Traditional Traces of Fantastic Figures in Turkish Mythology

Year 2022, Issue: 2, 1 - 21, 29.03.2022

Yunus Berkli Yağmur Topal

Abstract

The roots of fantastic figures in Turkish Mythology are based on Central Asia, the cradle of
civilizations, which is the starting point of Turkish Art. Fantastic figures have a very wide area of use in Turkish
art, which have survived to the present day without disturbing their originality in change and development, and
which are the reflection of the Turkish belief system. Turkish communities, which are constantly intertwined
with nature, have attributed various meanings to living creatures and natural elements in nature and created
motifs that are their own common cultural product, with the influence of the belief in the Sky God. In this
study, Umay-Ana, the protector of living beings, the dragon symbol of fertility and strength, and Tul-par, which
is identified with Burak due to its Islamic importance, are discussed and examined in terms of various symbolic
features and traditional reflections in many fields of art.

Keywords

Basic Art Education, Turkish Mythology, Umay, Tul-par, Dragon

Türk Mitolojisindeki Fantastik Figürlerin Geleneksel İzleri

Abstract

Türk Mitolojisindeki fantastik figürlerin kökleri Türk Sanatının başlangıç noktası olan medeniyetler beşiği
Orta Asya’ya dayanmaktadır. Değişim ve gelişim içerisinde, özgünlüğünü bozmadan günümüze kadar gelmeyi
başaran ve Türk inanç sisteminin yansıması olan fantastik figürler Türk sanatında oldukça geniş kullanım
alanına sahiptir. Doğa ile sürekli iç içe olan Türk toplulukları Gök Tengri inancının da etkisiyle doğada bulunan
canlı varlıklar ve tabiat unsurlarına çeşitli anlamlar yüklemiş ve kendilerine özgü ortak kültür ürünü olan sembolü ejder, İslami önemi dolayısıyla Burak ile özdeşleştirilen Tul-par, sanatın birçok alanında çeşitli
sembolik özellikleri ve geleneksel yansımaları bakımından ele alınıp incelenmiştir.
motifleri meydana getirmişlerdir. Bu çalışmada canlı varlıkların koruyucusu Umay Ana, bereket ve kuvvet 

Keywords

Temel Sanat Eğitimi, Türk Mitolojisi, Umay, Tulpar, Ejder

References

• And, M. (2020). Minyatürlerle Osmanlı- İslam mitologyası. Yapı Kredi.
• Aslan, F. (2014). Anadolu efsanelerindeki ejderha motifi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (29), 30-46.
• Ayhan, G. (2017). Çoban Mustafa Paşa Külliyesi’nin ejder başlı kapı ve pencere halkaları hakkında. Tahir Büyükakın (Ed.), Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi- Kültürü içinde, (ss. 1665-1689), Kocaeli Büyükşehir Belediyesi -Bilnet.
• Azar, B. (2019). Ulu ana’dan albastıya değişim/dönüşüm sürecinde: Umay. Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi, (7), 1-7.
• Belek, K. (2015). Eski Türklerde at ve at kültürü (dünden bugüne Kırgız kültürel hayatı örneği). Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, (16), 111-128.
• Berkli, Y. (2011). Türk sanatında Avrasya üslubunun evreleri (Avrupa ve İslam sanatına etkileri). Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Bilgili, N. (2014). Türklerin kozmik sembolleri Tamgalar. Hermes.
• Çevrimli, N. (2012). Değişik işlevli bir grup madeni eser örnekleri üzerinde görülen ejder figürleri hakkında bir değerlendirme. Vakıflar Dergisi, (37), 193-222.
• http://acikerisim.fsm.edu.tr:8080/xmlui/handle/11352/926.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. Kabalcı.
• Çoruhlu, Y. (2014). Türk sanatında hayvan sembolizmi1. Ötüken.
• Çufadar, N. (2019). Köroğlu Destanı’nda atın mitolojik göstergeleri. Rumeli De Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö5) 215-226. DOI: 10.29000/rumelide.606128.
• Diyarbekirli, N. (1972). Hun sanatı. Milli Eğitim.
• Duman, H. (2019). Türk mitolojisinde ejderha. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi, 5(11), 482-493. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijhe/issue/47885/574054
• Ercan, N. G. (2018). Türk Kültüründe Analık ve iz bırakan Analar. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Avrasya Araştırmaları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Erginsoy, Ü. (1992). Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları (Gönül Öney). Türkiye İş Bankası Kültür.
• Eroğlu, T. & Kılıç, H. (2010). Türk inançları ve inanışlar. Journal of Social Policy Conferences, 0 (49). https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusskd/issue/897/10045.
• Esin, E. (1970). Evren -Selçuklu sanatı evren tasvirînin Türk ikonografisinde menşeleri. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, (1) 162- 201.
• Esin, E. (1995). Türk sanatında at. (Prof. Dr. Emine Gürsoy-Naskali) (Ed.), Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık içinde, (ss. 54-91), Türkiye Jokey Kulübü.