Arap Belâgatında İktibas Sanatı

Year 2021, Volume: 8 Issue: 1, 77 - 98, 28.06.2021

İbrahim Kara

https://doi.org/10.34247/artukluakademi.886616

Cited By: 3

Abstract

İktibas, Arap belâgatının bedî‘ ilminde ele alınan bir sanattır. Genel olarak iktibas denilince nazımda veya nesirde ayet ve hadîslerden yapılan alıntı akla gelmektedir. İslamiyet’in gelmesiyle birlikte Kur’ân-ı Kerîm ve hadîs-i şerîfler Arap toplumunda birçok alanda olduğu gibi edebiyatta da değişimlere sebep olmuştur. İslamiyet’in getirdiği değerlerden etkilenen edebiyatçılar şiirlerinde veya düzyazılarında duygu ve düşüncelerini aktarırlarken eserlerini lafız ve mana yönünden güçlendirmek için ayet ve hadîslerden alıntılar yapmışlardır. Elinizdeki bu çalışma, iktibas sanatının Arap belagatindeki konumunu etimolojik ve tarihsel süreç de göz önünde bulundurularak incelemek amacıyla yapılmaktadır. Böylece Arap belâgatına ilgi duyanlar iktibas sanatını örnekleriyle birlikte daha yakından görüp öğrenebileceklerdir.

Keywords

Arapça, Edebiyat, Belâgat, İktibas, Bedî‘

References

• Akdemir, Hikmet. Belâgat Meânî-Beyân-Bedî‘. İstanbul: Nizamiye Akademi, 2016.
• Bilgegil, Mehmet Kaya. Edebiyat Bilgi ve Teorileri. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi, 2015.
• Bolelli, Nusrettin. Belâgat Meânî-Beyân-Bedî‘ İlimleri. İstanbul: İFAV, 2015.
• Bulut, Ali. Belâgat Meânî-Beyân-Bedî‘. İstanbul: İFAV, 2014.
• el-Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-Tebyîn. 4 cilt. thk. Muvaffak Şihâbuddîn, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• el-Cârim, Ali ve el-Emîn, Mustafa. el-Belâgatü’l-vâzıha. Dimaşk: Dâru’l-Kıbâ, tsz.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi II Sadru’l-İslâm Dönemi (01-41/622-661). Erzurum: Fenomen Yayınları, 2009.
• Durmuş, İsmail. “İktibas”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/ 52. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
• el-Fâhûrî, Hannâ. el-Câmi‘ fi’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrut-Lübnan: Daru’l-Cîl, 1982.
• Farhat, Kutaiba. Arap Dili Edebiyatında Kur’an’dan İktibas. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• el-Ferâhîdî, El-Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-‘ayn. 8 cilt. thk. Mehdî el-Mahzûmî. y.y.: Dâru ve Mektebetü Hilâl, tsz.
• Ferrûh, Ömer. Târîhu’l-edebi’l-‘arabî. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 1981.
• el-Halebî, Şihabüddîn. Hüsnü’t-tevessül ilâ sına‘ati’t-terassül. Mısır: el-Matbaatü’l-Vehbiyye, 1881.
• Feyyûd, Besyûnî Abdülfettâh. ‘İlmu’l-me‘ânî dirâse târihiyye ve fenniyye li usûli’l-belâga ve mesâili’l-bedî‘. Kahire: Müessesetü’l-Muhtâr li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 2013.
• el-Hamevî, İbn Hicce. Hizânetü’l-edeb ve ğâyetü’l-erab. 2 cilt. thk. ‘İsâm Şakyû. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 2004.
• el-Harîrî, Ebû Muhammed el-Kâsım. Makâmatü’l-Harîrî. Lübnan-Beyrut: Darü’l-Minhâc, 2014.
• el-Hâşimî, Ahmed. Cevâihru’l-belâga fi’l-me‘ânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. thk. Yûsuf es-Samîlî. Beyrut-Sayda: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 2013.
• el-Hillî, Safiyyüddin. Şerhu’l-kâfiyeti’l-bedî‘iyye fî ‘ulûmi’l-belâga ve mehâsini’l-bedî‘. thk. Nesîb Neşâvî. Beyrut: Dâru Sâdir, 1992.
• el-Isfahânî, er-Râgıb. Müfradâtü elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan Râvevdî. Dimaşk: Dârü’l-Kalem, 1997.
• İbnü’l-Esîr, Ziyâeddîn. el-Meselü’s-sâir fî edebi’l-kâtibi ve’ş-şâ‘ir. 2 cilt. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhâmîd. Beyrut: Mektebetü’l-‘Asriyye li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr, 1999.
• İbnü’l-Haccâc, Müslim. Sahîhu Müslim. 5 cilt. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, tsz.
• İbnü’l-Hanbel, Ahmed. Müsned. 50 cilt. thk. Şuayb el-Arnût vd. y.y., Müessesetü’r-risâle, 1999.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1993.
• İsâmuddîn, Mustafa. Şerhu ebyâti’t-Telhîs ve’l-Muhtasar. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1843.
• İsferâyînî, ‘Isâmuddîn İbrahim b. ‘Arabşâh. el-Atvel şerhu Telhîsi miftâhi’l-‘ulûm. 2 cilt. Beyrut, Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• el-Kalkaşendî, Ahmed b. Ali. Subhu’l-a‘şâ fî sınâ‘ati’l-inşâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, tsz.
• el-Kazvînî, el-Hatîb. el-Îzâh fî ‘ulûmi’l-belâga. thk. Muhammed Abdülkâdir el-Fâzilî. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 2009.
• el-Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke. el-Belâgatü’l-‘arabiyye üsüsühâ ve ‘ulûmuhâ ve fünûnuhâ ve suverun min tatbîkâtihâ bi-heykelin cedidin min tarifin ve telîd. Dimaşk: Dârü’l-Kalem, 2013.
• Matlûb, Ahmed. Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-belâgıyye ve tatavvuruhâ. 3 cilt. y.y. Matba‘atu’l-Mecma‘i’l-‘İlmiyyi’l-‘Irâkî, 1983.
• el-Mısrî, İbn Ebi’l-Isba‘.Tahrîru’t-tahbîr fî sınâ‘ati’ş-şi‘r ve’n-nesr ve beyâni i‘câzi’l-Kur’ân. thk. Hafnî Muhammed Şeraf. Kahire: Vezâratü’l-Evkâf, 2012.
• en-Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn. Nihâyetü’l-erab fî fünûni’l-edeb. 33 cilt. Kahire: Dârü’l-Kütüb ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, 2002.
• er-Râzî, Fahreddîn. Nihâyetü’l-îcâz fî dirâyeti’l-İ‘câz. thk. Nasrullah Hacımüftüoğlu. Beyrut: Dâru Sâdir, 2004.
• es-Sa‘îdî, Abdülmüte‘âl. Buğyetü’l-Îzâh li Telhîsi’l-miftâh fî ‘ulûmi’l-belâga. 4 cilt. y.y: Mektebetü’l-Âdâb, 2005.
• Saraç, Mehmet Ali Yekta. Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul, Gökkubbe, 2016.
• es-Sübkî, Ahmed b. Ali b. Abdilkâfî Ebû Hâmid Bahâeddîn. ‘Arûsu’l-efrâh fî şerhi Telhîsi’l-miftâh. 2 cilt. thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 2003.
• es-Süyûtî, Celâleddîn. Şerhu ‘ukûdi’l-cümân fi’l-me‘ânî ve’l-beyân. thk. İbrahim el-Hamedâni, Emîn Lukmân el-Habbâr. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2011.
• ______, el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Merkezu’d-dirâsâti’l-Kur’âniyye. y.y., Vezâratü’ş-şuûni’l-İslâmiyye ve’l-evkâf ve’d-Da‘veti ve’l-İrşâd, tsz.
• et-Teftâzânî, Sa‘duddîn Mesud b. Ömer. el-Mutavvel şerhu Telhîsi miftâhi’l-‘ulûm. thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut-Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2007.
• ______, Muhtasaru’l-me‘ânî. 2 cilt. thk. Hind Mahmûd Hasan. Pakistan: Mektebetü’l-Büşrâ, 2012.
• et-Tilimsânî, Şehabettin Ahmed b. Muhammed el-Makrî. Nefhu’t-tîb min gusni’l-endülüsi’r-ratîb. 8 cilt. thk. İhsan Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdir, 1997.
• Yeşildağ, Abdussamed. “Arap Şiirinde Ayet İktibası”. Şarkiyat Mecmuası, 27/2 (2015): 43-66.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtezâ el-Hüseynî. Tâcu’l-‘arûs min cevâhiril’l-kâmûs. 40 cilt. thk. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc. Kuveyt: Dârü’l-Hidâye, 2004.
• Zihnî, Mehmed. el-Kavlü’l-ceyyid fî şerhi ebyâti’t-Telhîs ve Şerhayhi ve Hâşiyeti’s-Seyyid. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1910.
• ez-Züraî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb. el-Fevâid el-Müşevvik ilâ ‘ulûmi’l-Kur’ân ve ‘ilmi’l-beyân. Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, tsz.