Türk ve Fransız Askeri Arşiv Belgelerinde 7 Ağustos 1915 Kerevizdere Muharebesi

Year 2023, Volume: 21 Issue: 35, 17 - 37, 23.02.2024

Ahmet Diriker

https://doi.org/10.46953/askeritarih.1330458

Abstract

Çanakkale Cephesi’nde çetin muharebelerin gerçekleştiği ve her iki tarafın büyük kayıplar verdiği harp sahalarından biri Kerevizdere’dir. Genel olarak bakıldığında Kerevizdere’deki muharebeler, Gelibolu’daki diğer harp sahalarına kıyasla daha az araştırılmıştır. Fransız ve Türk kuvvetlerinin karşı karşıya geldiği bu bölgede, özellikle 7 Ağustos 1915’te gerçekleşen son Fransız taarruzunun yerli ve yabancı literatürde yer bulduğu araştırma sayısı kısıtlıdır.
Çanakkale Cephesi askeri tarih yazımında savaşla ilgili genel durumu ve seyri gösterebilmek için üst birlik ceridelerinin araştırılması önemlidir. Ancak ast birlik harp ceridelerinin üst birliklere göre daha fazla ayrıntı barındırabileceği gözönüne alındığında, farklı harp sahalarında yaşananları anlayabilmek, olaylar hakkında daha fazla ayrıntıya ulaşabilmek ve nesnel sonuçlara varabilmek için ast birlik kayıtlarının incelenmesi de son derece önemlidir.
Bu makalenin amacı, ast birlik kayıtlarını odağına alan bir mikro tarih çalışmasıyla 7 Ağustos 1915 günü Kerevizdere’de gerçekleşen muharebeyi Türk ve Fransız askeri arşiv belgelerine dayanarak ayrıntılarıyla ortaya koymaktır. Çalışma, Genelkurmay ATASE ve Fransız askeri arşivlerinden elde edilen harp cerideleri, raporlar, günlükler ve haritalar gibi birincil kaynaklara dayanarak siperin her iki tarafında aynı zamanda yaşananları mercek altına almayı ve bu muharebeyle ilgili yeni ayrıntı ve bilgilerle yeni bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktadır.
Sonuçlar, tarih yazıcılığında yeterince ilgi almayan 7 Agustos 1915 Kerevizdere muharebesinin diğer bir tespit harekâtı olan ve çok daha fazla incelenen 25/26 Nisan 1915 Kumkale muharebesi kadar kayıp verilmiş bir çarpışma olduğunu göstermektedir.
Dahası, 7 Ağustos 1915’de Kerevizdere’de Fransız kolordusu aynı yanlarındaki İngiliz kolordusu gibi, kendilerine verilen görev tanımının ötesinde bir harekât planlaması yaptıkları bulgulanmaktadır. Ancak Türk tarafının etkili savunması bu taarruzun daha genişlemesine imkan vermemiştir.
Araştırmanın ele aldığı harp cerideleri açısından ise, Türk harp ceridelerinin Fransız muadillerine kıyasla oldukça fazla ayrıntı içerdiği görülmüştür.

Keywords

Çanakkale Muharebeleri, Kerevizdere, 42’nci Alay, 55’inci Alay, Fransız Doğu Seferi Kolordusu.

References

• DİRİKER, Ahmet; 42’nci Alay Gelibolu 1915, Scala Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• ERICKSON, Edward J.; Gelibolu Osmanlı Harekatı, (Çeviren Düz, O.), T.İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
• GÜVENBAŞ, Mesut; “İkinci Şeria Muharebesi’nde 8’inci Kolordu Baştabipliğinin Vermiş Olduğu Sağlık Hizmetlerinin Düşündürdükleri”, Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 32:1-30, Millî Savunma Bakanlığı, Ankara, 2020.
• KOYUNCU, Aşkın ve KESKİN, Özkan ve SÖNMEZ, Cahide; Çanakkale Savaşları Bibliyografyası, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2010.
• MERCAN, Mehmet; “Tarih Kaynağı Olarak Harp Cerideleri”, Tarih Dergisi, Sayı: 46, İstanbul, 2009.
• MINISTÈRE DE LA GUERRE; Les Armées Françaises Dans La Grande Guerre, Tome VIII, 1er Volume, Imprimerie Nationale. Paris, 1923.
• MINISTÈRE DE LA GUERRE; Les Armées Françaises Dans La Grande Guerre, Tome VIII, 1er Volume, Annexes 1er Volume, Imprimerie Nationale, Paris, 1924.
• OGLANDER, Aspinall; Gelibolu Askeri Harekatı, (çeviren M. Hulusi), 2.Cilt, Askerî Matbaa. İstanbul, 1940.
• ORAL, Haluk; “Çanakkale-Kervizdere’de Bir Kahramanlık Hikayesi”, Ntv Tarih Dergisi, Sayı 7: 26-34, İstanbul, 2009. ROUX, Charles; L’Expédition Des Dardanelles, Armand Colin. Paris, 1920.
• TEKŞÜT, İbrahim ve ÖKSE, Necati; Birinci Dünya Savaşı’nda Çanakkale Cephesi, (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), 5.Cilt 3. Kitap, Ankara, 2012, Genelkurmay Personel Başkanlığı Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları.
• AKARCALI, Ahmet Atilla Can ve KAYA, Baturhan; “Türk ve Fransız Belgeleri Işığında Kerevizdere Muharebeleri”, 105. Yılında Çanakkale Muharebelerine Bir Bakış, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı, 2020, (Erişim tarihi: 21.01.2023) https://catab.ktb.gov.tr/Eklenti/81451,105-yilinda-canakkale-muharebelerine-bakis-09032021pdf.pdf?0
• MEIER, Christian; “Makro ve Mikro Tarih İlişkisi Üzerine Notlar”, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 2012, (Erişim Tarihi: 01.03.2023), https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2965257.
• KARATAŞ, Murat; “Askerî Tarih Kaynağı Olarak Harp Cerideleri”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 2020, (Erişim tarihi: 04.02.2023), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1279367.