According to R. 1306 (A.D. 1890) Aydın Province Yearbook, Saruhan (Manisa) Sanjak and Administrative Staff

Year 2023, Volume: 11 Issue: 1, 45 - 69, 19.01.2023

Demet Karasu

https://doi.org/10.17067/asm.1212781

Abstract

Manisa, one of the important cities of the Aegean region, has attracted the attention of many civilizations throughout history with its fertile lands. During the Ottoman period, Manisa Sanjak continued to be known as the "City of Şehzades" even today because it was the place where the future Sultans were taught the administration. During the governorship of the şehzades, Manisa, besides being a home of science and wisdom, had its share in terms of construction activities at the highest level, and the historical cultural heritage of today's Manisa has been a product of this rising period. Since ancient times, the city has also developed economically because it is at the intersection point of historical roads that reach the Aegean coasts from Central Anatolia. One of the important sources to be consulted in historical researches is Salnames and they are divided into two groups as official and private. Official salnames held regularly under the name of Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye and are examined in three parts as State Salnames, Ministry Salnames and Provincial Salnames. In the provincial yearbooks, which are within the scope of our subject, many subjects such as the annual administrative division and organization of the provinces of the Ottoman Empire, their officials, educational institutions, their history, geographical structure, antiquities, population, agricultural and commercial production have been included. In this respect, provincial yearbooks are very valuable main sources that provide important information about the central and provincial organization since the middle of the XIX. century. Saruhan Sanjak will be tried to be discussed in terms of administrative, social, economic, geographical and demographic aspects in the light of the Aydın Province Yearbook of R. 1306 (1890), which is officially kept and is the subject of our study. Thus, at the end of the XIX. century, the general situation of the region will be revealed and local history will be analyzed from a broad perspective

Keywords

History, Ottoman Empire, Aydın Province Salname, Saruhan Sanjak

R. 1306 (M. 1890) Aydın Vilayet Salnamesine Göre Saruhan (Manisa) Sancağı ve İdarî Kadrosu

Abstract

Ege bölgesinin önemli şehirlerinden biri olan Manisa, verimli topraklarıyla tarih boyunca pek çok medeniyetin ilgisini çekmiştir. Osmanlı döneminde Manisa Sancağı, geleceğin Padişahlarına yönetimin öğretildiği yer olması hasebiyle bugün bile “Şehzadeler Şehri” olarak anılmaya devam etmiştir. Şehzadelerin valilikleri döneminde Manisa, ilim ve irfan yuvası olmanın yanında, imar faaliyetleri yönünden de en üst düzeyde nasibini almış ve günümüz Manisa’sının tarihi kültür mirası, bu yükselme devrinin bir ürünü olmuştur. Şehir, eskiçağlardan beri İç Anadolu’dan Ege kıyılarına ulaşan tarihî yolların kesişme noktasında olmasından dolayı ekonomik yönden de gelişme göstermiştir. Tarihi araştırmalarda başvurulacak önemli kaynaklardan bir tanesi Salnameler olup, bunlar resmî ve özel olmak üzere iki guruba ayrılmaktadırlar. Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye adıyla düzenli olarak tutulan resmî salnameler; Devlet Salnameleri, Nezaret Salnameleri ve Vilayet Salnameleri olarak üç bölümde incelenmektedirler. Konumuz dahilinde olan Vilayet salnamelerinde, Osmanlı Devleti’ne bağlı vilayetlerin yıllık olarak idari taksimatı ve teşkilatı, görevli memurları, maarif kurumları, tarihçesi, coğrafi yapısı, eski eserleri, nüfusu, zirai ve ticari üretimi, gibi pek çok konuya yer verilmiştir. Bu yönüyle vilayet salnameleri, XIX. yüzyılın ortasından itibaren merkez ve taşra teşkilatı hakkında önemli bilgiler veren çok değerli ana kaynaklardır. Resmi olarak tutulan ve çalışmamıza konu olan R. 1306 (1890) yılına ait Aydın Vilayet Salnamesi ışığında Saruhan Sancağı, idari, sosyal, ekonomik, coğrafi ve demografik açılardan ele alınmaya çalışılacaktır. Böylece XIX. yüzyılın sonlarında bölgenin genel vaziyeti ortaya çıkarılarak geniş bir perspektiften yerel tarih incelemesi yapılmış olacaktır.

Keywords

Tarih, Osmanlı Devleti, Aydın Vilayet Salnamesi, Saruhan Sancağı, Manisa., History, Ottoman Empire, Aydın Province Salname, Saruhan Sanjak

References

• Vilayet-i Salname-i Aydın, (R. 1306-M. 1890). Def’a 12, s. 1-217, Aydın: Aydın Vilayet Matbaası.
• Aydın, B., (2009). “Salnâme”, TDVİA, Cilt: 36, İstanbul: TDV Yay., ss. 51-54.
• Ceylan, M., (2018). Timar Rûznâmçe Defterlerine Göre Saruhan Sancağı Timarlı Sipahileri (1595-1617), Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Develllioğlu, F., (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitapevi Yayınları.
• Duman, H., (2000). Osmanlı Sâlnameleri ve Nevsâlleri Bibliyografyası ve Toplu Katoloğu, Cilt: 1, Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları.
• Emecen, F., (2003). “Manisa”, TDVİA, Cilt: 27, Ankara: TDV Yay., ss. 577-583.
• --------------,(2009). “Saruhanoğulları”, TDVİA, Cilt: 36, İstanbul: TDV Yay., ss. 170-173.
• --------------,(1989). XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara: TTK.
• Karakuyu, M., (2007). “Manisa Şehrinde Mahallelerin Tarihsel Gelişimi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, C 4, S 2, , ss. 1-20.
• Karataş, Y., (2010). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Erzurum (Sosyal, Ekonomik, İdari ve Demografik Yapı), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Erzurum Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karpat, H. K., (2010). Osmanlı Nüfusu 1830-1914, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı, İ., (2011). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara: TTK.
• Örenç, A. F., (2020). “Mutasarrıf”, TDVİA, Cilt: 31, Ankara: TDV Yay., ss. 377-379.
• Palalı, İ., (2010). “Osmanlı Salnameleri ve Tarih Araştırmalarındaki Kaynak Olarak Önemi”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S 23, Şanlıurfa, ss. 1-13.
• Sezen, T., (2017). Osmanlı Yer Adları, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Sütçü, T., (2004). “Sosyal Bilimlerde Araştırma Kaynağı Olarak Almanaklar, Salnameler ve Yıllıklar”, İlmi Araştırmalar Dergisi, S 18, İstanbul, s. 79-92.
• Şahin, İ., (2016). “Saruhan ve Saruhanoğullarının Kökeni Üzerine”, Dil Araştırmaları, S 18, ss. 219-233.
• Şemseddin S., (2004). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• ---------------, (1894). Kamusu’l-Alam, Cilt: 4, İstanbul: Mihran Matbaası.
• Tanman, M. T., (2012). “Manisa Ulucamii”, TDVİA, Cilt: 42, İstanbul: TDV. Yay., ss. 110-111,
• Uluçay, M. Ç., (1955). 18. ve 19. Yüzyılda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, İstanbul: Berksoy Basımevi.
• Uyar, R., (2011). Osmanlı Salnamelerinde Bergama, Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı.
• Ünal, M. A., (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• http://www.manisa.gov.tr/sehr-i-sehzade-kadim-sehir-manisa.