Siber Mağduriyet, Öznel Zindelik ve Psikolojik Uyum Değişkenlerine Yönelik Yayınların Anahtar Kavramlarının Haritalandırılması

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 46 - 57, 30.12.2024

Sümeyye Ulaş

Öz

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde çok hızlı gelişmeler ortaya çıkmakta ve her geçen gün yaşamın farklı alanlarında kullanımı artmaktadır. Buna karşın bu teknolojiler özellikle ergenler ve gençler için çeşitli nedenlerle problemli kullanımları da beraberinde getirebilmektedir. Denetimsizlik gibi nedenlerle ortaya çıkan sorunlar arasında siber mağduriyet ve problemli internet kullanımı son yıllarda önemli bir sorun haline gelmiş bulunmaktadır. Siber mağduriyetin ergenleri ve gençleri kişisel ve sosyal açıdan olumsuz etkilediğini gösteren yayınlar giderek artmaktadır. Olumsuz etkiler özellikle öznel iyi oluş ve psikolojik uyum açısından ele alınmaya başlanmıştır. Öznel iyi oluş ise siber mağduriyet benzeri problemler karşısında koruyucu bir faktör olarak ön plana çıkmaktadır. Buna karşın bu yöndeki araştırmalar yaygınlaşmasına karşın araştırma eğilimlerinin henüz yeterince ele alınmadığı ve incelenmediği değerlendirilmiştir. Bu çalışmada ulusal ve uluslararası alan yazında siber mağduriyet ve ilişkili bir kavram olarak öznel zindelik ve psikolojik uyum değişkenlerine ilişkin anahtar kavramlar haritalanmıştır. Ulaşılan sonuçlar, siber mağduriyet ve öznel zindeliğin geniş bir kavram ağı ile birlikte ele alındığı ve zaman içerisinde bu ağların değişime uğradığını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

bibliyometrik analiz, öznel zindelik, siber mağduriyet

Kaynakça

• Akın, A., & Akın, U. (2015). Arkadaşlık kalitesi ve öznel mutluluk: Öznel zindeliğin aracılık rolü. Eğitim ve Bilim, 40(177); 233-242
• Abudusufuer, K., Yıldırım, O., & Kumcağiz, H. (2022). Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyet ile Psikopatolojik Semptomlar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (48), 278-288.
• Balcı, Ş. (2021). Beliren yetişkinlik döneminde siber zorbalık ve siber mağduriyetin internet bağımlılığı ve sosyal anksiyete ile ilişkisi (Master's thesis, Işık Üniversitesi).
• Baltacı, Ö., & Akbulut, Ö. F. (2021). Türkiye’de Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanındaki Tezlerde Problemli Teknoloji Kullanımı. OPUS International Journal of Society Researches, 18, 4952-4982
• Baker, Ö. ve Kavşut, F. (2007), Akran zorbalığının yeni yüzü: Siber zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research, 27, 31-42.
• Beard, K. W. & Wolf, E. M. (2001). Modification in the proposed diagnostic criteria for internet addiction. CyberPsychology & Behavior, 4, 377-383.
• Bostic, T. J., Rubio, D. M. & Hood, M. (2000). A validation of the subjective vitality scale using structural equation modeling. Social Indicators Research, 52(3), 313-324.
• Çakır, Ç., & Kaygısız, E. G. (2020). Çalışma yaşamında siber mağduriyet ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılığın özsaygıya etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 16(30), 2504-2527.
• Çoban, Ö. G., & Önder, A. (2021). Suça sürüklenen çocuklarda akıllı telefon bağımlılığı, siber zorbalık ve siber mağduriyetin değerlendirilmesi. Akdeniz Tıp Dergisi, 7(3), 430-435.
• Ektiricioğlu, C., Arslantaş, H., & Yüksel, R. (2020). Ergenlerde Çağın Hastalığı: Teknoloji Bağımlılığı. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi,29(1), 51-64
• Ergeni, H. (2022). Üniversite sınavına hazırlanan bireylerde duygu düzenleme, akıllı telefon bağımlılığı ve kaygı düzeyinin incelenmesi (Master's thesis, İstanbul Gelişim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
• Huta, V. & Hawley, L. (2010). Psychological strengths and cognitive vulnerabilities: Are they two ends of the same continuum or do they have independent relationships with well-being and illbeing? Journal of Happiness Studies, 11(1), 71-93
• Kağnıcı, E. (2020). Ergenlerde Internet Bağımlılığı Ile Algılanan Duygusal Istismar ve Lyi Oluş Arasındaki yordayıcı Iştister kiler (Doctoral dissertation, Necmettin Erbakan University (Turkey)).
• Karaca, M., Mutlu, T., & Gencer, G. (2021). Siber mağduriyet: Kavramsal bir çalışma. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 177-191.
• Kowalski, R. M. ve S. P. Limber. (2007). Electronic bullying among middle students. Journal of Adolescent Health, 41(6), 22-30
• Margalit, M. (2010). Lonely children and adolescents: Self-perceptions, social exclusion, and hope. New York: Springer.
• Niyazi, Ö. & Şad, S. N. (2021). Lise öğrencilerinde siber zorbalık, siber mağduriyet ve okul tükenmişliği. Milli Eğitim Dergisi, 50(229), 393-417.
• Uysal, R., Satıcı, S. A. ve Akın, A. (2013). Mediating effect of Facebook® addiction on the relationship between subjective vitality and subjective happiness. Psychological Reports, 113(3), 948-953
• Penninx, B. W. J. H., Guralnik, J. M., Bandeen-Roche, K., Kasper, J. D., Simonsick, E. M., Ferrucci, L. & Fried, L. P. (2000). The protective effect of emotional vitality on adverse health outcomes in disabled older women. Journal of the American Geriatrics Society, 48(11), 1359-1366. doi:10.1111/j.1532-5415.2000.tb02622.x
• Ryan, R. M. & Deci, E. L. (2008). From ego-depletion to vitality: Theory and findings concerning the facilitation of energy available to the self. Social and Personality Psychology Compass, 2, 702-717.
• Ryan, R. M. ve Frederick, C. (1997). On energy, personality, and health: Subjective vitality as a dynamic reflection of well-being. Journal of Personality, 65(3), 529-565.
• Satıcı, S. A., & Deniz, M. E. (2019). Adolescents’ self-perception and school satisfaction: assessing the mediating role of subjective vitality. Eğitim ve Bilim, 44(197), 367-381.
• Seçer, İ. (2014). Grupla Psikolojik Danışma Uygulamasının Akran Zorbalığına Maruz Kalan Ergenlerde Başa Çıkma Stratejilerine Etkisi. (Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Semerci, A. (2017). Lise Öğrencilerinin Siber Zorbalık ve Mağduriyet Durumlarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi,25(4), 1285-1300
• Talan, M. İ., Bostan, G., & Öztürk, Y. (2021). Lise öğrencilerinin siber zorbalık ve siber mağduriyet durumları ile yalnızlık algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(2), 378-398.
• Tanrıkulu İ. (2018). Cyberbullying prevention and intervention programs in schools: A systematic review. School Psychology International, 74-91.