ESKİ TÜRKLERDE ASKERİ YAPI

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 87 - 102, 30.06.2020

Eda Durmuş

Öz

Bozkırlar Orta Asya, Kuzey Asya ve Doğu Avrupa olarak bilinen coğrafi sahadan oluşmaktadır. Bu coğrafyada uzun zaman diliminde varlıklarını hissettirmişler ve kendilerine ait bir kültür oluşturmuşlardır. Onlar atı ehlileştirip, binek hayvanı olarak kullanmışlardır. Bundan başka maden işleyiciliği, özellikle demircilikte ileri gitmişlerdir. Atın hızı ve demirin vurucu gücünden büyük ölçüde yararlanmışlardır. Onların kültürleri at ve demir sayesinde güç ve hız kazanmıştır. Askeri yönden güçlü bir yapıya kavuşmuşlardır. Hem kurgan buluntuları hem de yazılı kaynaklardaki bilgiler onların askeri gücünü açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Onların yetiştiği çevre ve eğitimleri askeri bakımdan güçlerini ortaya koymaktadır. Askeri kavram ve unvanlar da oldukça önemliydi. Unvanlar arasında arslan, kaplan ve kurt gibi yırtıcı hayvan adları bulunuyordu. Yırtıcı kuşlardan kartal, doğan ve şahin adı da unvan olarak kullanılıyordu. Bozkır kavimlerinin orduları düzenli bir yapıya sahipti. Ordu birlikleri Onlu sisteme göre oluşturulmuştu. Ordu içinde süvari, yaya, özel ve keşif birlikleri vardı. Ordunun asıl ana unsurunu süvari birlikleri oluşturuyordu. Süvariler savaşlarda at üzerinde en çok yay gerip ok atıyordu. Bu durumda uzaktan savaş taktiğini uygulamaktaydılar. Böyle bir savaş kendileri için kan kaybını azaltıyordu.

Anahtar Kelimeler

Türk, süvari, at, demir, unvan, birlikler

Kaynakça

• ABDURRAHMAN, Varis, (2004). “Türklerin Ad Koyma Gelenekleri Üzerine Bir İnceleme”, Milli Folklor, Sayı 61, 124- 139. AKİŞEV, Kemal Alişar, (1978). Kurgan Issık, Iskustvo, Moskova. AKSOY, Ömer Asım, vd., (1995). Tarama Sözlüğü, I, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul. ARSLAN, Mahmut, (1984). Step İmparatorluklarında Sosyal ve Siyasî Yapı, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul. BAŞTAV, Şerif, (1964). “Eski Türklerde Harp Taktiği”, Türk Kültürü, sayı 22, 39- 48. CAFEROĞLU, Ahmet,(1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul. ÇAKAN, Varis, (2006). “Orhun Uygur Devleti Ordusu’nun Silahlanmasıve Eğitimi Üzerine Bir İnceleme”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 1- 2, Nisan- Ağustos, 165- 175. DE GROOT, Johan Jacob Maria, (1921). Die Hunnen der vorchristlichen Zeit, I, Berlin, Walter de Gruyter, Berlin. DEVELLİOĞLU, Ferit, (2004). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara. DİLÇİN, Cem, (1983). Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. DONUK, Abdülkadir, (1988). Eski Türk Devletlerinde İdarî- Askerî Unvan ve Terimler, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul. DONUK, Abdülkadir, (1991). “Kuruluşunun 2200. Yıl Dönümünde Türk Ordusu”, Türk Kültürü, Sayı 340, 455- 467. DULEBA, Wladyslaw, (1995). The Cyrus Legend in the Sahname, The Enigma Pres, Krakow. EL- CAHİZ, (1988). Hilafet Ordusunun Menkıbeleri ve Türklerin Faziletleri, çev. Ramazan Şeşen, TKAE Yayınları, Ankara. EREN, Hasan- vd., (1988). Türkçe Sözlük, I- II, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. ESİN, Emel, (1985). “Kotuz: İkinci Köktürk Sülalesinin Tamgası”, Erdem, I/1, 125- 145. FRONTİNUS, Stratagems, (1997). Çev. Charles E. Bennett, The Loeb Classical Library, Cambridge. GABAİN, Annamaria von,(2000). Eski Türkçenin Grameri, Çev. Mehmet Akalın,TDK Yayınları, Ankara. GÖMEÇ, Saadettin Yağmur, (2019). “Kök Türkler ve Uygurlar Çağında Türk Ordusu Teşkilatına Umumî Bir Bakış”, Hunlar’dan Günümüze Türk Askeri Kültürü, Kronik Kitap, İstanbul, 159- 182. GRÖNBECH, K., (1992). Kuman Lehçesi Sözlüğü, Çev. Kemal Aytaç, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları. HERRMANN, Albert, (1930). “Massagetai”, Pauls Real Encyclopaedie der Classisschen Altertumswissenschaft, XIV/2, 2123- 2129. KAFESOĞLU, İbrahim, (1989).Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul. KAPLAN, Mehmet, (1955). “Türk Destanında Alp Tipi”, Zeki Velidi Togan’a Armağan, İstanbul, 204- 213. KAŞGARLI MAHMUD, (1992). Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi, I- IV, Çev. Besim Atalay, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. KOCA, Salim, (1990). Türk Kültürünün Temelleri, I, Damla Neşriyat, İstanbul. KOCA, Salim, (2002). “Türklerin Soy Kütüğü”, Türkler, 1. Cilt, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 260- 265. KOCA, Salim, (2010). Türk Kültürünün Temelleri, II, ODES Ltd Şti, Kültür Yayınları, Ankara. KOPPERS, Wilhelm, (1941). “Etnolojiye Dayanan Cihan Tarihinin Işığı Altında İlk Türklük ve İlk İndo Germenlik”, Belleten, V/17- 18, 439- 480. KÖPRÜLÜ, M. Fuad, (1986). “Alp”, İslam Ansiklopedisi, I, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 379- 384. LİU MAU-TSAİ, (1958). Die Chinesischen Nachrichten der Ost-Türken, I, Otto Harrassowitz, Wiesbaden. MİNNS, Ellis H.,(1913). Scythians and Greeks, University Press, Cambridge. MİNZULİN, Aleksander I., (1991). “Skythische Rüstung im Experiment die Krigerbestattung von Gladkovscina”, Gold der Steppe, Archaeologie der Ukraine, Karl Wachholtz Verlag, Neumünster, 137- 142. MUSTAFAYEV, Emir- SÇERBİNİN, Vladimir Georgiyeviç, (1989). Rusça- Türkçe Sözlük, Sosyal Yayınlar, İstanbul. MÜTERCİM ASIM EFENDİ, (2000). Burhan-ı Katı, Haz. Mürsel Öztürk- Derya Örs, TDK Yayınları, Ankara. ORKUN, Hüseyin Namık, (1987). Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. OTKAN, Polat, (2018). Tarihçinin Kayıtlarına (Shi Ji) Göre Hunlar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. ÖGEL, Bahaeddin, (1981). Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, I., Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. PRİTSAK, Omeljan, (1954). “Orientierung und Farbsymbolik”, Saeculum, V, 376- 383. RASONYİ, Laszlo, (1993). Tarihte Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara. RUBEN, Walter, (1943). “Milattan Bin Sene Evvel Asya İçlerinden Muhaceret Eden Hindistan’ın En Eski Demircileri Arasında”, II. Türk Tarih Kongresi Zabıtları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, İstanbul, 237- 242. STEUERWALD, Karl, (1988). Almanca Türkçe Sözlük, ABC Tanıtım Basımevi, İstanbul. STRABON, (1969). The Geography of Strabo, Çev. H. L. Jones, Harvard Universitiy Pres, Cambridge. SÜMER, Faruk, (1999). Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları, I- II, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul. TAŞAĞIL, Ahmet, (2019). “Türk Askeri Tarihinin Başlangıcı: Hun Ordusu”, Hunlardan Günümüze Türk Askeri Kültürü, Kronik Kitap, İstanbul. TOGAN, A. Zeki Velidi, (1981). Umumî Türk Tarihine Giriş, I., İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul. TOGAN, A. Zeki Velidi, (1987). "Sakalar (VI)", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sayı 23, 30- 34. YUSUF HAS HACİB, (1988). Kutadgu Bilig, çev. Reşit Rahmeti Arat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. ZVELEBİL, Marek, (1980). ”Der Aufstieg der Nomaden in Zentralasien” Die Cambridge Enzyklopaedie der Archaeologie, Christian Verlag, München, 252- 256.