Sema Dinç, Kutbüddîn Şîrâzî ve Mûsikî Nazariyesi (Dürretü’t-Tâc Eserinin Mûsikî Bahsi Özelinde Bir İnceleme)

Year 2025, Volume: 2 Issue: 2, 282 - 287, 30.09.2025

Feyzullah Eker

Abstract

Mûsikî nazariyatına dair kaleme alınan klasik eserlerin Türkçe’ye çevrilmesi ve tahkikinin yapılması oldukça önemlidir. Zira bu tür çalışmalarla müellifin yetiştiği muhîtin genel özellikleri, beslendiği ilim kaynakları, kendinden önce ve sonra yaşamış şahsiyetlerle ilmî benzerlik ve farklılıkları gün yüzüne çıkarılmış, nazariyat tarihine kazandırılmış olmaktadır. Tanıtmaya gayret edeceğimiz Dr. Öğr. Üyesi Sema DİNÇ tarafından kaleme alınan bu çalışmanın dört nüsha ile tahkikinin yapılarak Türkçe’ye çevrilmesi, kendinden önceki ve sonraki eserlerle karşılaştırmasının yapılmış olması bakımından mûsikî nazariyesine dair önem arz etmektedir. Bu çalışma, 13. yüzyıl İslam düşünürü ve bilgesi Kutbüddîn Şîrâzî’nin “Dürretü’t-Tâc li Gurrati’d-Debbâc” adlı eserinin mûsikî bahsini merkeze alarak Şîrâzî’nin mûsikî nazariyesine katkılarını incelemeyi amaçlamaktadır. Şîrâzî’nin yaşadığı dönem, beslendiği ilim çevresi ve kendisinden önceki nazariyatçılarla ilişkisi çerçevesinde ele alınan bu inceleme; onun mûsikî anlayışını sistematik biçimde analiz etmektedir. Eserin özellikle dördüncü bölümü olan mûsikî kısmı, hem klasik nazari geleneğe bağlılığı hem de getirdiği yeniliklerle dikkat çekmektedir.Çalışmanın yöntemi çok katmanlıdır. Araştırmada tarihsel müzikoloji, sistematik müzikoloji, karşılaştırmalı müzikoloji, analiz ve yorumlama gibi yöntemlerin yanı sıra edisyon kritik (tenkitli metin neşri) yöntemi de kullanılmıştır. Dört farklı nüsha esas alınarak yapılan tahkik ve Türkçeye çeviri, metnin özgün yapısını koruyarak okuyucuya sunulmuştur. Ayrıca müellif, eserde geçen mûsikî terimlerinin sözlük anlamlarından başlayarak tarihsel ve Şîrâzî’ye özgü anlamlarını detaylı biçimde açıklamıştır.Çalışma, Şîrâzî’nin mûsikî nazariyesine dair ses teorisi, aralıklar, diziler, cinsler, makamlar, ud üzerindeki uygulamalar, ikâ ilmi ve notasyon gibi konulara derinlikli bir yaklaşım sunmakta; bu yönüyle klasik mûsikî düşüncesinin gelişim çizgisini ortaya koymaktadır. Ayrıca eserde Şîrâzî’nin teorilerinin sonraki dönem nazariyatçılarına etkisi de değerlendirilmiştir.

Keywords

Türk Din Mûsikîsi , Kutbüddîn Şîrâzî , Dürretü’t-Tâc , Nazariyat , Mûsikî

Ethical Statement

Yazar tarafından çalışma için etik kurul iznine gerek olmadığı beyan edilmiştir.

Supporting Institution

Yazar tarafından destekleyici bir kurum belirtilmemiştir.

Thanks

Başta desteklerini esirgemeyen kıymetli eşim Kevser Nur hanımefendiye ve bu süreçte bana yol gösteren, ufuk aşılayan değerli hocam Dr. Öğr. Üyesi Sema Dinç hanımefendiye şükranlarımı sunarım.

Sema Dinç, Kutbüddîn Şîrâzî and Music Theory (A Study of the Music Subject of Durrat al-Taj)

Abstract

It is very important to translate and review classical works written on music theory into Turkish. Because with such studies, the general characteristics of the environment in which the author was raised, the scientific sources he was nourished from, his scientific similarities and differences with the figures who lived before and after him are brought to light and added to the history of theory. The fact that this work, written by Dr. Lecturer Sema DİNÇ, whom we will try to introduce, has been translated into Turkish by reviewing four copies, is important for music theory in terms of making a comparison with the works before and after it.

This study aims to examine Shirazi’s contributions to music theory by focusing on the musical section of the work “Durrat al-Taj li Gurrat al-Debbaj” by the 13th century Islamic thinker and sage Qutb al-Din Shirazi. This study, which is considered within the framework of the period in which Shirazi lived, the scientific environment in which he was nourished, and his relationship with theorists before him, systematically analyzes his understanding of music. The fourth section of the work, in particular, draws attention with both its commitment to the classical theoretical tradition and the innovations it brings.

The method of the study is multi-layered. In addition to methods such as historical musicology, systematic musicology, comparative musicology, analysis and interpretation, the critical edition (critical text publication) method was also used in the research. The edition and translation into Turkish, based on four different copies, has been presented to the reader while preserving the original structure of the text. In addition, the author has explained in detail the historical and Shirazi-specific meanings of the musical terms used in the work, starting from their dictionary meanings.

The study offers an in-depth approach to topics such as sound theory, intervals, scales, types, modes, applications on the oud, the science of iqa and notation regarding Shirazi's musical theory; in this respect, it reveals the development line of classical musical thought. In addition, the work evaluates the influence of Shirazi's theories on later theorists.

Keywords

Turkish Religious Music , Kutbüddîn Şîrâzî , Dürretü , Theoretical , Music

Ethical Statement

The author declared that no ethics committee approval was required for the study.

Supporting Institution

The author did not specify a sponsoring institution.

Thanks

I would like to express my gratitude to my dear wife, Kevser Nur, for her unwavering support, and to my esteemed mentor, Dr. Sema Dinç, for guiding me and broadening my horizons throughout this process.

References

• Dinç, Sema. Kutbüddîn Şîrâzî ve Mûsikî Nazariyesi. 1 Cilt. Ankara: İlâhiyât Yayın, 1. Basım, 2023.