AVRUPA’DA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ’NİN ORTAYA ÇIKMASI VE TÜRKİYE’DEKİ UYGULAMALARI

Year 2018, Volume: 7 Issue: 2, 71 - 95, 27.12.2018

Gökhan Polatoğlu , Selçuk Sincar

Abstract

Sanayi Devrimi ile el işçiliğinin yerini makinenin
alması iş kazalarının ve hastalıklarının artmasına ve çalışma ortamının
güvenliğinin sorgulanmasına neden oldu. Bu durum karşısında işçi-işveren
arasında yaşanan sorunları çözmek ve iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak için
çeşitli kanunlar yayımlandı. Sanayileşme hareketlerinin geç yansıdığı Osmanlı
Devleti’nde ise iş sağlığı ve güvenliği hususunda ilk yasal düzenleme 1865’te Dilaver
Paşa Nizamnamesi ile gerçekleştirildi. Cumhuriyet Dönemi ile birlikte artan
sanayileşme faaliyetleri beraberinde işçi sayısının artmasına neden oldu. Bunun
üzerine iş sağlığı ve güvenliği hakkında birçok yasal düzenlemeler yapıldı. Bu çalışma ile Avrupa’da ve Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının
tarihsel süreci ele alınarak değerlendirilmeye çalışıldı.

Keywords

Avrupa, Osmanlı, Türkiye, işçi

THE EMERGENCY OF OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY IN EUROPA AND ITS IMPLEMENTATIONS IN TURKEY

Abstract

The use of machine instead of manuel labor with industrial revolution
caused the work accidents to increase and the security of the work enviroment
to be questioned. In this situation, various laws were published in order to
solve the problems between the employer and the employee and to establish
occupational health and safety. In the Ottoman State where the industrialization
movements are reflected late the first legal arrangement on occupational health
and safety was carried out with Dilaver Pasha in 1865. Increasing
industrialization activities along with the Republic Period led to an increase
in the number of workers. For that reason many legal regulations were
established. With this study concidering the historical process of work health
and safety practices in Europa and Turkey, this subject has been tried to be
assessed.          

Keywords

Europa, Ottoman, Turkey, employee

References

• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC)
• T.C. Resmî Gazete
• Cumhuriyet
• Tan
• Ulus
• HANÇERLİOĞLU, Orhan, Ekonomi Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1972.
• Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Avrupa Birliği’nde İş Sağlığı ve Güvenliği, (Ed: Fazıl Aydın, Haz: Sakine Ovacıllı, Tolga Pekiner), T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara, 2014.
• BAŞAR, M. Sinan-SİNCAR Selçuk, İş Sağlığı ve Güvenliği Bilgi Sistemi, Sage Yayıncılık, Ankara, 2014.
• BEREND, Ivan T., 20. Yüzyıl Avrupa İktisat Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2013.
• DİLİK, Sait, Türkiye’de Sosyal Sigortalar İktisadî Açıdan Bir Tahlil Denemesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1971.
• DİZDAR, Ercüment N., İş Güvenliği, Murathan Yayınevi, Trabzon, 2008.
• GİMPEL, Jean, Ortaçağda Endüstri Devrimi, Yenigün Matbaası, Ankara, 2004.
• HOOVER, Herbert Clark - HOOVER, Lou Henry, Georgius Agricola De Re Metallica, Dover Publications, New York, 1950.
• İnsan, Kimlik, Mekân Bağlamında Zonguldak Sempozyumu Bildirileri 16-18 Ekim 2014, Zonguldak, 2016.
• İş Sağlığı ve Güvenliğinin Değişen ve Gelişen Yüzü İSGGM’nin Son 15 Yılı 2000-2015, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara, 2016.
• İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu 4-10 Mayıs 1991, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşçi Sağlığı Daire Başkanlığı, Ankara, 1992.
• MARX, Karl, Kapital: Kapitalist Üretimin Eleştirel Bir Tahlili, (Çev: Alaattin Bilgi), Ankara, 2000.
• ÖKÇÜN, A. Gündüz, Ta’til-i Eşgal Kanunu, 1909 Belgeler-Yorumlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Ankara, 1982.
• ____________, Türkiye İktisat Kongresi 1923-İzmir Haberler-Belgeler-Yorumlar, Sevinç Matbaası, Ankara, 1971.
• POLATOĞLU, Mehmed Gökhan, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin İlk Planlı Dönem Sanayileşme Faaliyetleri (1934-1938), Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 2018.
• QUATAERT, Donald-ZÜRCHER, Erik Jan, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine İşçiler 1839-1950, (Çev: Cahide Ekiz), İletişim Yayınları, İstanbul, 1998.
• SÜMER, Halûk Hâdi, İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2017.
• Sümerbank, Ankara, 1945.
• TANİLLİ, Server, Uygarlık Tarihi, Adam Yayınları, İstanbul, 2000.
• TEZEL, Yahya Sezai, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Olgaç Matbaası, Ankara, 1982.
• AKTEKİN, M. Rıfkı, “İşçi Sağlığının Önemi ve Temel Özellikleri”, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu 4-10 Mayıs 1991, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşçi Sağlığı Daire Başkanlığı, Ankara, 1992, s.78-80.
• ARIKOĞLU, Zeynel, “İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tanımı ve Amacı”, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu 4-10 Mayıs 1991, s.55-64.
• BAYBORA, Dilek, “Türkiye’de İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları ve Sosyal Güvenlik Sistemi İçindeki Yeri”, International Conference on Eurasian Economies 2013, s.328-336.
• ÇETİNKAYA, Mustafa, “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kurulları”, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu 4-10 Mayıs 1991, Ankara, 1992, s.98-102.
• ÇİÇEKOĞLU, Bakiye, “Ülkemizde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Mevzuatı”, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Sempozyumu 4-10 Mayıs 1991, Ankara, 1992, s.103-109.
• ERDEM, Ünsal, “İş Kazası İstatistikleri”, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, S.3, (Eylül-Ekim 2001), s.2-6.
• G. Franco, “Ramazzini and Workers’ Health”, The Lancet, Vol. 354, September 4, 1999, p.858-861.
• GÜVEN, Rana, “İşyeri Hekimliği”, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, S.1, (Mayıs-Haziran 2001), s.24-26.
• FALAY, Nihat - ERİÇOK, Recep Emre, “Zonguldak Kömür Havzası’nın Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Yönetimi, Yabancı Sermayesi ve Devletleştirilmesi”, İnsan, Kimlik, Mekân Bağlamında Zonguldak Sempozyumu Bildirileri 16-18 Ekim 2014, Zonguldak, 2016, s.229-244.
• FİŞEK, Gürhan, “Çok-Bilimli Eksende İşçi Sağlığı İş Güvenliği”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, L/3, (1995), s.167-172.
• KARAKOYUNLU, Erdoğan, “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinde Yeni Yaklaşımlar”, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, S.1, (Mayıs-Haziran 2001), s.16-17.
• KURT, Sadun, “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğinin Türk Mevzuatındaki Yeri”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, S.24, (1972), s.137-158.
• TOKUR, Makbule, “İş Sağlığı Hemşireliği”, İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, S.5, (Ocak-Şubat 2002), s.11-13.
• https://www.csgb.gov.tr/home/Contents/Bakanlik/Tarihce (Erişim Tarihi: 14 Ekim 2018)
• https://www.unicef.org/turkey/udhr/_gi17.html (Erişim Tarihi: 23 Ekim 2018)
• http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx? home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/06/20120630.htm (Erişim Tarihi: 24 Ekim 2018)
• http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf (Erişim Tarihi: 29 Ekim 2018)
• https://www.mevzuatdergisi.com/2000/11a/01.htm (Erişim Tarihi: 1 Kasım 2018)