The Rise of National Thought in Classical Kurdish Poetry

Year 2025, Issue: 19, 33 - 58, 30.03.2025

Rizgar Abdulkadir Saeed , Hemin Omar Ahmad

https://doi.org/10.35859/artuklukurdology.1605503

Abstract

National thought as one of the most important and sensitive issues has become the subject and content of many literary genres, especially poetry. Kurdish literature has welcomed national thought and Kurdish poets have written hundreds of poems and works on it. The first person to look at this issue very clearly is the classical Kurdish poet Ahmadi Khani, who is called the pioneer and even the father of Kurdish national thought. This study has tried to devote its content to national thought in general and the classical Kurdish poet Khani in particular and to unveil the national thought that Khani embodied in his work. This study also attempts to discuss the different opinions of Kurdish writers and researchers on Khani's national thought. For this purpose, the content of the research is divided into two main parts. In the first part, national thought is presented in several aspects such as: concepts, theories, history of emergence and relationship with literature. In the second part, he focuses on Khani, as an example of a classical Kurdish poet, several aspects of national thought in his Mam and Zin, such as: embodying Kurdish cultural identity, culture of courage, fearlessness, discord and division The desire for freedom and independence in the heart of the Kurdish nation, the service of language Kurdish literature and efforts to embody national feelings and consciousness

Keywords

National thought, Literature and nationalism, Ahmadi Khani, National poetry, Classical Kurdish Literature

Klasik Kürt Şiirinde Milliyetçi Düşüncenin Yükselişi

Abstract

Millî düşünce, edebiyatın en önemli ve hassas konularından biridir ve başta şiir olmak üzere birçok edebî türün içeriğini oluşturmuştur. Kürt edebiyatı da millî düşünceye önemli bir yer vermiş, Kürt şairler bu konuda zengin bir külliyat oluşturmuşlardır. Bu alanda öncü rol oynayan kişi, Kürt ulusal düşüncesinin kurucusu ve babası olarak kabul edilen klasik Kürt şairi Ahmedî Hanî'dir. Bu çalışma, genel olarak millî düşünceyi ve özel olarak Ahmedî Hanî'nin eserlerinde yansıttığı millî düşünceyi incelemektedir. Ayrıca Kürt yazar ve araştırmacıların Hanî'nin ulusal düşüncesi hakkındaki farklı görüşlerini de ele almaktadır. Araştırma iki ana bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde millî düşünce; kavramlar, teoriler, tarihsel gelişim ve edebiyatla ilişkisi açısından incelenmektedir. İkinci bölümde ise Hanî'nin "Mem û Zîn" eserinde Kürt kültürel kimliğini, cesaret kültürünü, ayrılık ve bölünme sorunlarını nasıl ele aldığı ve millî bilinci nasıl temsil ettiği analiz edilmektedir.

Keywords

Millî Düşünce, Millî Edebiyat, Ahmedî Hanî, Millî Şiir, Klasik Kürt Edebiyatı

سەرهەڵدانی هزری نەتەوایەتی لە شیعری كلاسیكی كوردیدا

Abstract

ھزری نەتەوایەتی وەکو یەکێک لە بابەتە گرنگ و ھەستیارەکان بووەتە بابەت و ناوەڕۆکی زۆر ژانری ئەدەبی، بەتایبەت شیعر. ئەدەبیاتی کوردیش پێشوازییەکی بەرچاوی لە ھزری نەتەوایەتی کردووە و شاعیرانی کورد بە سەدان شیعر و بەرھەمیان لەسەر بنیاتناوە. یەکەم کەسیش کە زۆر بە ڕوونی ئاوڕی لەم بابەتە داوەتەوە (ئەحمەدی خانی) شاعێری کلاسیکی کوردییە، کە بە ڕێچکەشکێن و تەنانەت باوکی ھزری نەتەوایەتیی کوردی ناودەبرێت. ئەم توێژینەوەیەش ھەوڵی داوە ناوەڕۆکی خۆی بۆ ھزری نەتەوایەتی بە شێوەیەکی گشتی و لای شاعیری کلاسیکی کورد (خانی) بە تایبەتی تەرخان بکات و پەردە لەسەر ئەو ھزرە نەتەوایەتییانە لابدات کە خانی لە دووتوێی بەرھەمەکەی خۆی بەرجەستەی کردوون. ھەروەھا لەم توێژینەوەیەدا ھەوڵدراوە بەگشتی بیرورا جیاوازەکانی نووسەر و لێکۆڵەرەوەکانی کورد لەسەر ھزری نەتەوایەتی (خانی) تاوتوێ بکرێت. بۆ ئەم مەبەستەش ناوەڕۆکی توێژینەوەکە کراوە بە دوو بەشی سەرەکی، کە لە بەشی یەکەمدا ھزری نەتەوایەتی لە چەند لایەنێکی وەکو: چەمک و تیۆر و مێژووی سەرھەڵدان و پەیوەندی لەگەڵ ئەدەب دەخاتەڕوو، ھەروەھا باسی ھزری نەتەوایەتی لە لای کورد و ڕەنگدانەوەی لە ناو شیعری کوردی دەکات. لە بەشی دووەمیشدا تیشک دەخاتە سەر (خانی)، وەکو نموونەیەکی شاعیری کلاسیکی کوردی، چەند لایەنێکی ھزری نەتەوایەتی لە (مەم و زین)ەکەی، وەکو لایەنی: بەرجەستەکردنی ناسنامەی کلتوری کوردی، کلتوری ئازایەتی و چاونەترسی و ناتەبایی و دووبەرەکی، وروژاندن و دروستکردنی ھەست و ویستی ئازادی و سەربەخۆیی لە ناخی میللەتی کورد، خزمەتی زمان وئەدەبیاتی کوردی و ھەوڵ بۆ بەرجەستەکردنی ھەست و ھۆشیاری نەتەوایەتی... ھیتر، پێشکەشدەکات.

Keywords

ھزری نەتەوایەتی, ئەدەبی نەتەوایەتی, ئەحمەدی خانی, شیعری نەتەوایەتی, ئەدەبیاتی كلاسیكی كوردی

References

• Huard-Champoux, M. (2008). Des théories du nationalisme à la construction identitaire nationale: l'identité nationale dans un contexte de légitimation politique en chine. Mémoire de maîtrise. (s. l. Laliberté, Ed.) Université du québec à montréal.
• Bidlîsî, M. (2006). şerrefname.(û. m. hejar hewlêr: aras.
• Ce'fer 'Elî. (2013). nasyonalîzm û nasyonalîzmî kurdî. hewlêr: rojhellat.
• Çingyanî, C. (2017). hengawekan berew dewllet. hewlêr: hacî haşm.
• Xanî, E. (2008). Mem û Zîn.wergêranî Hejar, Hewlêr: Aras.
• Xeznedar, M. (2010). Mêjûy edebî kurdî. Hewlêr: Aras.
• Simîs, . D. (2004). Netewexwazî, Tiyorî û aydolocî û mêjû. (wergêranî Sîweylî, Hewlêr: Aras.
• Selam, . '. (2001). Sosyolojyay şî'rî Kurdî (Le deqî şî'rî Nesrînî Fayeq Bêkesda). govarî Karwan(155), 155-164.
• Şemis, S. (2012, 11 27). bzavî nasyonalîzm û dewllet-netewe, pêkhênanî dewlletî serbexoy kurdistan le nêwan xewn û rastî da. . Retrieved from hittpis://www.blogger.com/profile/09814411629168270029
• Salih, . k. (2010). rexney komellayetî û praktîzekirdnî le şî'rekanî Goran da. namey Master: fakultî Perwerde Zankoy Selahedîn.
• 'Umer, M . (2005). edeb û komellga. Hewlêr: Govarî Raman.
• Findî, R. (2008). Alfîkrul- qewmî Elkurdî beyne Xanî we Hacî Qadir El-koyî. ?: ?.
• Qani', M. Û. (2005). Nasyonalîzm û Sefer. Silêmanî: Renc.
• Qeredaxî, 'E. (2002). Geran be dway bûn da. Silêmanî: Serdem.
• Qeredaxî, 'E. (2007). Gutarî nasyonalîzmî kurdî. Silêmanî: Renc.
• Koçêra, K. (2013). Bizûtnewey neteweyî kurd û wîstî serbexoyî. (û. H. Restgar, Ed.) Hewlêr: çapxaney Rojhellat.
• Mistefa, S. H. (2015). Bîrî neteweyî û beringarîy le şî'rekanî (Kameran Mukrî)da. Zankoy Silêmanî: Namey master fakultî Zaniste Mirovayetîyekan.
• Menaf, M. (2016). Dîdarî hizrî neteweyî. Hewlêr: Rojhellat.
• Mehmud, . (2017). Rollî hêz le be dewlletbûnî Kurdistan da. Silêmanî: Serdem.
• Mezher, K. (2001). Çend Laperreyek le mêjûy gelî Kurd. (. '. Zengene, Ed.) Bexdad: El-Edîbul-Bexdadiye.
• Agirîn, '. '. (1994). Şî'rî Siyasî kurdî le xwarûy Kurdistan (1918-1830). Namey master: Zankoy Selahedîn- Hewlêr.
• Amêdî, '. Î. (2005). Honrawey bergrî le berhemî çend şa'îrêkî kirmancî serû da (1939-1970). Hewlêr: Wezaretî Perwerde.
• Ehmed, K. M. (2000). Kurdî Silêmanî û Bexda le nêwan herdû cengî cîhanî da , : govarî Peyvîn Jimare 9 Silêmanî.
• Ergun, Z. (2017). Nerîta neteweyî di hellbesta nûya kurdî de (1880-1970). zankoy Zaxo: Namey doktora fakultî zaniste mrovayetîyekan.
• El'ezawî, Q. C. (2015). Reg û rîşekanî nasyonalîzmî Turkî. û. Dr. Muhsîn Ehmed 'Umer, İstanbul: Berdan.