BAĞIMSIZLIK SONRASI AZERBAYCAN - TÜRKMENİSTAN ARASINDAKİ SİYASİ VE SOSYO-EKONOMİK İLİŞKİLER

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 23 - 36, 30.06.2021

Murteza Hasanoğlu

Öz

Özet
İki bağımsız Türk devleti olan Türkmenistan ve Azerbaycan aynı tarihsel köklere sahiptir. Ortak dil, din, gelenek ve kültüre sahip bu iki ülkenin, her biri başarılı bir dış politika izleyerek dünya devletleri ile ilişkiler kurmaktadır. Hem sahip oldukları ortak yönleri, hem de dünya haritasındaki konumları, bu iki ülkenin birbirleriyle karşılıklı ilişkiler kurmasını gerekli kılıyor. Bu nedenle Türkmenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin bir parçasıyken dahi Azerbaycan ve Türkmenistan, sınırlı da olsa kimi alanlarda ilişki kurmuşlardır. SSCB'nin çöküşünden sonra ikili ilişkileri daha da genişletmeye çalışan bu devletler arasında bir takım anlaşmazlıklar da yaşanmıştır.Bu anlaşmazlıklar arasında en uzun süren Hazar Denizi'ndeki Azerbaycan-Türkmenistan sınırında yer alan petrol ve gaz sahasının hangi ülkeye ait olduğu meselesi olmuştur. Bu sorunu çözmek için uzun yıllar karşılıklı görüşmeler yapılmıştır.Söz konusu olayların arka planında, iki ülke arasında çeşitli alanlarda işbirliği belli bir seviyede hepvar olmuştur.Nitekim, tartışmalı petrol sahası ile ilgili yıllardır düzenlenen toplantılar olumlu sonuç vermiştir. Sorunun çözümü Azerbaycan ile Türkmenistan arasındaki ikili ilişkilere yeni bir ivme kazandırdı. Bugün bu iki bağımsız Türk devleti bilim, eğitim, kültür, ekonomi ve insani yardım alanlarında başarılı işbirliği yapmaktadır.
Anahtar Sözcükler:Azerbaycan, Türkmenistan, Hazar denizi, İşbirliği, Anlaşma

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Türkmenistan, Hazar denizi, İşbirliği, Anlaşma

Kaynakça

• Kaynakça “Heydər Əliyev İrsi” Beynəlxalq Elektron Kitabxana, (01.07.2010). “Azərbaycan - Türkmənistan münasibətləri” Erişim https://lib.aliyevheritage.org/az/3639411.html
• Kaynakça “Heydər Əliyev İrsi” Beynəlxalq Elektron Kitabxana, (01.07.2010). “Azərbaycan - Türkmənistan münasibətləri” Erişim https://lib.aliyevheritage.org/az/3639411.html
• ABDULLAYEV, Mübariz, (2020). “Azərbaycan Xəzər hövzəsi ölkələri arasında nəqliyyat əlaqələrinin genişlənməsinə mühüm töhfələr verir”. Erişim http://www.yeniazerbaycan.com/KIVDF_e57000_az.html
• ABDULLAYEV, Mübariz, (2020). “Azərbaycan Xəzər hövzəsi ölkələri arasında nəqliyyat əlaqələrinin genişlənməsinə mühüm töhfələr verir”. Erişim http://www.yeniazerbaycan.com/KIVDF_e57000_az.html
• ABDULLAYEV, Mübariz, (2021). “Azərbaycanla Türkmənistan arasında “Dostluq” yatağı üzrə sazişin imzalanması tarixi hadisədir”. Erişim http://yeniazerbaycan.com/Siyaset_e57934_az.html
• ABDULLAYEV, Mübariz, (2021). “Azərbaycanla Türkmənistan arasında “Dostluq” yatağı üzrə sazişin imzalanması tarixi hadisədir”. Erişim http://yeniazerbaycan.com/Siyaset_e57934_az.html
• ASLANLI, Araz, (2014). “Geosiyasi Rəqabət və Geoiqtisadi Maraqlar Zəminində Xəzər Hövzəsinin “Qordi Düyünü”. Erişim https://www.kas.de/c/document_library/get_file?uuid=75d66d88-9deb-660c-104a-2de4295aadc4&groupId=252038 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, (04.12.2020). “Azərbaycan və Türkmənistanın ədəbi-mədəni əlaqələri müstəqillik illərində daha da inkişaf edib”. Erişimhttp://science.gov.az/news/open/15281
• ASLANLI, Araz, (2014). “Geosiyasi Rəqabət və Geoiqtisadi Maraqlar Zəminində Xəzər Hövzəsinin “Qordi Düyünü”. Erişim https://www.kas.de/c/document_library/get_file?uuid=75d66d88-9deb-660c-104a-2de4295aadc4&groupId=252038 Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, (04.12.2020). “Azərbaycan və Türkmənistanın ədəbi-mədəni əlaqələri müstəqillik illərində daha da inkişaf edib”. Erişimhttp://science.gov.az/news/open/15281
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, (08.08.2017) “Azərbaycan və Türkmənistan prezidentləri mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər”. Erişim https://president.az/articles/24919
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, (08.08.2017) “Azərbaycan və Türkmənistan prezidentləri mətbuata bəyanatlarla çıxış ediblər”. Erişim https://president.az/articles/24919
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, (12.08.2018). “Aktauda Xəzəryanı dövlətlərin başçıları Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında Konvensiyanı imzalayıblar”. Erişim https://president.az/articles/29674
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, (12.08.2018). “Aktauda Xəzəryanı dövlətlərin başçıları Xəzər dənizinin hüquqi statusu haqqında Konvensiyanı imzalayıblar”. Erişim https://president.az/articles/29674
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, (22.03.2020). “Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun rəsmi qarşılanma mərasimi olub”. Erişim https://president.az/articles/36130
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, (22.03.2020). “Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun rəsmi qarşılanma mərasimi olub”. Erişim https://president.az/articles/36130
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, (22.11.2018) “Azərbaycan-Türkmənistan sənədləri imzalanıb”. Erişim https://president.az/articles/30828
• Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, (22.11.2018) “Azərbaycan-Türkmənistan sənədləri imzalanıb”. Erişim https://president.az/articles/30828
• Azərbaycan Respublikasının Türkmənistandakı və Əfqanıstan İslam Respublikasındakı Səfirliyi, (09.05.2021) “İkitərəfli münasibətlər”.Erişimhttps://ashgabat.mfa.gov.az/az/content/3/ikiterefli-munasibetler
• Azərbaycan Respublikasının Türkmənistandakı və Əfqanıstan İslam Respublikasındakı Səfirliyi, (09.05.2021) “İkitərəfli münasibətlər”.Erişimhttps://ashgabat.mfa.gov.az/az/content/3/ikiterefli-munasibetler
• Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi, (31.05.2020) “Türkdilli dövlətlər arasında strateji əməkdaşlıq: Azərbaycanın xüsusi rolu”. Erişim https://azertag.az/xeber/Turkdilli_dovletler_arasinda_strateji_emekdasliq_Azerbaycanin_xususi_rolu-1500519
• Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi, (31.05.2020) “Türkdilli dövlətlər arasında strateji əməkdaşlıq: Azərbaycanın xüsusi rolu”. Erişim https://azertag.az/xeber/Turkdilli_dovletler_arasinda_strateji_emekdasliq_Azerbaycanin_xususi_rolu-1500519
• BABAOĞLU, Hikmət, (2019). Xarici Siyasət.“ELM”, Bakı
• BABAOĞLU, Hikmət, (2019). Xarici Siyasət.“ELM”, Bakı
• BAĞIROV, Elmir, (2008). Xəzər regionunda Azərbaycanın milli mənafeyinin prioritet istiqamətləri.Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası, Bakı
• BAĞIROV, Elmir, (2008). Xəzər regionunda Azərbaycanın milli mənafeyinin prioritet istiqamətləri.Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyası, Bakı
• Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi, (27.01.2021). “Türkmənistan Azərbaycanla enerji əlaqələrini gücləndirir”. Erişim https://aircenter.az/az/single/turkmenistan-azerbaycanla-enerji-elaqelerini-guclendirir-622
• Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi, (27.01.2021). “Türkmənistan Azərbaycanla enerji əlaqələrini gücləndirir”. Erişim https://aircenter.az/az/single/turkmenistan-azerbaycanla-enerji-elaqelerini-guclendirir-622
• CƏFƏRLİ, Rəşad, (2008). “Azərbaycan-Türkmənistan münasibətləri sürətlə inkişaf edir”. Erişim http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/azerbaycan_dekabr2008/63613.htm
• CƏFƏRLİ, Rəşad, (2008). “Azərbaycan-Türkmənistan münasibətləri sürətlə inkişaf edir”. Erişim http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/azerbaycan_dekabr2008/63613.htm
• CƏFƏRLİ, Rəşad, (2010). “Üçüncü Zirvə Görüşü Xəzəryanı dövlətlərin əlaqələrinin inkişafında yeni mərhələnin əsasını qoydu”. Erişimhttp://anl.az/down/meqale/azerbaycan/2010/noyabr/142461.htm
• CƏFƏRLİ, Rəşad, (2010). “Üçüncü Zirvə Görüşü Xəzəryanı dövlətlərin əlaqələrinin inkişafında yeni mərhələnin əsasını qoydu”. Erişimhttp://anl.az/down/meqale/azerbaycan/2010/noyabr/142461.htm
• e-qanun, (13.02.2009)“Azərbaycan Respublikası və Türkmənistan arasında 2008-ci il noyabrın 28-də Aşqabad şəhərində imzalanmış sənədlər haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı”. Erişimhttp://www.e-qanun.az/framework/16297
• e-qanun, (13.02.2009)“Azərbaycan Respublikası və Türkmənistan arasında 2008-ci il noyabrın 28-də Aşqabad şəhərində imzalanmış sənədlər haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı”. Erişimhttp://www.e-qanun.az/framework/16297
• e-qanun, (24.03.2000) “Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Türkmənistan Hökuməti arasında” vətəndaşların qarşılıqlı gediş-gəlişi haqqında” Sazişin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu”. Erişim http://www.e-qanun.az/framework/736
• e-qanun, (24.03.2000) “Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Türkmənistan Hökuməti arasında” vətəndaşların qarşılıqlı gediş-gəlişi haqqında” Sazişin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu”. Erişim http://www.e-qanun.az/framework/736
• e-qanun, (29.01.2019) “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə Türkmənistan Elmlər Akademiyası arasında əməkdaşlıq haqqında Sazişin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı”. Erişim http://www.e-qanun.az/framework/41313
• e-qanun, (29.01.2019) “Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə Türkmənistan Elmlər Akademiyası arasında əməkdaşlıq haqqında Sazişin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı”. Erişim http://www.e-qanun.az/framework/41313
• e-qanun, (29.01.2019) “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkmənistan Hökuməti arasında 2019−2021-ci illər üçün ticarət-iqtisadi Əməkdaşlıq Proqramının təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı”. Erişimhttp://www.e-qanun.az/framework/41315
• e-qanun, (29.01.2019) “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkmənistan Hökuməti arasında 2019−2021-ci illər üçün ticarət-iqtisadi Əməkdaşlıq Proqramının təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı”. Erişimhttp://www.e-qanun.az/framework/41315
• e-qanun, (29.01.2019) “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkmənistan Hökuməti arasında 2019−2022-ci illər üçün nəqliyyat sahəsində Əməkdaşlıq Proqramının təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı”. Erişim http://www.e-qanun.az/framework/41324
• e-qanun, (29.01.2019) “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Türkmənistan Hökuməti arasında 2019−2022-ci illər üçün nəqliyyat sahəsində Əməkdaşlıq Proqramının təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı”. Erişim http://www.e-qanun.az/framework/41324
• e-qanun, (29.12.2017)“Azərbaycan Respublikası ilə Türkmənistan arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında Bəyannamənin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu”. Erişimhttp://www.e-qanun.az/framework/37712
• e-qanun, (29.12.2017)“Azərbaycan Respublikası ilə Türkmənistan arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında Bəyannamənin təsdiq edilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Qanunu”. Erişimhttp://www.e-qanun.az/framework/37712
• ƏLİYEV, Heydər, (1999). Müstəqilliyimiz əbədidir.“Azərnəşr”, Bakı. Erişim http://anl.az/el/alf7/he_me23.pdf
• ƏLİYEV, Heydər, (1999). Müstəqilliyimiz əbədidir.“Azərnəşr”, Bakı. Erişim http://anl.az/el/alf7/he_me23.pdf
• HƏSƏNOV, Əli (2010). “Xəzərin hüquqi statusu məsələsi və Azərbaycanın geoiqtisadi maraqları”. Erişim http://www.anl.az/down/meqale/525/2010/noyabr/141345.htm
• HƏSƏNOV, Əli (2010). “Xəzərin hüquqi statusu məsələsi və Azərbaycanın geoiqtisadi maraqları”. Erişim http://www.anl.az/down/meqale/525/2010/noyabr/141345.htm
• HƏSƏNOV, Sənan, (2012). “Xəzərin statusu zirvə görüşlərinin müzakirəsində (Aşqabad sammiti)”. Erişim http://static.bsu.az/w8/Xeberler%20Jurnali/Sosial%20%202012%202/26-37.pdf
• HƏSƏNOV, Sənan, (2012). “Xəzərin statusu zirvə görüşlərinin müzakirəsində (Aşqabad sammiti)”. Erişim http://static.bsu.az/w8/Xeberler%20Jurnali/Sosial%20%202012%202/26-37.pdf
• Xalq qəzeti, (2008)“Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə Məxdumqulu adına Türkmənistan Dövlət Universitetinin Fəxri professoru adı verilmişdir”.Erişim http://www.elibrary.az/docs/TEXT/prz2008_125.pdf
• Xalq qəzeti, (2008)“Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə Məxdumqulu adına Türkmənistan Dövlət Universitetinin Fəxri professoru adı verilmişdir”.Erişim http://www.elibrary.az/docs/TEXT/prz2008_125.pdf
• KAPYSHEV, Ardak, (2012). “Legal Status of the Caspian Sea. History and Present”.Abai Myrzakhmetov University, Kazakhstan. Erişim file:///C:/Users/Admin/Downloads/139-Article%20Text-284-1-10-20130921.pdf
• KAPYSHEV, Ardak, (2012). “Legal Status of the Caspian Sea. History and Present”.Abai Myrzakhmetov University, Kazakhstan. Erişim file:///C:/Users/Admin/Downloads/139-Article%20Text-284-1-10-20130921.pdf
• Kazakistan.kz, (25.01.2021) “Türkmenistan-Azerbaycan ilişkilerinde yeni dönem”. Erişimhttps://www.kazakistan.kz/turkmenistan-azerbaycan-iliskilerinde-yeni-donem/
• Kazakistan.kz, (25.01.2021) “Türkmenistan-Azerbaycan ilişkilerinde yeni dönem”. Erişimhttps://www.kazakistan.kz/turkmenistan-azerbaycan-iliskilerinde-yeni-donem/
• QURBANOV, İlqar, (2014). “Sonu bilinməyən Xəzər hekayəsi: Hüquqi status, Həştərxan zirvəsi və sair”. Erişim http://newtimes.az/az/politics/3108
• QURBANOV, İlqar, (2014). “Sonu bilinməyən Xəzər hekayəsi: Hüquqi status, Həştərxan zirvəsi və sair”. Erişim http://newtimes.az/az/politics/3108
• MƏHƏRRƏMOVA, Təranə (2019). “Azərbaycanla Türkmənistan arasında əməkdaşlıq iqtisadi rifaha, təhlükəsizliyə və mədəni inkişafa xidmət edir”. Erişim http://www.elibrary.az/docs/qazet/qzt2019_3844.pdf
• MƏHƏRRƏMOVA, Təranə (2019). “Azərbaycanla Türkmənistan arasında əməkdaşlıq iqtisadi rifaha, təhlükəsizliyə və mədəni inkişafa xidmət edir”. Erişim http://www.elibrary.az/docs/qazet/qzt2019_3844.pdf
• MUSAYEV, Mayıs, (2011). “Azərbaycan-Türkmənistan arasında diplomatik əlaqələrin yeni mərhələdə inkişafı”. Erişim file:///C:/Users/Admin/Downloads/140-145.pdf
• MUSAYEV, Mayıs, (2011). “Azərbaycan-Türkmənistan arasında diplomatik əlaqələrin yeni mərhələdə inkişafı”. Erişim file:///C:/Users/Admin/Downloads/140-145.pdf
• MÜKƏRRƏMOĞLU, M., (2020) “Azərbaycan – Türkmənistan mədəni əlaqələri yeni mərhələdə”. Erişimhttp://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2020/mart/708573.htm
• MÜKƏRRƏMOĞLU, M., (2020) “Azərbaycan – Türkmənistan mədəni əlaqələri yeni mərhələdə”. Erişimhttp://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2020/mart/708573.htm
• ÖMƏROV, Vahid, (2013). “Azərbaycan, Türkmənistan və Qırğızıstan mədəni əlaqələri”. Erişim https://sesqazeti.az/news/kivdf/381726.html
• ÖMƏROV, Vahid, (2013). “Azərbaycan, Türkmənistan və Qırğızıstan mədəni əlaqələri”. Erişim https://sesqazeti.az/news/kivdf/381726.html
• Report İnformasiya Agentliyi, (18.02.2021). “Dostluq” yatağı üzrə Azərbaycan və Türkmənistanın pay bölgüsü məlum oldu”. Erişim https://report.az/energetika/dostluq-yatagi-uzre-azerbaycan-ve-turkmenistanin-pay-bolgusu-melum-oldu/
• Report İnformasiya Agentliyi, (18.02.2021). “Dostluq” yatağı üzrə Azərbaycan və Türkmənistanın pay bölgüsü məlum oldu”. Erişim https://report.az/energetika/dostluq-yatagi-uzre-azerbaycan-ve-turkmenistanin-pay-bolgusu-melum-oldu/
• RUİNTƏN, Sevinc, (2009). “Azərbaycanın türk dövlətləri ilə siyasi əlaqələrinin mərhələləri və xarakteri haqqında (XX əsrin 90-cı illəri – XXI əsrin əvvəlləri)”. Erişim http://static.bsu.az/w8/Tarix%20ve%20onun%20problem/2009%20%203/149-157.pdf
• RUİNTƏN, Sevinc, (2009). “Azərbaycanın türk dövlətləri ilə siyasi əlaqələrinin mərhələləri və xarakteri haqqında (XX əsrin 90-cı illəri – XXI əsrin əvvəlləri)”. Erişim http://static.bsu.az/w8/Tarix%20ve%20onun%20problem/2009%20%203/149-157.pdf
• Vətən uğrunda-ictimai-siyasi qəzet, (21.01.2021). “30 illik “Kəpəz” münaqişəsi də həllini tapdı - Tarixi Anlaşma Memorandumu imzalanıb”. Erişim https://vetenugrunda.az/rubrikalar/economy/30-illik-k-p-z-yatagi-munaqis-si-d-h-llini-tapdi
• Vətən uğrunda-ictimai-siyasi qəzet, (21.01.2021). “30 illik “Kəpəz” münaqişəsi də həllini tapdı - Tarixi Anlaşma Memorandumu imzalanıb”. Erişim https://vetenugrunda.az/rubrikalar/economy/30-illik-k-p-z-yatagi-munaqis-si-d-h-llini-tapdi
• Vikipediya, (09.05.2021). “Azərbaycan Türkmənistan münasibətləri”. Erişim https://az.wikipedia.org/wiki/Az%C9%99rbaycan%E2%80%93T%C3%BCrkm%C9%99nistan_m%C3%BCnasib%C9%99tl%C9%99ri
• Vikipediya, (09.05.2021). “Azərbaycan Türkmənistan münasibətləri”. Erişim https://az.wikipedia.org/wiki/Az%C9%99rbaycan%E2%80%93T%C3%BCrkm%C9%99nistan_m%C3%BCnasib%C9%99tl%C9%99ri
• Vikipediya, (09.05.2021). “Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı”. Erişimhttps://az.wikipedia.org/wiki/Beyn%C9%99lxalq_T%C3%BCrk_M%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti_T%C9%99%C5%9Fkilat%C4%B1
• Vikipediya, (09.05.2021). “Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı”. Erişimhttps://az.wikipedia.org/wiki/Beyn%C9%99lxalq_T%C3%BCrk_M%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti_T%C9%99%C5%9Fkilat%C4%B1