II. Dünya Savaşından Sonra İtalya’dan Mısır’a Götürülen Türk Mülteciler

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 78 - 101, 28.07.2025

Dilgam Ahmadov

Abstract

II. Dünya Savaşı sırasında Almanlara esir düşen Sovyet vatandaşı Türk ve Müslüman mülteciler, savaş boyunca Alman esir kamplarında yaşamış, bir kısmı Sovyetler Birliği’ne karşı oluşturulan lejyon ordularına katılmış, bir kısmı ise çeşitli hizmet alanlarında çalışmıştır. Savaşın sona ermesiyle bu kişiler, Almanya, Avusturya ve İtalya gibi ülkelerdeki mülteci kamplarına yerleştirilmiştir. Bu süreçte, Mısır ve Türkiye, mültecilerin kurtarılması ve yeniden yerleştirilmesi için önemli çalışmalar yürütmüştür. Özellikle Mısır Kralı Faruk’un, Prens İbrahim aracılığıyla mültecilere yardım gönderdiği ve uygun koşullar oluştuğunda bir kısmının Mısır’a getirilmesine öncülük ettiği görülmektedir.
Mısır’a getirilen mülteciler, bir süre bu ülkede yaşamış, ardından Türkiye’ye göç etmişlerdir. Bu makale, İtalya’dan Mısır’a götürülen Türk mültecilerin hayat hikâyelerini ve Mısır devletinin bu süreçte yürüttüğü yardım faaliyetlerini incelemektedir. Araştırma, Cebbar Ertürk ve Zührap Kesemenli gibi mültecilerin hatıralarına ve arşivlerinde tuttukları belgelere dayanarak, dönemin insani yardım çabalarını ve mültecilerin yaşadığı zorlukları ele almaktadır.
Savaş sonrası dönemde yaşanan bu yardım faaliyetleri, mültecilerin hayatta kalma mücadelelerini ve uluslararası iş birliğiyle gerçekleşen kurtarma çabalarını anlamak açısından önemli bir tarihsel örnek sunmaktadır.

Keywords

Mısır, II. Dünya Savaşı, Kral Faruk, Zührap Kesemenli, Cebbar Ertürk

Turkısh Refugees Taken From Italy To Egypt After World War II

Abstract

During World War II, Soviet citizens who were Turkish and Muslim refugees were captured by the Germans and lived in German prisoner camps throughout the war. Some of these individuals joined legion armies formed against the Soviet Union, while others worked in various service sectors. After the war ended, these people were placed in refugee camps in countries such as Germany, Austria, and Italy. During this period, Egypt and Turkey carried out significant efforts for the rescue and resettlement of the refugees. Notably, it is observed that King Farouk of Egypt, through Prince Ibrahim, sent aid to the refugees and facilitated the relocation of some to Egypt when conditions permitted.
The refugees brought to Egypt lived there for a period before migrating to Turkey. This article examines the life stories of Turkish refugees transported from Italy to Egypt and the aid activities carried out by the Egyptian state during this process. The research is based on the memories of refugees like Cebbar Ertürk and Zührap Kesemenli, as well as documents kept in their archives, addressing the humanitarian efforts of the period and the challenges faced by the refugees.
The aid activities that took place in the post-war period provide an important historical example for understanding the survival struggles of refugees and the rescue efforts accomplished through international cooperation.

Keywords

refugee, World War II, King Farouk, Zührap Kesemenli, Cebbar Ertürk

References

• “Muhaceret İrsimizden. Mehemmedemin Resulzade’nin Otuz Mektubu”, (Hazırlayan: Ferhad Cabbarov), Bakü, CBC Matbaası, 2018.
• “Stalin ve Türk Dünyası”, (haz.) E.G. Naskali - L. Şahin, İstanbul, Kaknüs Yayınları, 2007.
• “Yirmi Birinci Yüzyılda İdil-Ural”. Derleyen: Gönül Pultar, Ankara, Tetragon Yayınları, 2008.
• “Zahid Han Hoylu’nun Hatıratı”, New York, 1992 (Yazma).
• Cebbar Ertürk, Anayurtta Unutulan Türklük, Zafer Matbaası, Kayseri, 1956.
• Cebbar Ertürk, Kızılordu’dan Kafkas Milli Lejyonuna Bir Türk’ün II. Dünya Harbi Hatıraları, Haz: Erol Cihangir, İstanbul, Turan Kültür Vakfı, 2005.
• Cem Kumuk, General Sultan Kılıç Girey. Bir Hanzadenin Kafkasya’dan Moskova’daki Darağacına Uzanan Trajik Yaşam Öyküsü, İstanbul, Kafkas Vakfı Yayınları, 2023.
• Halil Burak Sakal, Başka Bir Dünya Savaşı. İkinci Dünya Savaşı Sırasında Almanya Tarafında Savaşan Türkistanlılar 1941-1945, İstanbul, Ötüken Yayınları, 2013.
• İsmail Doğan, Mülteci Kamplarından Karaçay-Malkar Türkçesi Mektupları, Konya, Ülkü Basımevi, 1992.
• Musa Ramazan, Bir Kafkas Göçmeninin Anıları, İstanbul, Şamil Eğitim ve Kültür Vakfı, 1997.
• Nesiman Yagublu, Azerbaycan Milli İstiklal Mübarezesi ve Mehemmed Emin Resulzade, Bakü, TS Matbaası, 2001.
• Nikolai Tolstoy, Victims of Yalta, London, Corgi, 1979.
• Ömer Özcan, Bir Vatandan Bir Vatana. Rusya Müslümanlarından Türk İlim, Fikir ve Siyaset Hayatına Katkıda Bulunanlar, İstanbul, Dergâh, 2018.
• Yılmaz Nevruz, Kafkasya Davasıyla İlgili Hatıralarım, İstanbul, Kafkas Vakfı Yayınları, 2023.
• İsmail Köse. "Boraltan Faciası: Türk Kökenli Sovyet Vatandaşı Mültecilerin Sovyetler Birliği’ne İadesi (1945)" Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi XXXII, no. (2016): 149-186.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt 9, Birleşim 101, 18.07.1951.
• “1950 Yılı Talim ve Terbiye Kurulu Kararları”
• https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_01/24110422_fihrist_1950.pdf
• What happened to people displaced by the Second World War?
• https://www.iwm.org.uk/history/what-happened-to-people-displaced-by-the-second-world-war