GEN. IZZETTIN CALISLAR’S ACTIVITIES IN THE GRAND NATIONAL ASSEMBLY OF TURKEY

Yıl 2021, Sayı: 9, 359 - 378, 29.06.2021

Hande Araz Tekin

Öz

Izzettin Calislar, who served in the Turkish army in the 1912-1913 Balkan Wars, the 1914-1918 World War I and the 1919-1922 War of Independence for many years, was a soldier and a statesman who was awarded many medals for his patriotism and outstanding achievements. After the Great Offensive, when he was in Izmir, he was a member of the court martial and entered the 2nd Parliament and served as a member of parliament for Aydın suring the years 1923-1924. However, after Mustafa Kemal Pasha had imposed an order to choose between army and politics, he resigned from his duty and returned to the army. On November 22, 1933, Izzettin Calislar, who was appointed commander of the Second Army, retired on December 20, 1939. Between the years 1940-1946, he served as a member of parliament for Mugla during the sixth and seventh period and then for Balıkesir in 1947 during the eighth period of the parliament.
His personality and military achievements also make his activities at the parliament highly important in his capacity as a member of parliament. The current study looks at his speeches at the parliament, and his way of looking at the main issues of the country in light of the information obtained from the parliamentary minutes at the Grand National Assembly of Turkey. Judging by his activities at the parliament, it can be seen that even though he often focused on military issues, he also dealt with a variety of issues on education and healthcare services, followed up closely on activities in public services and supported trade and industrial developments. Therefore, he served the best interests of the country in his civil life as well as his military life. All in all, he made speeches and proposals at the parliament.

Anahtar Kelimeler

Izzettin Calislar, Grand National Assembly Of Turkey, Aydın, Balıkesir, parliament, multi-party life

ORG. İZZETTİN ÇALIŞLAR’IN TBMM’DEKİ FAALİYETLERİ

Öz

1912-1913 Balkan, 1914-1918 Birinci Dünya ve 1919-1922 İstiklal Savaşlarında Türk ordusunda uzun yıllar önemli hizmetlerde bulunmuş olan İzzettin Çalışlar, vatanperverliği ve üstün başarıları dolayısıyla birçok madalya ve takdirname ile ödüllendirilmiş bir asker ve devlet adamıdır. Büyük Taarruz sonrası İzmir’de bulunduğu sırada Askerî Mahkeme Üyeliğinde bulunmuş ve İkinci Meclise girerek 1923-1924 yıllarında Aydın milletvekilliği yapmış fakat Mustafa Kemal Paşa’nın ordu-siyaset ayrımını getirmesiyle birlikte askerlik mesleğini tercih ederek milletvekilliğinden istifa etmiştir. 22 Kasım 1933 tarihinde 2.Ordu komutanlığına tayin edilmiş olan İzzettin Bey, bu görevini sürdürürken 20 Aralık 1939‘da emekliye ayrılmıştır. Sivil hayatında ise 1940-1946 yılları arasında VI. ve VII. dönem Muğla ve 1947’de VIII. dönem Balıkesir milletvekili olarak mecliste görev yapmıştır.
Şahsiyeti ve askerî başarıları, İzzettin Çalışlar’ın milletvekili olarak görev yaptığı süreçteki faaliyetlerini de oldukça önemli kılmaktadır. Bu çalışmada, araştırma yapılan çalışmanın konusu hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi meclis tutanakları taranarak elde edilen bilgiler ışığında İzzettin Bey’in siyasî faaliyetleri, mecliste söz alışları ve ülke sorunlarına bakış açısı incelenecektir. Meclisteki faaliyetlerine bakıldığında İzzettin Çalışlar’ın, çoğunlukla askerî konular üzerinde durmuş olsa da eğitim ve sağlık hizmetlerinin önemine de sıklıkla değindiği aynı zamanda bayındırlık faaliyetlerini yakından takip ederek, ticaret ve sanayi atılımlarını da desteklediği, dolayısıyla askerî görevlerinde olduğu kadar sivil hayatında da memleket çıkarlarını gözettiği görülmektedir. Yapılan çalışma neticesinde İzzettin Çalışlar’ın çeşitli konularda meclise takrir (önerge) ve teklifler sunduğu kadar söz alarak konuşma yaptığı da görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İzzettin Çalışlar, TBMM, Aydın, Balıkesir, parlamento, çok partili hayat

Kaynakça

• Aydın, Mehmet Korkud (2019). “Millî Korunma Kanunun Hayata Geçirilişi (1940) Ve Tek Parti Dönemi Uygulamaları”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.29 S.1, s. 413-428.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), (9 Eylül 1923). 030.10.64.430.6.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (22 Kasım 1933). 030.11.1.83.43.2.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (7 Mart 1940). 030.10.76.501.7.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi ( 6 Nisan 1947). 030.10.77.507.19.
• Boratav, Korkut (2005). Türkiye İktisat Tarihi (1908-2002). Ankara: İmge Kitabevi.
• Bulut, Sedef (2020). “Milli Korunma Kanunu Çerçevesinde Türkiye’de Kira Denetimi Meselesi (1940-1960)”. Belgi Dergisi, C.2 S.20, s. 2627-2656.
• Cumhuriyet (12.08.1941). Asker Ailelerine Yapılacak Yardım.
• Cumhuriyet (23.12.1939). İzzeddin Çalışlar Tekaüd Oldu.
• Çalışlar, İzzettin (Erişim Tarihi 13.06.2021). “Tercüme-i Hal Varakası”, https://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/MAZBATALAR/TBMM/d06/HT_454_1_6.pdf
• Çalışlar, İzzettin (Erişim Tarihi 13.06.2021). “Seçim Mazbata Varakası”, https://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/MAZBATALAR/TBMM/d07/SM_454_1_7.pf
• Çalışlar, İzzettin (Erişim Tarihi: 13.06.2021). “Seçim Mazbata Varakası”, https://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/MAZBATALAR/TBMM/d08/SM_454_1_8.pf,
• Çalışlar, İzzettin (2009). Org. İzzettin Çalışlar’ın Anılarıyla Gün Gün Saat Saat İstiklâl Harbi’nde Batı Cephesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çolak, Melek (2001). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Muğla’da Eğitim”. Muğla Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.4, s. 0-0.
• Çufalı, Mustafa (2012). Türk Parlamento Tarihi TBMM- VIII. Dönem (1946-1950). C. 1. TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Evsile, Mehmet (2018). “Cumhuriyet Döneminde Bayındırlık Faaliyetleri (1923-1950)”. History Studies, C.10, S.4, s. 81-102.
• Kınalı, Gürhan (2009). Bütçe Görüşmeleri Ekseninde Türkiye Ekonomisi (1946-1950). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Konya, Didem (2013). Sosyal, Siyasal ve Ekonomik Yönleriyle Bodrum (1923-1960). Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, Kazım (1995).Türk Parlamento Tarihi TBMM- II. Dönem (1923-1927). C. 3. Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları.
• Süslü, Azmi- Mustafa Balcıoğlu (1999). Atatürk’ün Silah Arkadaşları- Atatürk Araştırma Merkezi Şeref Üyeleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı Yayını.
• TBMM Albümü 1920-2010. C.I. TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No:1.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 2. Dönem), ( Cilt: 5). ( 1924).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 6. Dönem), (Cilt: 20). (1941).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 7. Dönem), ( Cilt: 9). (1944a).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 7. Dönem), ( Cilt:10). (1944b).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 7. Dönem), ( Cilt: 12). (1944c)
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 7. Dönem), ( Cilt: 20). (1945).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 8. Dönem), ( Cilt: 5). (1947a).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi( 8. Dönem), ( Cilt: 6). (1947b).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 8. Dönem), ( Cilt: 16).(1949a).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 8. Dönem), ( Cilt: 19). (1949b).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 8. Dönem), ( Cilt: 24). (1950a).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerîdesi ( 8. Dönem), ( Cilt: 25). (1950b).
• Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, (1989). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Ulus (23.12.1945). Mecliste Bütçe Konuşmaları.
• Ulus (28.12.1945). Mecliste Dünkü Bütçe Görüşmeleri.
• Ulus (17.10.1947). Mecliste Kira Kanunu Görüşülürken Tartışmalar Oldu.
• Yürekli, Sıtkı (2012). “20. Yüzyılın İlk Yarısında Türkiye Cumhuriyeti’nde Süngercilik ve Sünger İhracatı”. Akdeniz İİBF Dergisi, C.12, S.24, s. 33-61.