Öz
30 Ekim 1918’de Osmanlı Devleti, Mondros Mütarekesi’ni imzalayarak Birinci Dünya Savaşı’ndan çekilmişti. Mütareke ile birlikte İtilaf Devletleri kuvvetleri, Anadolu’nun çeşitli bölgelerini işgal etmeye başlamışlardı. Başlangıçta işgallere karşı Batı Cephesi ve Güney Cephesi’nde Kuvayımilliye birlikleri mücadele etmiş, sonrasında ise düzenli Türk ordusunun kurulmasıyla birlikte işgal kuvvetlerine karşı başarılı muharebeler verilmişti. Bunun sonucu olarak da önce Doğu Cephesi, sonrasında Güney Cephesi’nin kapanmasıyla birlikte burada bulunan birliklerin birçoğu, Batı Cephesi Komutanlığının emrine girmişti. Bunlardan biri de 3’üncü Kolordu ve sonrasında Merkez Ordusu emrinde olan 5’inci Kafkas Tümeni idi. Çalışmada Sakarya Meydan Muharebesi’nde 4’üncü Grup Komutanlığına bağlı 5’inci Kafkas Tümeninin cephe faaliyetleri ele alınmıştır. Bu faaliyetler, Milli Savunma Bakanlığı Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Arşivi’nden tespit ve temin edilen arşiv belgeleri, Milli Savunma Bakanlığının Türk İstiklal Harbi Serisi’nde yer alan çalışmalar ve Literatürde yer alan çeşitli çalışmalarla anlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmada nitel, nicel ve karşılaştırmalı yöntem kullanılarak kaynaklar analiz edilmiş ve çalışma ortaya konulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Mondros Mütarekesi Milli Mücadele Sakarya Meydan Muharebesi 4'üncü Grup 5'inci Kafkas Tümeni Harp Tarihi
Kaynakça
- AKŞİN, Sina; Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2013.
- Askeri Tarih Belgeleri Dergisi Kafkas İslam Ordusu (Azerbaycan Harekâtı), Özel Sayı: 148, Kasım 2020.
- Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, S. 96, Eylül 1993.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S.131, Temmuz 2013.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S. 95, Ocak 1993.
- ATATÜRK, Kemal, Nutuk 1919-1927, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, (yay.haz. Z.Korkmaz), Ankara, 2002.
- AYKUT, Fahri; İstiklal Savaşı’nda 4’üncü Kolordu, (yay.haz. Z. Türkmen ve A.Kaptan), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2006.
- BELEN, Fahri, Askerî, Siyasal ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1983.
- BIYIKLIOĞLU, Tevfik; Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, (yay.haz. T. Ercan), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1999.
- AYGÜN, Mustafa Caner; Türk İstiklal Harbi’nde 61’inci Piyade Fırkasının Askeri Harekâtı, Yüksek Lisans Tezi, Milli Savunma Üniversitesi Alparslan Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2021.
- BAYKOÇ, Hulusi; “İstiklal Savaşı’nda Sakarya Meydan Muharebesi”, Askerî Mecmua, S.63, 1 Eylül 1944.
- BIYIKLIOĞLU, Tevfik; Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1962.
- DEVELLİOĞLU, Ferit; Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, (yay.haz. A.S. Güneyçal), Aydın Kitabevi, Ankara, 2002.
- DURGUN, Bülent, “Mehmet Kenan Dalbaşar 1888-1935” Atatürk Ansiklopedisi,https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/mehmet-kenan-dalbasar-1888-1935/, Erişim Tarihi: 26.10.2021.
- ERDOĞAN, Selim; Sakarya, Kronik Yayınları, İstanbul, 2021.
- ERTUNA, Hamdi, İstiklal Harbi’nde İç Ayaklanmalar 1919-1921, c. 4, Gnkur Basımevi, Ankara, 1974.
- GÖRGÜLÜ, İsmet; On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.
- GÜVENBAŞ, Sehernaz; “İstihbarat Raporları Işığında Türk İstiklal Harbi’nin Yunanistan’a Etkisi”, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 32, 2020.
- GÜVENBAŞ, Mesut, “Azerbaycan Kolordusunun Millî Güç Unsuru Olmasında Kafkas İslam Ordusunun Rolü”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 31, 2019.
- KARACA, Erdem; “1919’da Bakü: İngiltere-Sovyet Rusya Hâkimiyet Mücadelesi”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 30/30, 2016.
- KOÇ, Kadim; Ankara’nın Kördüğümü Sakarya, Bilgi Yayınları, Ankara, 2021.
- ÖZTOPRAK, İzzet; “Ankara İtilafnâmesi (1921)”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ankara-itilafnamesi-1921/, Erişim Tarihi: 21.12.2021.
- ÖKSE, Necati, BAYCAN, Nusret ve SAKARYALI, Salih; Türk İstiklal Harekâtına Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1989.
- ÖNALP, Kamil; Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi, Birinci - İkinci İnönü, Aslıhanlar ve Dumlupınar Muharebeleri (9 Kasım 1920 - 15 Nisan 1921), c. 2. Ks.3, (yay.haz. S.Turhan), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1999.
- ÖZALP, Kazım; Milli Mücadele 1919-1922, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1998.
- SARAL, Ahmet Hulki, Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi, (yay.haz. Atike Kaptan ve Alev Keskin), c. IV., Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2009.
- SELAHATTİN ADİL PAŞA, Hayat Mücadeleleri, Zafer Matbaası, İstanbul, 1982.
- SONYEL, Salahi R.; Mustafa Kemal (Atatürk) ve Kurtuluş Savaşı, c. 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2008.
- ŞAHİN, Kerime Özden; “Kafkas İslam Ordusunun Dağıstan Harekâtı ve Türk Birliklerinin Tahliyesi”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, S. 31, 2019.
- ŞAMSUTDİNOV, Abdula Mardanoviç; Mondros’tan Lozan’a Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi 1918-1923, (çev. A.Behramoğlu), Doğan Kitap, İstanbul, 1999.
- TİMURAL, Ahmet, ATAKAN, Rauf, BERKTAY, Alişan ve TİMUR, Cevdet; Türk İstiklal Harbi Sakarya Meydan Muharebesi, Ks. 5, Kitap 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1973.
- TRİKOPİS, Nikolaos, General Trikupis’in Hatıraları, çev. A.Angın, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul, 1967.
- TUGAÇ, Hüsamettin; Türk İstiklal Harbi Doğu Cephesi 1919-1921, c. III., (yay.haz. S.Turhan), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1995.
- TURHAN, Selim; Türk İstiklal Harbi; 1’inci, 2’nci İnönü, Aslıhanlar ve Dumlupınar Muharebeleri (9 Kasım 1920-15 Nisan 1921), c. II, Ks. III., III. Baskı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1999.
- Türk İstiklal Harbinde Bir Piyade Tümeninin Muharebeleri (61’inci Piyade Tümeni); Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, 1983.
- TÜRKER, Rüştü; Birinci Dünya Harbi’nde Bakü Yollarında 5’inci Kafkas Piyade Tümeni, (yay.haz. A.Tetik ve M.Korkmaz), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2006.
- TÜRKGELDİ, Ali; Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1948.
- VANDEMİR, Baki; Türk İstiklal Harbinde Sakarya’dan Mudanya’ya Kadar, Ks. 1, Askerî Basımevi, İstanbul, 1946.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Şubat 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 21 Sayı: 35 |
