BİNBİR GECE MASALLARINDAN SEÇME HİKÂYELER: KÂTİP MUHAMMED’İN “HİKÂYE-İ DUHTERÂN-I ARABΔSİ

Yıl 2020, Sayı: 8, 13 - 41, 28.12.2020

Çiğdem Çam Levent

Öz

Öz
Binbir Gece Masalları bütün dünyada bilinen bir masal külliyatıdır. Bu eserin pek çok dile olduğu gibi, Türkçeye de çevirileri yapılmıştır. Bu çevirilerin bir kısmı Osmanlı döneminde kaleme alınmıştır. Bunun yanı sıra, yine Osmanlı döneminde Binbir Gece Masalları’ndan seçkiler yapılarak da müstakil eserler ortaya konulmuştur. Bunlardan biri bu makaleye konu olan ve “Arap kızlarının hikâyesi” anlamına gelen “Hikâye-i Duhterân-ı Arabî” adlı eserdir. Binbir Gece Masalları’ndan seçilen hikâyeleri ihtiva eden bu eserin bilinen tek nüshası Topkapı Saray Kütüphanesi’nde- R.1071 numarası ile kayıtlıdır. Bu makalede Binbir Gece Masalları’nın ortaya çıkışı ve tarihî seyrinin yanı sıra Türk Edebiyatı’nda Binbir Gece Masalları hakkında bilgi verilmekte ve Hikâye-i Duhterân-ı Arabî tanıtılmaktadır. Eserin nüsha tavsifinin ardından eserdeki hikayelerin özetlerinden yola çıkarak eserin muhtevası hakkında da bilgi verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Binbir Gece Masalları, Hikâye-i Duhteran, Kâtip Muhammed

Kaynakça

• Acaroğlu, M. Türker (1988). Masal Araştırmaları. (Haz. Nuri Taner). İstanbul: Art-San Yayınları.
• Ağaoğlu, Adem (2012). Tutiname Metin ve İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akkoyunlu, Ziyat (1979-1983) “Binbir Gece Masalları Üzerine Yapılan Çalışmalar”. Türk Kültürü Araştırmaları. Yıl 17-21, S. 1-2, s.1-14.
• Akkoyunlu, Ziyat (1983) “Binbir Gece Masalları ve Hususiyetleri”. Şükrü Elçin Armağanı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Armağan Dizisi: 1.
• Akkoyunlu, Ziyat (2012). Binbir Gece Masallarının Türk Masallarına Tesiri. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Akman, Eyüp (2011). “Binbir Gece Masallan Kaynaklı Bir Türk Masalı: Cihansah / Cevahir Dağı Elmas Dağı”. Bilge Seyidoğlu Kitabı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Alparslan, Sevil (2016). El-Ferec Ba'de'ş-şidde -Paris nüshası (İnceleme- metin). Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altay, Cem (2018). “Tercüme-i Elfü’l-Leyle ve Leyle” (Binbir Gece Masalları Tercümesi) Giriş-Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aras, Yasemin (2006). Bir Hikâye Olarak Emin Nihat Bey’in Müsameretnamesi Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atalas, Burcu (2010). Tutiname Metin ve İnceleme (88a-177b). Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Birkalan, Hande A. (2004) “The Thousand and One Nights in Turkish Translations, Adaptations, and Issues”, Fabula 45. Band, Heft ¾: p. 221-236.
• Calvino, İtalo (2008). Yeni Bir Sayfa. (Çev. Kemal Atakay). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çiçekel, Hava (2019). Fedai’nin “Bahtiyarname” Eserinin Dil, Üslup Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, Ahmet Turan (2011). El-Ferec Bade'ş-Şidde'de Birleşik Fiiller. Yüksek Lisans Tezi. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gemi, Ahmet (2016). Turks in The Thousand and One Nights. (Ed. William Taylor). London: Turkey, Looking Behind and Before.
• Gökalp, G. Gonca (1999). “Osmanlı Dönemi Türk Romanının Başlangıcında Beş Eser”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. Osmanlı’nın 700. Yılı Özel Sayısı, s. 185-202.
• Ölmez, Zuhal - Irmak Kaçar (2019). “Çağatayca Bir Tûtînâme Tercümesi: Latîfî'nin Mazhaharu'l-Acayib'i”. VI. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi Bildiri Kitabı. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Matbaası.
• Kalpaklı, Mehmet - Neslihan Demirkol (2016). İpek Yolunun Ölümsüz Anlatısı: Binbir Gece Masalları, Binbir Gece Masalları Bursa Nüshası. Bursa: Bursa Büyük Şehir Belediyesi Kitaplığı.
• Kaplan, Mehmet (1996). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar (3) Tip Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaman, Hayreddin - İbrahim Kafi Dönmez - Mustafa Çağrıcı - Sadrettin Gümüş (2006). Kuran Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Karataş, Yusuf (2008). Metin İncelemesinde Söylembilim Yöntemi. “Binbir Gece Masalları Üzerinde Bir Uygulama”. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kasımoğlu, Seval (2016). Binbir Gece Masalları'nda Kahraman İzleği Şehriyar'ın Farkındalık Yolculuğu. Doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kesler, Hülya (2010). Tutiname Metin ve İnceleme (1b-88a). Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koçak, Ahmet (2015). “Müsameretname ve Yazarı Emin Nihat Bey’e Dair Yeni Bilgiler”. Turkish Studies. C. 10/12 Yaz, s. 771-790.
• Kurtuluş, Rıza (2006). “Nahşebî, Ziyâeddin”. İslam Ansiklopedisi. C. 32, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s. 309-310.
• Kutlu, Şemsettin (1977). Tuti-name Papağanın Hikayeleri. İstanbul:Tercüman Yayınları.
• Meriç, Cemil (2013). Bir Dünyanın Eşiğinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nazlı, Atiye (2011). Binbir Gece Masallarının Anadolu Türk Masallarına Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Necatigil, Behcet (2009). Tutiname (Behçet Necatigil'in Kaleminden). İstanbul: Can Yayınları.
• Onaran, Arif Şerif (1992). “Binbir Gece Masallarının Ölmezliği Üzerine”. Sanat Dünyamız. S. 49, s. 7-18.
• Özalp, N. Ahmet (2007). Binbir Gece Masalları (Resimli Ay Çevirisi). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Pepesöyler, Ferda (2001). Binbir Gece Masalları Esat Efendi Nüshası (Dilbilgisi Özellikleri-Metin-Dizin). Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sakaoğlu, Saim (1973). Gümüşhane Masalları: Metin Toplama ve Tahlil. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Sona, İbrahim (2012). “1538 Tarihli İlk Türkçe Tuti-name Tercümesi”. Turkish Studies. S. 7(3), s. 2299-2311.
• Şeşen, Ramazan (1991). “Binbir gece masallarının İst. Kütüphanelerindeki yazmalarıyla basma nüshalarının mukayesesi”. Prof. Dr. Bekir Kutluoğlu’na Armağan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (1969). Aziz Efendi, Edebiyat Üzerine Makaleler. (Haz. Zeynep Kerman). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tavukçu, Orhan Kemal (2007). “Ayrılığın Terennümü: Eski Türk Edebiyatında Firâk-nâmeler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi [Eski Türk Edebiyatı Tarihi II]. c. V, S. 10, s. 197-220.
• Tekin, Şinasi (1993). “Binbir Gece’nin ilk Türkçe Tercümeleri ve Bu Hikayelerdeki Gazeller Üzerine”. Türk Dilleri Araştırmaları. S. 3, s. 239-255.
• Tülücü, Süleyman (2004), “Binbir Gece Masalları Üzerine”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (İslami İlimler Fakültesi Dergisi). S. 22, s. 1-53.
• Tietze, Andreas (Prof. Dr.), Hazai, György (Prof. Dr.) (haz.) (2017), Ferec Ba‘d eş-Şidde (İNCELEME - METIN), Ankara: Tüba: http://www.tuba.gov.tr/tr/yayinlar/suresiz-yayinlar/turk-islam-bilim-kultur-mirasi-dizisi/ferec-bad-es-sidde
• Ulutürk, Veli (1992). “Binbir Gece”. İslam Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. s. 180-181.
• Uysal, Zeynep (1994). Olağanüstü masaldan çağdaş anlatıya Muhayyelat-ı Aziz Efendi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yavuz, Orhan (1994-1995). “Ferec Ba’de’ş-Şidde’den İki Hikaye Üzerinde Bir Gramer Denemesi”. Selçuk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi. S. 9-10. s. 289-335.
• Yıldız, Çetin (2011). El-ferec Ba'de'ş-Şidde'de Motif İncelemesi (İlk Yirmi Hikaye). Yüksek Lisans Tezi. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.