New Examples Of Underground Rock Tombs From The Amisos Necropole And An Evaluation On The Markers Of The Tombs In The Light Of These Examples

Year 2025, Volume: 10 Issue: 17, 1 - 39, 30.06.2025

Orhan Alper Şirin

https://doi.org/10.71218/asobid.1519362

Abstract

Among the tomb types of Amisos, underground rock-cut tombs are mostly exposed, and these tombs generally date back to the Hellenistic and Roman Imperial Periods. In this study, three different underground rock-cut tomb examples included in this tomb type were focused on. Although the graves were subjected to various destruction during or after the period, the unearthed findings provide important archaeological data regarding the religious, economic and social life of the city. The tomb structures have one room, that is, a single main space, and are built in various plans, including burial klines and burial niches. One of the tombs was used in the Roman Imperial Period, and the other two tomb structures were used in the Hellenistic - Roman Imperial Period. The tombs, which were used in two different periods, do not show a significant change in plan. Terracotta unguentariums and single-handled jugs found as grave or burial finds were catalogued, based on analogy with similar examples from the ancient city. Thus, the diversity of the city's tomb finds has been enriched thanks to the examples in our study, and the periods in which the tombs were used have become more evident. In addition, they serve various purposes as markers of underground rock-cut tombs. It was concluded that the boundaries of the graves should have been determined and marked with natural stones on the surface in line with their plans. The findings were evaluated and presented with drawings in order to increase the awareness of the underground rock-cut tombs, which provide important evidence in terms of the city's burial tradition and grave types, in the archaeological world. There have been laid out some inferences on the filled soil in the graves, and some issues on dating the grave structures within the paper.

Keywords

Amisos , Underground rock-cut tomb , Grave findings , Hellenistic Period , Roma Imperial Period

Amisos Nekropolünde Ortaya Çıkan Yer Altı Kaya Mezarlarına Yeni Örnekler ve Mezarların İşaretleyicileri Üzerine Bir Çıkarım

Abstract

Amisos’un mezar tipleri içerisinde yeraltı kaya mezarları yoğun olarak açığa çıkarken bu mezarlar, genellikle Helenistik ve Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenmektedir. Bu çalışmada da yeraltı kaya mezarı tipine dâhil olan üç farklı örnek üzerinde durulmuştur. Mezarlar, döneminde ya da sonrasında çeşitli tahribata maruz kalmış olsalar da ele geçen buluntular, kentin dinsel, ekonomik ve sosyal yaşantısına ilişkin önemli arkeolojik veriler sunmaktadır. Mezar yapıları, tek odalı yani tek ana mekânlı olup defin klineli ve defin nişli olmak üzere çeşitli planlarda inşa edilmişlerdir. Mezarlardan biri Roma İmparatorluk Dönemi’nde diğer iki mezar yapısı da Helenistik - Roma İmparatorluk Dönemi’nde kullanım görmüştür. İki farklı dönemde kullanım gören mezarlar, plan olarak çok belirgin bir değişiklik göstermezler. Mezar ya da defin buluntuları olarak ele geçen pişmiş toprak unguentariumlar ve tek kulplu testiler, kentin benzer örnekleriyle analoji odaklı değerlendirilerek kataloglanmıştır. Böylelikle kentin mezar buluntularının çeşitliliği, çalışmamızda yer alan örnekler sayesinde zenginleşmiş ve mezarların kullanıldığı dönemler daha da belirginleşmiştir. Ayrıca, yeraltı kaya mezarlarının işaretleyicileri olarak çeşitli hususlara değinilerek bazı çıkarımlar yapılmıştır. Mezarların planları doğrultusunda yüzeyden doğal taşlarla sınırlarının belirlenip işaretlenmiş olmaları gerektiği sonucuna varılmıştır. Kentin gömü geleneği ve mezar tipleri açısından önemli kanıtlar sunan yeraltı kaya mezarlarının arkeoloji dünyasında bilinirliğinin arttırılması amacıyla buluntular değerlendirilerek çizimlerle sunulmuştur. Mezarlardaki dolgu toprak üzerine de bazı çıkarımlar yapılmış, mezar yapılarının tarihlendirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlara değinilmiştir.

Keywords

Amisos , Yer altı kaya mezarı , Mezar buluntuları , Helenistik Dönem , Roma İmparatorluk Dönemi.

References

• Akkurnaz, F. B. (2016). Eski Yunan ve Roma Kapları ve İşlevleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Adnan Menderes Üniversitesi.
• Akerström, A. (1966). Die Architektonischen Terrakotten Klenasiens. CWK Gleerup. Lund.
• Anderson-Stojanović, V. R. (1987). The Chronology and Function of Ceramic Unguentaria. Aja, 91, 105-122.
• Aydın, A. (2000). Çanakkale Müzesi’nde Bulunan Troas Bölgesi Unguentariumları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Aydın - Tavukçu, Z. (2006). Parion Nekropolü 2005 Yılı Buluntuları. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Çakmaklı, Ö. D. (2017). Opifices Arti Vitri: Roma İmparatorluğu’nda Cam Ustaları. Cedrus, V, 325-336.
• Dündar, E. (2006). Hellenistik ve Roma Dönemleri Patara Unguentariumları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Foça, S. (2019). Teos Batı Nekropolisi: Mezar Tipolojisi ve Buluntular. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Günay Tuluk, G. (1999). Die Unguentarien Im Museum Von Izmir. Anatolia Antiqua, 7, 127-166.
• Gürler, B. (1994). Metropolis’in Hellenistik Dönem Seramiği. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Hayes, J. W. (1971). A New Type of Early Christian Ampulla. BSA, 66, 243-248.
• Kaya, D. (2019). Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) Kazıları Unguentariumları. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Lyons, A. (2013). Roman Pottery Identification. (ed. Woolverton, J.). Jigsaw Cambridgeshire Best Practice Users’ Guide, 1-14.
• Okunak, M. (2005). Hierapolis Kuzey NFekropolü (159 Nolu Tümülüs) Anıt Mezar ve Buluntular. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Özdemir, B. Ş. (2009). Patara Roma Dönemi Günlük Kullanım Seramikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ABD.
• Saraçoğlu, A. (2011). Hellenistic and Roman Unguentaria from the Necropolis of Tralleis, Anadolu/Anatolia, 37, 1-42.
• Strabon, (=Geographica). Antik Anadolu Coğrafyası. (çev. Adnan Pekman). Vol. XII, XIII, XIV. (2015). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Summerer, L. (1999). Hellenistische Terrakotten Aus Amisos. Georaphica Historica. 13. Franz Steiner Verlag Wiesbaden Gmbh.
• Şirin, O. A. (2017). Amisos’ta Lahit Mezar Geleneği. Amisos, 2(3), 86-126.
• Şirin, O. A. (2018). Amisos’ta Roma İmparatorluk Dönemi (M.S. 2. Yüzyıl)’ne ait Kalıntılarda Gerçekleştirilen Kurtarma Kazısı ve Kazı Buluntuları. Amisos, 3(5), 515-537.
• Şirin, O. A. (2019). Amisos Nekropolü’nden Geç Roma İmparatorluk Dönemi’ne Ait Bir Yer Altı Kaya Mezarı ve Defin Buluntuları. Amisos, 4(7), 238-278.
• Şirin, O. A. (2021a). Amisos Nekropoü’nden Geç Helenistik ve Erken Roma İmparatorluk Dönemi’nde Kullanılmış Bir Yer Altı Kaya Mezarı, Mezar Buluntuları ve Trepanasyonlu Bir Kafatası Parçası Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Amisos, 6(11), 285-320.
• Şirin, O. A. (2021b). Amisos Nekropolü’nden Roma İmparatorluk Dönemi’ne Ait Bir Yer Altı Kaya Mezarı ve Mezar Buluntuları Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Amisos, 6(10), 100-129.
• Şirin, O. A. (2022). Amisos Teritoryumunda VI. Mithradates Dönemine Ait Bir Yer Altı Kaya Mezarı ve Mezar Buluntuları. (ed. Yiğitpaşa, D.). Güven Ofset Yayınevi.
• Şirin, O. A. (2024). Amisos Antik Kenti ve Nekropol Alanı. Ceylan Ofset.
• Şirin, O. A. ve Kolağasıoğlu, M. (2016). Antik Amisos Kenti’nden Bir Yer Altı Odalı Mezar Örneği. Bütünşehir Dergisi, 2(12), 70-81.
• Şirin, O. A. ve Kolağasıoğlu, M. (2017). Amisos Nekropolü Basit Toprak ve Kiremit Mezar Geleneği. Amisos, 2(2), 1-29.
• Şirin, O. A. ve Kolağasıoğlu, M. (2018:). Amisos’ta Urne Mezar Geleneği. Amisos, 3(4), 167-200.
• Şirin, O. A. ve Yiğitpaşa, D. (2021). Yeni Veriler Işığında Amisos Altın Eserleri Üzerine Gözlemler. ASOBİD, 10, 143-216.
• Şirin, O. A. ve Yiğitpaşa, D. (2023a). Amisos Nekropolünden Bir Yer Altı Kaya Mezarı ve Mezar Buluntuları ile Mühürlü Amphoraları Üzerine Bazı Gözlemler. (eds. Aykut, A., Tekin, H., Aydıngün, Ş., Zimmerman, T., Aydıngün, H. ve Gedik, S.). Halime HÜRYILMAZ’a Armağan Kitabı. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınevi, s. 323-346.
• Şirin, O. A. ve Yiğitpaşa, D. (2023b). Amisos Kentinde Tespit Edilen Mezar Tiplerinin Tespiti ve Mezarlara İlişkin Bazı Değerlendirmeler. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, 15-48.
• Şirin, O. A., Kolağasıoğlu, M. ve Yiğitpaşa, D. (2018). Tekkeköy İlçesi Kaya Mezarları. (eds. Erler, M. Y., Temür, A. ve Yiğitpaşa, D.). Tekkeköy Tarihi, Dünden Bugüne: Antik Dönem. C-1, Samsun, s. 78-115.
• Vivliodetis, E. (2012). The Lagynoi. The Antikythera Shipwreck, the Ship, the Treasures, the Mechanism. (eds. Kaltsas, N., Vlachogianni, E. and Bouyia, P.). Athens: Hellenic Ministry of Culture and Tourism National Archaeological Museum, s. 152-163.
• Yaşar, A. (2010). Milet Müzesi’nde Bulunan Hellenistik ve Roma Dönemi Unguentarıumlar. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Yeniay, G. (2021). Samsun Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Pişmiş Toprak Amphoralar. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Yiğitpaşa, D. ve Şirin, O. A. (2020). Vezirköprü’de 2012-2017 Yılları Arasında Gerçekleştirilen Kurtarma Kazıları Üzerine Gözlemler. Amios, 5(8), 178-218.
• Yıldız, V. (2016). Akhisar Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Unguentariumlar. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 1-24.