Milli Mücadele’de Stratejik Bir Merkez: Eskişehir

Year 2025, Volume: 14 Issue: 2, 58 - 71, 01.12.2025

Murat Kaya

https://doi.org/10.5281/zenodo.17721796

Abstract

The Ottoman Empire’s defeat in the First World War affected Eskişehir, as it did the whole of Anatolia. Under the Armistice of Mondros, British forces occupied Eskişehir on 22 January 1919. The residents of Eskişehir closely followed national developments during this period. The rapid spread of the occupation heightened national sentiment in the city. Following the occupation of İzmir on 15 May 1919, a protest meeting held in Odunpazarı constituted one of the earliest and most significant expressions of these sentiments. The patriotism of Eskişehir’s residents strengthened the National Forces in the city, and this strength contributed to ending the British occupation of Eskişehir, which lasted 423 days. However, the Greek army’s advance into the interior drew Eskişehir into the war. Some important battles between the Turkish and Greek armies took place in and around Eskişehir. In the İnönü Battles, the advantage lay with the Turkish army, while in the Battles of Kütahya and Eskişehir the advantage shifted to the Greek army. Following this setback, Turkish forces withdrew from Eskişehir, and a new period of occupation began, this time by Greek forces. Greek control continued until the Great Offensive. This study aims to outline Eskişehir’s strategic position in the Turkish War of Independence by evaluating, in broad terms, the city’s experience of two successive occupations.

Keywords

Milli Mücadele , Kuva-yı Milliye , Eskişehir

A Strategic Center in the Turkish War of Independence: Eskişehir

Abstract

Osmanlı Devleti’nin Cihan Harbi’nden yenilgiyle ayrılması Anadolu’nun dört bir yanını olduğu gibi Eskişehir’i de etkiledi. Mondros Mütarekesi hükümleri uyarınca İngilizler 22 Ocak 1919 tarihinde Eskişehir’i işgal etti. Eskişehirliler bu dönemde ülkenin içinde bulunduğu durumu yakından takip ediyordu. Ülkenin hızla işgal edilmesi Eskişehir halkının milli duygularının artmasına neden oluyordu. 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’in işgal edilmesinin ardından Odunpazarı’nda düzenlenen protesto mitingi Eskişehirlilerin milli duygularının dışavurumunun ilk ve en önemli örneklerinden birisi oldu. Eskişehirlilerin vatansever duyguları şehirdeki Kuva-yı Milliye’nin gücünü artırıyordu. Bu güç sayesinde 423 gün devam eden şehirdeki İngiliz işgali sona erdi. Fakat Yunan ordusunun Anadolu’nun içlerine doğru ilerlemesi Eskişehir’i savaşın içine çekiyordu. Türk ve Yunan ordusunun en büyük çatışmaları Eskişehir ve çevresinde yaşandı. İnönü savaşlarında (6-10 Ocak 1921 ve 23-31 Mart 1921) muvaffak olan güç Türk ordusuydu. Kütahya-Eskişehir savaşlarında (10-24 Temmuz 1921) ise galip gelen taraf Yunan ordusu oldu. Türk ordusu bu yenilginin ardından Eskişehir’den geri çekildi ve Eskişehir halkı için bu sefer Yunan işgali günleri başladı. Büyük Taarruz’a kadar Eskişehir’de Yunan egemenliği devam etti. Bu çalışmada Milli Mücadele yıllarında iki defa işgale uğrayan Eskişehir’in durumu genel hatları değerlendirilerek, Eskişehir’in Milli Mücadele’deki stratejik konumu ortaya koymak hedeflenmektedir

Keywords

Turkish War of Independence , National Forces , Eskişehir

References

• BOA., DH. ŞFR., 632/62
• BOA., DH.KMS., 53/13
• Adalıoğlu, H. H., & Demir, S. (2019). Eskişehir İli Yerleşim Adlarına Göre Selçuklu ve Osmanlı İzleri (11.-16. Yüzyıllar), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eskişehir Kitapları.
• Adıvar, H. E. (2009). Türk’ün Ateşle İmtihanı. Can Yayınları.
• Alkan, M. (2021). “Hüseyin Rauf (Orbay) (1880-1964)”, Atatürk Ansiklopedisi. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Atatürk, M. K. (2010a). Nutuk-Söylev. Cilt 1. Türk Tarih Kurumu.
• Atatürk, M. K. (2010b). Nutuk-Söylev. Cilt 2. Türk Tarih Kurumu.
• Aydemir, Ş. S. (1985). Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa 1914-1922. Cilt 3. Remzi Kitabevi.
• Aydemir, Ş. S. (2011). Tek Adam Mustafa Kemal 1881-1919. Cilt 1. Remzi Kitabevi.
• Aykanat, B. Ç. (2022). “İzmir’in İşgali ve Eskişehir’deki Yansımaları”, 100. Yılında Milli Mücadele ve Eskişehir. Ed. K. Yakut, N. Gürboğa. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Baykal, B. S. (2020). Heyet-i Temsiliye Kararları. Türk Tarih Kurumu.
• Burgaç, M. (2018). Gediz Taarruzu ve Sonuçları. History Studies, 10(1).
• Cebesoy, A. F. (1953). Millî Mücadele Hâtıraları. Vatan Neşriyatı.
• Erdem, N. (2010). Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekatı (1919-1923). Derlem Yayınları.
• Erkin, B. (2010). Hâtırat. Yay. Haz. A. Birinci. Türk Tarih Kurumu.
• Erşan, M. (2022). “Eskişehir’de Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Kurulması, Örgütlenmesi ve Çalışmaları”, 100. Yılında Milli Mücadele ve Eskişehir. Ed. K. Yakut, N. Gürboğa. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gökdemir, O. (Yay. Haz.) (2010). İzmir’e Doğru. İzmir Büyükşehir Belediyesi.
• Güçlü, M. (2011). İzmir’in İşgaline Tanık Bir Zatın Kaleminden: ‘İzmir’de Neler Oldu? 1336/1920’ Kitapçığı Üzerine. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10(22).
• Güneş, İ., Yakut, K. (2007). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Eskişehir (1840-1923). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Halıcı, Ş. (2021). “İnönü Zaferi”, 100. Yılında İnönü Savaşları. İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Hürkuş, V. (2019). Bir Tayyarecinin Anıları. Yay. Haz. G. H. Şarman, S. H. Maxon. Yapı Kredi Yayınları.
• Kansu, M. M. (2009). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber. 1. Cilt. Türk Tarih Kurumu.
• Karabekir, K. (2022). İstiklal Harbimiz. Cilt 1. Yapı Kredi Yayınları.
• Kaya, M. (2022). “İzmir’in İşgaline Karşı İlk Büyük Tepki: Maşatlık Mitingi (14-15 Mayıs 1919)”, 100. Yılında Milli Mücadele ve Bandırma’da Son Kurşun. Ed. M. Karayaman, C. Şahin, R. Yavuz, S. F. Karacakaya. Palet Yayınları.
• Kaya, M. (2024). Gazeteci ve Siyasetçi Kimliğiyle Haydar Rüştü Öktem (1885-1951). Atatürk Araştırma Merkezi.
• Kırışman, M. (2023). Milli Mücadele Döneminde Mustafa Kemal Paşa-Enver Paşa Çatışmasının Fransız Kamuoyundaki Algılanış Biçimi. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 44.
• Koylu, Z. (2010a). Esaretten Özgürlüğe 423 Gün İngiliz İşgalinde Eskişehir. Eskişehir Ticaret Odası Yayınları.
• Koylu, Z. (2010b). Eskişehir Mutasarrıfı Hilmi Bey’in Öldürülmesi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 45 (Güz 2010).
• Koylu, Z. (2022). “İngiliz İşgalinde 423 Gün”, 100. Yılında Milli Mücadele ve Eskişehir. Ed. K. Yakut, N. Gürboğa. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Koylu, Z., & Birgün, M. (2015). Eski Bir Şehrin Hikayesi 1923-1938. Eskişehir Ticaret Odası Yayınları.
• Kurmuş, O. (1974). Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi. Bilim Yayınları.
• Mehmet Şeref (2011). Birinci Millet Meclisi. Yay. Haz. T. Lüleci. Yeditepe Yayınları.
• Özlü, H. (Yay. Haz.) (2016). Millî Mücadele Albümü. Genelkurmay Basımevi.
• Sarıkoyuncu, A., Önder, S., & Erşan, M. (2002). Millî Mücadelede Eskişehir. Osmangazi Üniversitesi Yayınevi.
• Sayılır, B. (2025). “Eskişehir’den Sivas Kongresine Katılan Delegeler”, Sivas Kongresi’ne Delege Gönderen Şehirler Çalıştayı Bildirileri 3 Eylül 2024. Ankara: Nobel Bilimsel.
• Sevim, A., Öztoprak, İ., & Tural, M. A. (Yay. Haz.) (2006). Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Soysal, İ. (2000). Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları. Cilt 1. Türk Tarih Kurumu.
• Şaşmaz, M. (2014). Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013). Cilt 6. Türk Tarih Kurumu.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2010). TBMM Albümü 1920-2010. Cilt 1. Ed. S. Yıldırım, B. K. Zeynel. TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü (1929). 28 Teşrinievvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. Fasikül 1. Hüsnütabiat Matbaası.
• Yakut, E. (2022). “Birinci TBMM’nin Açılması ve Eskişehir’in Temsili”, 100. Yılında Milli Mücadele ve Eskişehir. Ed. K. Yakut, N. Gürboğa. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yakut, K. (2015). Modern Eskişehir’in Doğuşu (1923-1938). Kebikeç Yayınları.
• Yakut, K. (2022). Eskişehir’de İşgal ve Direniş. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yakut, K. (2023). Eskişehir’in Kurtuluşu. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yazıcı, S. (Der.) (2015). Milli Egemenlik Belgeleri. TBMM Basımevi.
• Yıldırım, İ. (1998). Milli Mücadele’nin Başlangıcında Eskişehir (22 Ocak 1919-20 Mart 1920). Eskişehir Büyükşehir Belediyesi.
• Yılmaz, Y. (2012). Turancı Sosyalist Ethem Nejat. İleri Yayınları.