MEVLÂNÂ HÂLİD-İ BAĞDADÎ’NİN HALİFELERİNDEN ŞEYH OSMAN SİRACÜDDİN ET-TAVÎLÎ (v. 1283/1866) VE BİYÂRE MEDRESESİ/TEKKESİ

Year 2015, Issue: 43 - Review of the Faculty of Divinity Atatürk University, 260 - 285, 05.07.2015

Abdulcebbar Kavak

Abstract

Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî’nin Süleymaniyeli ilk halifesi olan Şeyh Osman
Siracüddin et-Tavîlî (v. 1283/1866) Irak’taki Hâlidî şeyhleri içinde en geniş
silsileyi oluşturan kişidir. Günümüzde Halepçe şehrinde bulunan Biyâre nahiyesinde
postnişîn olduğu Biyâre Medresesi/Tekkesi, Irak’taki en etkin Hâlidî
merkezlerinden biri olmuştur. “Küçük Ezher” olarak adlandırılan Biyâre
Medresesi ve ona bağlı olarak açılan yeni tekkeler ile Nakşbendî-Hâlidîliğin
Irak-İran sınırının her iki tarafında ve Anadolu’nun bazı bölgelerinde
yayılması sağlanmıştır. Bu makalede Şeyh Osman Siracüddin et-Tavîlî’nin
hayatına kısaca değindikten sonra Biyâre Medresesi/Tekkesi’nin tarihi, orada
postnişîn olan Hâlidî şeyhleri hakkında bilgi verilecek ve bu şeyhlerin Biyâre
dışında açtıkları yeni tekkelerden bahsedilecektir.

Keywords

Şeyh Osman Siracüddin et-Tavîlî, Biyâre Medresesi/Tekkesi, Süleymaniye, Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî, Nakşbendîlik

References

• Algar, Hamit, Nakşibendîlik, çev.:Komisyon, İnsan Yayınları, İstanbul 2007.
• Azzâvî, Abbas, Şehrezûr-es-Süleymaniye, haz. Muhammed Ali Karadağî, Matbaatü’s-Salimî, Bağdat 2000.
• ————-—, ‘Aşâiru’l-Irak I-VI, Mektebetu’l-Hadârât, Beyrut ts.
• —————, “Hulefâu Mevlânâ Hâlid”, Mecelletü’l-mecma’i’l-‘ilmiy
• yi’l-Kürdî, 2(2), Bağdat 1974.
• el-Bağdâdî, Muhammed b. Süleyman el-Hanefî, el-Hadîkatü’n-nediyye fî âdâbi’t-tarîkati’n-Nakşbendîyye ve’l-behçeti’l-Hâlidiyye, el-Matbaatü’l-‘İlmiyye, Mısır 1310.
• el-Beytâr, Abdürrezzak, Hilyetü’l-beşer fî târîhi’l-karni’s-sâlise ‘aşer I-III, tahk.: Muhammed Behçet el-Beytâr, Dâru Sâdır, Beyrut 1993.
• el-Bisârânî, Hamid Katib, Riyâzü’l-müştâkîn fî menâkıb-i Mevlânâ Hâlid Ziyâiddîn,Yazma nüsha, Erbil 1316.
• Bruinessen, Martin van, Ağa, Şeyh, Devlet çev.: Banu Yalkut, İletişim Yayınları, İstanbul 1992.
• Buva, Tûmas, Târîhu’l-Ekrâd, Çev. Muhammed Teysîr Mirhan, Dâru’l- fikr, Dimaşk 2001.
• el-Hânî, Abdülmecid b. Muhammed, el-Hadâiku’l-verdiyye fî hakâiki ecillâi’n-Nakşbendîyye, Matbaatu Ârâs, Erbil 2009.
• Ğefûr, Abdulla, “Aşîret-i Surçî lêkolîneveyekî le etno-cografya”, Akademi, Hevler, sayı: 12, 2009.
• Haydarî, İbrahim Fasîh, el-Mecdu’t-tâlid fî menâkıbi’ş-Şeyh Hâlid, Mat- baatu’l-‘Âmire, İstanbul 1292.
• ——————,‘Unvânü’l-mecd fî beyâni ahvâli Bağdad ve’l-Basra ve’n- Necd, Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2010.
• Karadağî, Muhammed Ali, Difâ’ek Le Xwendin Le Hucrekânê Kurdistanda, Navendâ Rageyandinê Ârâ, Silêmani 2009.
• Karadeniz, Yılmaz, İran’da Sömürgecilik Mücadelesi ve Kaçar Haneda- nı(1795/1925), Bakış Yayınları, İstanbul 2006.
• Kavak, Abdulcebbar, Mevlânâ Hâlid-i Bağdadî ve Hâlidî Tasavvuf Ge- leneğinin Tarihi Gelişim Süreci, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2013.
• Lovat, François Xavier, Kurdistan Land of God, Chelsea Wharf, London, ts.
• Mela Eyyub, Pêdâçûnevek le Mêjûda Barzân, Dâru Sipîrez, Duhok 2007.
• Muhammed, Abdürrezzâk Abdurrahman, Serbürdeki Havraman Serdâneki Tavîle, Çaphâne-i Mahâret, Tahran 2005.
• Müderris, Abdülkerim, ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn, Dâru’l- Hürriyye, Bağdat 1983.
• ——————, Yâd-ı Merdân, Çaphâne-i Ârâs, Hevler 2011.
• ——————, Binemâleyi Zanyaran, Ânâ Yayınevi, Tahran 1389.
• Müftî, Muhsin, Gevher-i Hakîkat, Çaphane-i Zankoyi Selahaddin, Hevler 2001.
• en-Necdî, Osman b. Sind el-Vâilî, Asfa’l-mevârid min silsâli ahvâli’l- imam Hâlid, el-Matbaatü’l-‘ilmiyye, Mısır 1310.
• Sahib, Muhammed Es’ad, Buğyetü’l-vâcid fî mektûbâtı hadreti Mevlânâ Hâlid, Matbaatu’t-terakkî, Dimaşk 1334.
• Shakely, Farhad, “The Nakshbandi Sheiks of Havraman and the Heritage of Khâlidiyya-Muceddidiyya in Kurdistan”, Naqshbandis in Western and Central Asıa (ed. Elisabeth Özdalga), Swedish Research Institute in İstanbul 1999.