“FÂRÂBÎ BİBLİYOGRAFYASI”NA BAZI İLÂVELER - IV

Year 2009, Issue: 31, 1 - 42, 30.06.2009

Süleyman Tülücü

Abstract

Ebû Nasr el-Fârâbî (ö. 950), aslen Orta Asya‟lı bir Türk olup, en büyük İslâm
düşünürlerinden biridir. Hıristiyan âlimleri Yûhannâ b. Haylân (ö. 910) ve Ebû Bişr
Mettâ (ö. 940)‟nın nezareti altında, Bağdat‟ta Mantık tahsil etti. Fârâbî, ayrıca Arapça
grameri, Astronomi, Musikî, Tıp ve tabiî ilimler öğrenimi gördü ve ömrünün son
yıllarını, tamamen inziva içinde, Halep‟te Hamdânî [hükümdarı] Seyfüddevle‟nin
sarayında geçirdi. Aristo‟nun mantığa ait eserlerine yazdığı şerhlerle büyük ün
kazandı. Özellikle, Tıp ve Musıkîye dair eserleri, standart risaleler oldu; fakat İslâm
felsefesine katkılarından dolayıdır ki onun ismi hâlâ yaşamaktadır.
Bu yazı, son yıllarda Türkiye‟de hazırlanmış olan Fârâbî bibliyografyalarını
tamamlamak amacıyla kaleme alınmıştır. Burada, Fârâbî‟nin son yıllarda basılmış,
tercüme edilmiş bazı eserlerinin bir listesi ve ayrıca, onunla ilgili bazı tez, kitap ve
makalelerin künyeleri verilecektir

Keywords

Fârâbî, Orta Asya, İslâm Düşünürü, Yûhannâ b. Haylân, Seyfüddevle, İslâm Felsefesi

References

• 1- „Abdülcebbâr Dâvûd el-Basrî, Mekânetü‟l-Fârâbî fî Târîhi Nazariyyeti‟l-Muhâkât fi‟ş-Şi„r, Vizâretü‟l-İ„lâm, Bağdat 1975, 20 s.
• 2- „Abdülhamîd el-„Alûcî, el-Fârâbî fi‟l-„Irâk, Vizâretü‟l-İ„lâm, Bağdat 1975, 14 s.
• 3- „Abdüsselâm Benabed „Alî, el-Felsefetü‟s-Siyâsiyye „inde‟l-Fârâbî, 3. baskı, Dârü‟t-Talî„a, Beyrut 1986, 158 s.
• 4- Abed, Shukri B., Aristotelian Logic and the Arabic Language in Alfārābī, State University of New York Press, Albany 1991, XXV+201 s.
• 5- Acat, Mehmet Emin, Fârâbî‟nin İlimleri Sınıflamasında „Medenî İlim‟in Yeri ve Değeri, Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2005, 99 s.
• 6- „Âdil el-Bekrî, Kıyâsâtü‟n-Nagam „inde‟l-Fârâbî, Vizâretü‟l-İ„lâm, Bağdat 1975, 24 s.
• 7- Akbaba, Hasan Hüseyin, Fârâbî‟nin Felsefesinde Maddî Varlık, Selçuk Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Konya 2002, 90 s.
• 8- Alon, Ilai, Al-Fārābī„s Philosophical Lexicon, Gibb Memorial Trust, Oxford 2002, vol. I: Arabic Text, CXXXIV+532 s.; vol. II: English Translation, 539-1042 s.
• 9- ________ -Alon, Llai, Al-Fārābī„s Philosophical Lexicon, Gibb Memorial Trust, Oxford 2003, 800 s.
• 10- Altunya, Hülya, Fârâbî‟de Dil Felsefesi, Süleyman Demirel Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2003, 116 s.
• 11- Ansari, Muhammad Abdul Haq, The Moral Philosophy of al-Farabi, Aligarh/India 196
• 12- Arslan, Hulusi, Fârâbî ve Gazzâlî‟ye Göre Sudur ve Yaratma Nazariyelerinin Karşılaştırılması, Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1994, 110 s.
• 13- Atay, Hüseyin, Nazariyyetü‟l-Halk „inde‟l-Fârâbî, Vizâretü‟l-İ„lâm, Bağdat 1975, 22 s.
• 14- Aydın, Mehmet, Fârâbî ve İbn Sînâ‟da Aksiyon Teorisi, Dokuz Eylül Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İzmir 1996, IX+92 s.
• 15- ________, Fârâbî-İbn Sînâ Sistemi Işığında İbn Meymûn‟un Din Felsefesi, Dokuz Eylül Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, İzmir 2003, 317 s.
• 16- Aydınlı, Yaşar, Farabî‟de Din Kavramı, Arasta Yay., Bursa 2003.
• 17- ________, Fârâbî‟de Tanrı-İnsan İlişkisi, 2. baskı, İz Yayıncılık, İstanbul 2008, 207 s.
• 18- ________, Fârâbî, İSAM Yay., İstanbul 2008, 190 s.
• 19- Ayık, Hasan, Farabî‟de Dil-Mantık İlişkisi, Karadeniz Basın Yayın, Rize 2007, 317 s.
• 20- „Azmî Tâhâ es-Seyyid Ahmed, ed-Dîn ve‟l-İdyolociyye fî Meşrû„i‟l-Fârâbî esSiyâsî, Dârü‟l-Mesâr, Mefrak 2002, 182 s.
• 21- Babaarslan, Mustafa, Fârâbî‟de İnsan Ruhunun (Nefs) Ölümsüzlüğü Kazanması, Cumhuriyet Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2003, 97 s.
• 22- Bayraklı, Bayraktar, Fârâbî‟de Devlet Felsefesi, Şehir Yay., İstanbul 2000, 208 s. 23- Berkşeli, Mehdî, Mûsîkî-yi Fârâbî, Şûrâ-yı „Âlî-yi Ferheng ve Hüner, Tahran 1354, 134 s. 24- Burabayev, M. S., Analiz Trudov Kazahstanskih Uçenıh Po Problemam Filosofii i Logikii: Duhovnoe Nasledie al-Fârâbî, İstoria i Sovremennost, Almatı 2001.
• 25- Camuzcuoğlu, Gökçen, Fârâbî, İbn Sina, Matüridî, Mu‟tezile‟ye Göre İnsan Hürriyeti, Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1991, 86 s.
• 26- Colmo, Christopher A., Breaking with Athens: Alfarabi as Founder, Lexington Books, Lanham 2005, X+189 s.
• 27- Çalan, Cengiz, Türkçe Ansiklopedi ve İslâm Felsefesi Tarihlerinde Fârâbî‟nin İnsan Anlayışı ve Değerlendirilmesi, Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2006, 65 s.
• 28- Çapak, İbrahim, Stoa Mantığı ve Fârâbî‟ye Etkisi, Araştırma Yay., Ankara 2006, 208 s.
• Nazım Hasırcı, Sakarya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 14 (2006), s. 209-212.
• 29- Çelik, Hasan, Fârâbî‟de Adalet Kavramı, Süleyman Demirel Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Isparta 1997, 74 s.
• 30- Çıtır, İlhami, Fârâbî ve İbn Sînâ‟da İlimler Sınıflandırması, Cumhuriyet Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2007, 87 s.
• 31- Çiftçi, Elif, Fârâbî Düşünce Sisteminde Müzik, Cumhuriyet Üniv. Sosyal Bil. Enst. Tezsiz Yüksek Lisans Dönem Projesi, Sivas 2006, V+56 s.
• 32- Çilingir, Lokman, Farabî ve İbn Halduın‟da Siyaset, Araştırma Yay., Ankara 2009, 141 s.
• 33- Dalgıç, Sezayi, Türkçe Ansiklopediler ve İslâm Felsefesi Tarihlerinde Fârâbî„nin Âlem Anlayışı ve Değerlendirilmesi, Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2002, 116 s.
• 34- Daukeyeva, Saida, Al-Farabi and His Manuscript “The Great Book of Music”, Diploma Work, Moskova 1996.
• 35- _______, Conception of Music Science of Abu Nasr Muhammad al-Farabi in the Manuscript “The Great Book of Music”, Ph. D. Dissertation, Moscow Tchaikovsky Conservatory, 2000.
• 36- ________, The Philosophy of Music of Abu Nasr Muhammad al-Farabi, Soros Foundation, Almaty/Kazakhstan, 2002, 352 s. [in Russian]
• 37- Dişli, Betül, Fârâbî‟de Rûhun Ölümsüzlüğü, Marmara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2004, 140 s.
• 38- Diyâb, Edîb Nâyif, Nazariyyetü‟l-Fârâbî fi‟l-Mûsîkā, Vizâretü‟l-İ„lâm, Bağdat 1975, 24 s.
• 39- Durak, Nejdet, Platon ve Fârâbî Felsefesinde Erdem Kavramı, İstanbul Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1995, 109 s.
• 40- ________, Aristoteles ve Fârâbî‟de Etik-Mukayeseli Bir Çalışma-, Selçuk Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, Konya 2003, 295 s.
• 41- ________, Aristoteles ve Farabî‟de Etik, Isparta 2008, X+320 s.
• 42- ________, Platon ve Farabî Felsefesinde Erdem Kavramı, Isparta 2008, 117 s.
• 43- Ebû Nasr el-Fârâbî: Feylesûfü‟l-İslâm ve‟l-Mu„allimü‟s-Sânî, el-Müsteşâriyyetü‟sSekāfiyye, y.y., 1989, 336 s.
• 44- Fârâbî: Doğu Bilgeliğinin Kapısı, yayıma haz. Hüseyin Gazi Topdemir, Say Yay., İstanbul 2009, 350 s. [Eserlerinden seçmeler ve bunların Türkçeye çevirileri ile.]
• 45- Fevzî „Atavî, el-Fârâbî: Feylesûfü‟l-Medîneti‟l-Fâzıla, Dârü‟l-Fikri‟l-„Arabî, Beyrut 2002, 144 s.
• 46- Filiz, Şahin, Farabî, İnsan Yay., İstanbul 2005, 128 s.
• 47- Gezer, Ali, Farabî ve İbn Haldun‟da Erdemli Olmayan Toplum Öğretisi, Ege Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İzmir 1997, 273 s.
• 48- Gündoğdu, Mürsel, Fârâbî‟de İyilik Kavramı (Tahsîlü‟s-Seâde Adlı Kitabı Esas Alınarak), Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1996, 78 s.
• 49- Hafız, Muharrem, The Criticism of Democracy in Plato and Farabi, Yeditepe Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005, 124 s.
• 50- Harmancı, Mehmet, İslâm Felsefesinde Siyaset Teorisi (Farabî, Maverdî, Nizamülmülk, İbn Teymiyye‟nin Siyasetnamelerine Göre), Selçuk Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Konya 1999, 83 s.
• 51- Hammond, Robert, Farabî Felsefesi ve Ortaçağ Düşüncesine Etkisi, çev. Gülnihal Küken-Uluğ Nutku, Alfa Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., İstanbul 2001, 79 s.
• 52- Hülagü, Orhan, Farabî ve İbn-i Haldun‟da Devlet Düşüncesi, Kırkambar Yay., İstanbul 1999, 114 s.
• 53- Jebrini, Alâeddin, Fârâbî‟nin Kitâbu İhsâi‟l-İkâ„ât Adlı Risâlesinin Neşri, Marmara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996, 72+30 s.
• 54- Karagöz, İbrahim, Yeni Plâtonculuğun Fârâbî Epistemolojisine Etkisi, Selçuk Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Konya 2005, 121 s.
• 55- Karahan, Fazıl, Farabî‟de Kıyasın Oluşumu-Şekil ve Çeşitleri, Süleyman Demirel Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Isparta 1996, 81 s.
• 56- Kars, Zübeyir, Farabî‟nin Temel Siyasî Görüşleri ve Günümüz Demokrasi Anlayışlarıyla Mukayesesi, Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1996, 123 s.
• 57- ________, Farabî ve Din, Selçuk Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, Konya 1997, 191 s.
• 58- Kaya, İbrahim, Fârâbî‟de Bilgi Problemi, Marmara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1986, 139 s.
• 59- Kemal, Salim, The Poetics of Alfarabi and Avicenna, E. J. Brill, Leiden 1991, VIII+283 s. Tanıtımları: Peter Heath, International Journal of Middle East Studies, 25/2 (May 1993), s. 338-340. Jean Jolivet, Studia Islamica, 77 (1993), s. 189-191. 60- Kemal, Salim, The Philosophical Poetics of Alfarabi, Avicenna and Averroes: The Aristotelian Reception, Routledge, London 2003, VI+362 s. 61- Korkmaz, İhsan, Fârâbî‟de Tanrı-Âlem İlişkisi, Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2004, 59 s. 62- Korkut, Şenol, Fârâbî Düşüncesinde „Enneadlar‟ın Yeri, Ankara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2000, 169 s. 63- ________, Fârâbî‟nin Siyaset Felsefesinin Temel Problemleri ve Kökenleri, Ankara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, Ankara 2005, VIII+255 s. 64- Küçükali, Adnan, İbn Meymun‟un Varlık ve Düşünce Öğretisi (Fârâbî ve İbn Sina ile Karşılaştırmalı Olarak), Atatürk Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, Erzurum 2005, 201 s. 65- Langhade, Jacques, Mine‟l-Kur‟ân ile‟l-Felsefe, el-Lisânü‟l-„Arabî ve Tekevvünü‟lKāmūsi‟l-Felsefî lede‟l-Fârâbî, trc. Vecîh Es„ad, Menşûrâtü Vizâreti‟sSekāfe, Dimaşk 2000, 510 s. 66- Mahdi, Muhsin, La cité vertueuse d‟Alfarabi: La fondation de la philosophie politique en Islam, trad. François Zabbal; Albin Michel, Paris 2000, 352 s. 67- ________, Alfarabi and the Foundation of Islamic Political Philosophy, University of Chicago Press, Chicago 2001, XVII+264 s. 68- Mert, Hamdi, Fârâbî: Hayatı, Fikirleri, Hizmeti, Bilig Yay., Ankara 2000, 56 s. 69- Morris, J. W., Yönelimler: Farabî, İbn Arabî ve Üstad Nur Ali İlâhî Üzerine Yeni Perspektifler, çev. Ahmet Demirhan, İnsan Yay., İstanbul 2006, 147 s. 70- Mustafâ Gālib, Fî Sebîli Mevsû„a Felsefiyye: el-Fârâbî, el-Gazzâlî, İbn Sînâ, Dârü ve Mektebetü‟l-Hilâl, Beyrut 1987, 1 cilt hâlinde 3 cilt (190+167+160 s.). 71- Mustafâ Seyyid Ahmed Sakr, en-Nazariyyetü‟d-Devliyye „inde‟l-Fârâbî, Mektebetü‟l-Celâ‟i‟l-Cedîde, Mansûre 1989, 122 s. 72- Münzir Kevser, Felsefetü‟l-Fârâbî: Dirâse Tahlîliyye fî Nazariyyeti Vâcibi‟l-Vücûd „inde‟l-Fârâbî, Dârü‟l-Hikme, London 2002, 316 s. 73- Nâcî Ma„rûf, el-Fârâbî: „Arabiyyü‟l-Mevtın ve‟s-Sekāfe, Vizâretü‟l-İ„lâm, Bağdat 1975, 21 s.
• 74- Netton, Ian Richard, Fârâbî ve Okulu, çev. Mehmet Vural, Elis Yay., Ankara 2005, 160 s. 75- Nisanbayev, A. N., Duhovnoe Nasledie al-Fârâbî: Dialog Kultur Vostoka i Zapada. V Knige: Nasledie al-Fârâbî i Mirovaya Kultura: Materialı Mejdunarodnogo Kongresa, Almatı 2001. 76- Olcar, Salih, Farabî ve Machiavelli‟nin Yönetim Anlayışlarının Karşılaştırılması, Yüzüncü Yıl Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Van 2002, 137 s. 77- Olguner, Fahrettin, Fârâbî, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1999, 175 s. 78- „Osmân „Îsâ Şâhîn, el-Menhec „inde‟l-Fârâbî, Vizâretü‟l-İ„lâm, Bağdat 1975, 24 s. 79- Özalp, Hasan, Fârâbî ve İbn Sînâ Düşüncesinde Meâd, Cumhuriyet Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2006, 128 s. 80- Özcan, Emine Sonnur, Doğunun Öğretmeni Fârâbî, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2006, 124 s. 81- Özgen, Mehmet Kasım, Farabî‟de Mutluluk-Ahlâk İlişkisi (Tahsilü‟s-Sa„ade Adlı Kitabı Esas Alınarak), Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1994, 98 s.
• 82- ________, Fârâbî‟nin Mutluluk Anlayışı, Erciyes Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, Kayseri 2005, 345 s.
• 83- Özturan, Mehmet, Fârâbî‟nin Epistemolojisinde Kesinlik Problemi, Marmara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007, III+172 s.
• 84- Öztürk (Uzeirovski), Emine, Fârâbî ve Descartes‟da Mutluluk Kavramı, Ankara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2004, 143 s.
• 85- Parens, Joshua, Metaphysics as Rhetoric: Alfarabi‟s Summary of Plato‟s Laws, State University of New York Press, Albany 1995, 195 s.
• 86- ________, An Islamic Philosophy of Virtuous Religions: Introducing Alfarabi, State University of New York Press, Albany 2006, X+170 s.
• 87- Pazarlıklı, Mehmet, Fârâbî Düşüncesinde Saâdetin Temel Kaynakları, Ankara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2004, 103 s.
• 88- Rençber, Mustafa, Farabî‟nin Vahiy Anlayışı, Ankara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1998, 62 s.
• 89- Rızvanoğlu, Mustafa İsmail, Fârâbî‟de Îkâ„ Teorisi, Marmara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, İstanbul 2007, IX+141+ [33] s.
• 90- Sarı, Mehmet Ali, Farabî ve Leibniz‟in Bilgi Teorilerinin Mukayesesi, Pamukkale Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Denizli 1998, 140 s.
• 91- Solaklı, Nuray Ataman, Platon ve Aristoteles Uzlaştırmacısı Olarak Farabî, Uludağ Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2000, 69 s.
• 92- Sönüksün, Ömer, Platon ve Farabî‟nin Siyaset Felsefelerinde Erdemli Olmayan Yönetim Biçimleri ve Demokrasi Karşılaştırması, Marmara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1999, 216 s.
• 93- Sunar, Cavit, İslâmda Felsefe ve Farabî I, Anadolu Aydınlanma Vakfı Yay., İstanbul 2006, 141 s.
• 94- Şahin, Eyüp, Kitâbu‟l-Cem‟de Farabî‟nin Eflatun ve Aristo‟yu Uzlaştırması, Ankara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1997, 120 s.
• 95- ________, Fârâbî‟nin Zihin Felsefesi, Ankara Üniv. Sosyal Bil. Enst. Doktora Tezi, Ankara 2003, V+191 s.
• 96- Şen, Zekâi, Üç Türk-İslâm Bilim ve Düşünce Adamı: Su Otomasyonları Öncüsü Ebu‟l-İz el-Cezerî, Cebir ve Algoritma Öncüsü el-Harezmî, Mantık ve Felsefe Üstadı el-Farabî, Su Vakfı, İstanbul 2002, V+57+8 s.
• 97- Şentürk, Harun, Fârâbî‟de Ruh Kavramı ve Ruhun Ölümsüzlüğü Problemi, Uludağ Üniv. Sosyal Bil. Enst Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2003, 91 s.
• 98- Tamer, Georges, Islamische Philosophie und die Krise der Moderne: Das Verhältnis von Leo Strauss zu Alfarabi, Avicenna und Averroes, Brill, Leiden 2001, XVI+348 s.
• 99- Tamtürk, Bayram, Fârâbî‟nin Mutluluk Anlayışı, Gazi Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006, 79 s.
• 100- Tekin, Ali, Fârâbî‟de Felsefenin Serüveni, Mantık Bilimi Temelli Bir Felsefe Tarihi Felsefesi, Araştırma Yay., Ankara 2009, 254 s.
• 101- Toktaş, Fatih, Farabî‟nin Eylemsel Felsefesinde Ahlâk ve Siyaset, Ondokuz Mayıs Üniv. Sosyal Bil. Enst Yüksek Lisans Tezi, Samsun 1996, X+148 s.
• 102- ________, Fârâbî‟de Ahlâk ve Siyaset, Etüt Yay., Samsun 2009, 134 s. Tanıtımı:
• Ferhat Akdemir, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IX/3 (2009), s. 323-326.
• 103- Tuncer, Mehmet, Aristo ve Fârâbî‟de “Mutluluk” Düşüncesi, Cumhuriyet Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2006, 168 s.
• 104- Türker, Sadık, Fârâbî‟de Dil ve Mantık İlişkisi, İstanbul Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1997, 135 s.
• 105- Ülver, Saynur, Fârâbî‟de Amelî Akıl, Dokuz Eylül Üniv. Sosyal Bil. Enst. Yüksek