî”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), İstanbul: Türkiye Diyânet Vakfı, 1989, II, 403-405.
• Özyılmaz, Ömer. Osmanlı Medreselerinde Eğitim Programları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• es-Suyûtî, Ebû’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Buğyetu’l-vu‘ât fî tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât, Lübnân: el-Mektebetu’l-asriyye, tsz..
• ------------, el-İktirâh. thk. M. Hasan eş-Şâfi‘î. Beyrût: y.y., 1998.
• Şensoy, Sedat. "Şerh". Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), Türkiye İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010, XXXVIII, 556.
• eş-Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. el-Bedru’ṭ-tâliʿ bi-meḥâsini men baʿde’l-karni’s-sâbiʿ, Beyrût: Dâru'l-ma‘rife, tsz..
• Tarı, Nihat, “Teftâzânî ve Sa‘dînî Adlı Şerhi”. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2015.
• et-Teftazânî, Sa‘duddîn Me‘sûd b. ‘Abdillâh. Şerhu’s-sa‘d et-teftâzânî ‘alâ’t-tasrîfî’z-zencânî (Sa‘dînî), Lübnân: Daru nuri’s-sabâh, 2015.
• Tekin, Ahmet. İbnu’ş-Şecerî’nin “el-Emâlî” Adlı Eserinin Sarf Açısından İncelenmesi, Ankara: İlahiyat Yayın, 2019.
• ----------------, Kur’ân’ın Dilbilimsel Yönü Vâhidî’nin el-Basît Adlı Tefsiri Bağlamında, Ankara: İlahiyat Yayınları, 2018.
• Tekin, Mahmut. “Molla Halîl'in “el-Kâmûsu's-sânî fî'n-nahv ve's-sarf ve'l-me'ânî” Adlı Eserinin Tahkîk ve Tahlîli”. Doktora Tezi”, Dicle Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2020.
• Yıldırım, Haydar. “ʻAli el-Kârî’nin Kelamî Görüşleri”. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2002.
• Zebîdî, Ebû’l-Fayd Muhammed Murtadâ. Tâcu'l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs, Beyrût: Dâru’l- hidâye, 1980.
• Zeccâcî, Ebû’l-Kâsım ‘Abdurrahmân b. İshâk. el-Îdâh fî ‘ilelil’n-nahv, thk. Mâzin Mubârek. Beyrût: Dâru’n-nefâis, 1979.
• ez-Zencânî, İzzuddîn. et-Tasrîfu’l-ʻizzî. thk. Enver ed-Dâğistânî. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2007.
• ez-Ziriklî, Hayreddin. el-Aʿlâm kamûsu terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ min’el-ʻarab ve’l-mustʻarebîn ve’l-musteşrikîn. Beyrût: Dâru’l-ʿilm li’l-melâyîn, 2002.