Research Article
BibTex RIS Cite

Year 2022, Issue: 8, 139 - 156, 31.12.2022

Yavuz Selim Göl

https://doi.org/10.51575/atebe.1203064

Abstract

References

  • Ahatlı, Erdinç – Murad, Selvi Raif. “Sünen-i Tirmizî’de “Hüve Hadîsü Fülân” Kavramı Üzerine”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (35) (2017), 1-26.
  • Albayrak, Kamil Ruhi. “Harakî (1158)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 79-82, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Altungök, Ahmet. “Sâsânî Kültür ve Medeniyetinin İslâm Kültür ve Medeniyetine Etkileri”. Tarih İncelemeleri Dergisi 29/2 (2014), 445-487. doi,10.18513/egetid.69178
  • Arslanoğlu, İbrahim. Türk-İslam Kültür ve Medeniyetinin Temelleri. İstanbul: Akçağ Yayınları, 2015.
  • Aydüz, Salim. “Osmanlı Astronomi Müesseseleri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 4 (2004), 411-454.
  • Baga, Elif. “Takıyyüddin Râsıd ve Cebir Risalesi, Editio Princeps, Tercüme ve Matematiksel Değerlendirme”. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 7/2 (2021), 1-52.
  • Baga, Mehmet Sami & Yılmaz, Sadi. “Fuat Sezgin’in Tarih Yazıcılığında Rasathaneler, Meraga Rasathanesi Örneği”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2019), 121-136. https,//doi.org/10.29029/busbed.639969
  • Bakar, Osman. İslam Bilim Tarihi ve Felsefesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2.baskı, 2014.
  • Bakkal, Ali. “İslâm Tarihinde Rasathaneler”. Bilimname 39 (2019), 105-140. https,//doi.org/10.28949/bilimname.598262
  • Barış, Mustafa Necati. “İslam Bilim Tarihi’nde İlk Tercüme Faaliyetleri ve Bilgi Üretimine Katkısı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3 (2017), 1873-1904. https,//doi.org/10.18505/cuid.341838
  • Bayrakdar, Mehmet. İslâm’da Bilim ve Teknoloji Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 13. Baskı, 2020.
  • Bozkurt, Nahide. “Me’mûn". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Aralık 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/memun
  • Demir, Remzi. “İstanbul Rasathanesi'nde Yapılmış Olan Gözlemler”. Belleten 57/218 (1993), 161-172. https,//dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/61973/927655
  • Dündar, Abdülhamit. “Bir Mezopotamya Şehri Olarak Bağdat, Dairevi Şehrin Kuruluşu ve Mimari Özellikleri”. İslam Araştırmaları Dergisi 46 (2021), 1-58.
  • Eflatun, Muvaffak. “İslam Dünyasında Edebi Çevrelerin Ortaya Çıkışı Bağlamında Bermekî Ailesi ve Klasik Türk Şiirine Yansıması”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/21 (2018), 699-718.
  • Erdem, Muaz. “Abdurrahman es-Sûfî (986)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 51-55, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Felsefe Biliminin Arkaplanı, Semerkand Matematik-Astronomi Okulu”. Dîvân İlmî Araştırmalar 1/14 (2003), 1-66.
  • Fehd, Tevfîk. “İlm-i Felek". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ilm-i-felek
  • Gençel Efe, Zehra. İslam Tıp Tarihi Gelişimi ve Kaynakları. Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
  • Gök, Kemal. “Fotoğrafın Bulunuşu ve Sonrasında Oluşan Teknik Gelişmeler”. Yıldız Journal of Art and Design 3/1 (2016), 3-66.
  • Göl, Yavuz Selim. “Takiyyüddin er-Râsıd”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 174-177, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Göl, Yavuz Selim. “Osmanlı’da Astronomi İlminin Yayılmasında Semerkant Ekolünün Rolü”. Uluslararası Orta Asya’dan Anadolu’ya İslâmî İlimler Sempozyumu (3-5 Haziran 2021). Karabük Üniversitesi Yayınları, Karabük, 552-559.
  • Hi̇lal, Mahmud - İsmai̇loğlu, Ahmet. “Arapların ve Müslümanların Astronomiye Katkısı”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/3 (2019), 219-228.
  • Hureysât, Muhammed Abdükâdir. "Hâlid b. Yezîd b. Muâviye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/halid-b-yezid-b-muaviye
  • İbn Hallikân, Ebül-Abbâs Şemsüddin. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z-zamân. thk. İhsan Abbâs, Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
  • İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d. Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. çev. Adnan Demircan vd. 10 cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
  • İşlek, Hümeyra Nur. Kur’an’da Astronomi İle İlgili Ayetler ve Tarihi Süreç İçindeki Yorumu (Tahlil Ve Değerlendirme). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
  • Kaya, Mahmut. "Beytülhikme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/beytulhikme
  • Kaya, Seyfettin. Ortaçağ İslâm Dünyasında Rasathaneler. İstanbul: Libra Yayınları. 2020.
  • Kaya, Seyfettin. “Batlamyus’un Astronomi Anlayışına İslam Dünyasından ve Selçuklulardan Eleştiriler ve Düzeltmeler”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2019), 19-42. https,//doi.org/10.29029/busbed.578756
  • Kılıç, Hulusi. "Ebü’l-Ferec El-İsfahânî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ebul-ferec-el-isfahani.
  • Makkarî, Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî. Nefhu't-tib min ğusni'l-Endelüsi'r-ratib. Thk. İhsan Abbas, 8 cilt. Byy: Daru Sadr, 1968.
  • Özalp, Hasan. “Din-Bilim Çatışması Üzerine, Kopernik Merkezli Bir Okuma”. Bilimname 33 (2017), 67-88. https,//doi.org/10.28949/bilimname.345562
  • Özsoy, Seda. “Güneş Merkezli Evren Anlayışı, Kopernik, Kepler ve Galilei Neyi Değiştirdi?” FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 20 (2015), 95-112.
  • Pattabanoğlu, Fatma Zehra. “Türk-İslâm Felsefesinde İran-Sâsânî Düşüncesinin Etkisi”. Artuklu Akademi, Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 5/1 (2018), 39-56.
  • Sarıkaya, Yaşar. “Osmanlı Medreselerinin Gerilemesi Meselesi, Eleştirel Bir Değerlendirme Denemesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 3 (1999), 23-29.
  • Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik. 5 cilt. İstanbul: TÜBA Yayınları, 2015.
  • Şulul, Kasım. İbn Haldun’a Göre İslâm Medeniyeti. İstanbul: İnsan Yayınları, 2.baskı, 2013.
  • Tağman, S. Ertan. “İbn Yunus (1009)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 60-63, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Taşğın, Ahmet. "Yezîdiyye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/yezidiyye
  • Temir, Hakan. “Ya’kub b. Tarık (796)”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 13-16, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Temir, Hakan. “İbrahim b. Habîb Fezârî (806)”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 17-22, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Terzioğlu Arslan. “İbn Sînâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ibn-sina#3-tip
  • Topdemir, Hüseyin Gazi. “Takıyyüddin Er-Râsıd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/takiyyuddin-er-rasid
  • Unat, Yavuz. “Uluğ Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ulug-bey
  • Usta, İbrahim. “Arapçanın Gelişimindeki Dış ve İç Etkenler”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/2 (2013), 935-950.
  • Uymaz, Tuba. “16. Yüzyıl’da Osmanlılarda Astronomi Bilimi”. Dört Öge 5 (2014), 73-82.
  • Üzüm, İlyas. "Nusayrîlik". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https.//islamansiklopedisi.org.tr/nusayrilik
  • Yetki̇n, Mevlüt - Bi̇lgi̇ner, Ömer. “Haritacılık Tarihinde Bir Yolculuk”. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi 3/1 (2021), 1-9.
  • Yıldız, İlhan. “Fuat Sezgin’e Göre İslam Düşüncesi ve Batı Medeniyeti Üzerindeki Etkileri”. ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/1 (2020), 13-44.
  • Yılmaz, Ali. “Câbir b. Eflah”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 74-78, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Yılmaz, Saim - Erbaş, Furkan. “Endülüs Emevî Halifesi II. Hakem’in İlmî Kişiliği ve İlim Hayatına Sağladığı Katkılar”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 17/1 (2017), 157-185. DOI, 10.30627/cuilah.326626
  • Yüksel, Ahmet Turan. İslâm’da Bilim Tarihi-Başlangıçtan Osmanlı Döneminin Sonuna Kadar-. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2015.

Year 2022, Issue: 8, 139 - 156, 31.12.2022

Yavuz Selim Göl

https://doi.org/10.51575/atebe.1203064

Abstract

Muslims considered reading, which is the first command of the Qur'an, not only as a superficial reading, but as getting down to the essence of existence and understanding the world. In this direction, they have examined all the events that have developed around them from the first times with the eye of an example and have been the subject of their scientific studies. The fact that scientific learning is necessary for all Muslims, regardless of whether they are men or women, has also been an important source of motivation for them. One of the prominent aspects of the Islamic civilization is the interests of Muslims in religious sciences. Muslims, who did not limit themselves to religious sciences, also showed interest in positive sciences such as astronomy, mathematics, geometry, physics and chemistry in the later periods. One of the different reasons why Muslims show interest in this field is that the Qur’an included issues like celestial bodies and creation. In addition, issues such as taking the movements of celestial bodies such as the moon and sun as a basis in determining the times of routine worship aroused great interest and curiosity in Muslims. On the other hand, Muslims, who spread to a very wide geography with the conquests, encountered different ethnic, religious and cultural elements here. Muslims have started to translate scientific studies, which they consider as human heritage, into their own language. With the support of these activities by the state authorities, the studies have increased even more. One of the main purposes of our study is to make an assessment of the reasons for the success of the Islamic world in scientific studies after the conquests and political and military developments. From the first periods, the Islamic society focused primarily on learning religious subjects, and then, being influenced by other civilizations it encountered, it began to engage in positive sciences. They generally did not adhere to any limitations regarding these areas. Although it was seen that there were no studies devoted to positive sciences in the first years of Islam, important studies in this sense emerged towards the end of the first Hijri century. Muslims first tried to understand their religion better, after gaining certain knowledge on this issue, they became interested in positive sciences especially during the Abbasid period (750-1258). By the turn of the century, they began to produce great works in these areas. In our study, first of all, the information in current and classical sources about the work of Muslims will be brought together and the change that has taken place over the centuries will be discussed. In fact, the solution to the situation Muslims are in today is partly hidden in a better understanding of this period. Understanding this ascension adventure of Muslims throughout their history will shed a great deal of light on our day.

Keywords

Islamic History Islam Science Astronomy Civilization Medieval

References

  • Ahatlı, Erdinç – Murad, Selvi Raif. “Sünen-i Tirmizî’de “Hüve Hadîsü Fülân” Kavramı Üzerine”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (35) (2017), 1-26.
  • Albayrak, Kamil Ruhi. “Harakî (1158)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 79-82, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Altungök, Ahmet. “Sâsânî Kültür ve Medeniyetinin İslâm Kültür ve Medeniyetine Etkileri”. Tarih İncelemeleri Dergisi 29/2 (2014), 445-487. doi,10.18513/egetid.69178
  • Arslanoğlu, İbrahim. Türk-İslam Kültür ve Medeniyetinin Temelleri. İstanbul: Akçağ Yayınları, 2015.
  • Aydüz, Salim. “Osmanlı Astronomi Müesseseleri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 4 (2004), 411-454.
  • Baga, Elif. “Takıyyüddin Râsıd ve Cebir Risalesi, Editio Princeps, Tercüme ve Matematiksel Değerlendirme”. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 7/2 (2021), 1-52.
  • Baga, Mehmet Sami & Yılmaz, Sadi. “Fuat Sezgin’in Tarih Yazıcılığında Rasathaneler, Meraga Rasathanesi Örneği”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2019), 121-136. https,//doi.org/10.29029/busbed.639969
  • Bakar, Osman. İslam Bilim Tarihi ve Felsefesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2.baskı, 2014.
  • Bakkal, Ali. “İslâm Tarihinde Rasathaneler”. Bilimname 39 (2019), 105-140. https,//doi.org/10.28949/bilimname.598262
  • Barış, Mustafa Necati. “İslam Bilim Tarihi’nde İlk Tercüme Faaliyetleri ve Bilgi Üretimine Katkısı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3 (2017), 1873-1904. https,//doi.org/10.18505/cuid.341838
  • Bayrakdar, Mehmet. İslâm’da Bilim ve Teknoloji Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 13. Baskı, 2020.
  • Bozkurt, Nahide. “Me’mûn". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Aralık 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/memun
  • Demir, Remzi. “İstanbul Rasathanesi'nde Yapılmış Olan Gözlemler”. Belleten 57/218 (1993), 161-172. https,//dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/61973/927655
  • Dündar, Abdülhamit. “Bir Mezopotamya Şehri Olarak Bağdat, Dairevi Şehrin Kuruluşu ve Mimari Özellikleri”. İslam Araştırmaları Dergisi 46 (2021), 1-58.
  • Eflatun, Muvaffak. “İslam Dünyasında Edebi Çevrelerin Ortaya Çıkışı Bağlamında Bermekî Ailesi ve Klasik Türk Şiirine Yansıması”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/21 (2018), 699-718.
  • Erdem, Muaz. “Abdurrahman es-Sûfî (986)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 51-55, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Felsefe Biliminin Arkaplanı, Semerkand Matematik-Astronomi Okulu”. Dîvân İlmî Araştırmalar 1/14 (2003), 1-66.
  • Fehd, Tevfîk. “İlm-i Felek". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ilm-i-felek
  • Gençel Efe, Zehra. İslam Tıp Tarihi Gelişimi ve Kaynakları. Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
  • Gök, Kemal. “Fotoğrafın Bulunuşu ve Sonrasında Oluşan Teknik Gelişmeler”. Yıldız Journal of Art and Design 3/1 (2016), 3-66.
  • Göl, Yavuz Selim. “Takiyyüddin er-Râsıd”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 174-177, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Göl, Yavuz Selim. “Osmanlı’da Astronomi İlminin Yayılmasında Semerkant Ekolünün Rolü”. Uluslararası Orta Asya’dan Anadolu’ya İslâmî İlimler Sempozyumu (3-5 Haziran 2021). Karabük Üniversitesi Yayınları, Karabük, 552-559.
  • Hi̇lal, Mahmud - İsmai̇loğlu, Ahmet. “Arapların ve Müslümanların Astronomiye Katkısı”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/3 (2019), 219-228.
  • Hureysât, Muhammed Abdükâdir. "Hâlid b. Yezîd b. Muâviye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/halid-b-yezid-b-muaviye
  • İbn Hallikân, Ebül-Abbâs Şemsüddin. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z-zamân. thk. İhsan Abbâs, Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
  • İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d. Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. çev. Adnan Demircan vd. 10 cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
  • İşlek, Hümeyra Nur. Kur’an’da Astronomi İle İlgili Ayetler ve Tarihi Süreç İçindeki Yorumu (Tahlil Ve Değerlendirme). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
  • Kaya, Mahmut. "Beytülhikme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/beytulhikme
  • Kaya, Seyfettin. Ortaçağ İslâm Dünyasında Rasathaneler. İstanbul: Libra Yayınları. 2020.
  • Kaya, Seyfettin. “Batlamyus’un Astronomi Anlayışına İslam Dünyasından ve Selçuklulardan Eleştiriler ve Düzeltmeler”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2019), 19-42. https,//doi.org/10.29029/busbed.578756
  • Kılıç, Hulusi. "Ebü’l-Ferec El-İsfahânî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ebul-ferec-el-isfahani.
  • Makkarî, Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî. Nefhu't-tib min ğusni'l-Endelüsi'r-ratib. Thk. İhsan Abbas, 8 cilt. Byy: Daru Sadr, 1968.
  • Özalp, Hasan. “Din-Bilim Çatışması Üzerine, Kopernik Merkezli Bir Okuma”. Bilimname 33 (2017), 67-88. https,//doi.org/10.28949/bilimname.345562
  • Özsoy, Seda. “Güneş Merkezli Evren Anlayışı, Kopernik, Kepler ve Galilei Neyi Değiştirdi?” FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 20 (2015), 95-112.
  • Pattabanoğlu, Fatma Zehra. “Türk-İslâm Felsefesinde İran-Sâsânî Düşüncesinin Etkisi”. Artuklu Akademi, Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 5/1 (2018), 39-56.
  • Sarıkaya, Yaşar. “Osmanlı Medreselerinin Gerilemesi Meselesi, Eleştirel Bir Değerlendirme Denemesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 3 (1999), 23-29.
  • Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik. 5 cilt. İstanbul: TÜBA Yayınları, 2015.
  • Şulul, Kasım. İbn Haldun’a Göre İslâm Medeniyeti. İstanbul: İnsan Yayınları, 2.baskı, 2013.
  • Tağman, S. Ertan. “İbn Yunus (1009)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 60-63, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Taşğın, Ahmet. "Yezîdiyye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/yezidiyye
  • Temir, Hakan. “Ya’kub b. Tarık (796)”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 13-16, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Temir, Hakan. “İbrahim b. Habîb Fezârî (806)”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 17-22, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Terzioğlu Arslan. “İbn Sînâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ibn-sina#3-tip
  • Topdemir, Hüseyin Gazi. “Takıyyüddin Er-Râsıd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/takiyyuddin-er-rasid
  • Unat, Yavuz. “Uluğ Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ulug-bey
  • Usta, İbrahim. “Arapçanın Gelişimindeki Dış ve İç Etkenler”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/2 (2013), 935-950.
  • Uymaz, Tuba. “16. Yüzyıl’da Osmanlılarda Astronomi Bilimi”. Dört Öge 5 (2014), 73-82.
  • Üzüm, İlyas. "Nusayrîlik". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https.//islamansiklopedisi.org.tr/nusayrilik
  • Yetki̇n, Mevlüt - Bi̇lgi̇ner, Ömer. “Haritacılık Tarihinde Bir Yolculuk”. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi 3/1 (2021), 1-9.
  • Yıldız, İlhan. “Fuat Sezgin’e Göre İslam Düşüncesi ve Batı Medeniyeti Üzerindeki Etkileri”. ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/1 (2020), 13-44.
  • Yılmaz, Ali. “Câbir b. Eflah”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 74-78, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Yılmaz, Saim - Erbaş, Furkan. “Endülüs Emevî Halifesi II. Hakem’in İlmî Kişiliği ve İlim Hayatına Sağladığı Katkılar”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 17/1 (2017), 157-185. DOI, 10.30627/cuilah.326626
  • Yüksel, Ahmet Turan. İslâm’da Bilim Tarihi-Başlangıçtan Osmanlı Döneminin Sonuna Kadar-. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2015.

İslam Medeniyetinde Pozitif İlimlerin Gelişimi Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2022, Issue: 8, 139 - 156, 31.12.2022

Yavuz Selim Göl

https://doi.org/10.51575/atebe.1203064

Abstract

Müslümanlar Kur’ân’ın ilk emri olan okumayı sadece yüzeysel bir okuma değil varlığın özüne inmek ve dünyayı anlamak olarak değerlendirmişlerdir. Bu doğrultuda ilk zamanlardan itibaren etraflarında gelişen tüm olayları ibret nazarıyla incelemişler ve ilmî çalışmalarına konu etmişlerdir. İlim öğrenmenin kadın veya erkek fark etmeksizin tüm Müslümanlar için gerekli görülmesi de onlar için önemli bir motivasyon kaynağı olmuştur. Hızlı ve emin adımlarla yükselen İslam medeniyetinin öne çıkan yönlerinden birisi Müslümanların dini ilimlere gösterdikleri ilgidir. Sadece dini ilimlerle sınırlı kalmayan Müslümanlar sonraki dönemlerde astronomi, matematik, geometri, fizik ve kimya gibi pozitif bilimlere de ilgi göstermişlerdir. Müslümanların bu alana gösterdiği ilginin farklı sebeplerinden birisi Kur'an'da gök cisimleri ve yaratılış gibi hususların yer almasıdır. Ayrıca rutin ibadetlerin vakitlerinin tayininde ay, güneş vb. gök cisimlerinin hareketlerinin esas alınması gibi hususlar Müslümanlarda büyük ilgi ve merak uyandırmıştır. Diğer taraftan fetihlerle birlikte çok geniş bir coğrafyaya yayılan Müslümanlar buralarda farklı etnik, dini ve kültürel unsurlarla karşılaşmışlardır. Kendileri için önemli bir aşama teşkil eden ve bu unsurların sağlayacağı muhtemel faydaları görmezden gelmeyen Müslümanlar, insanlık mirası olarak değerlendirdikleri bilimsel çalışmaları kendi dillerine tercüme etmeye başlamışlardır. Bu faaliyetlerin devlet yetkilileri tarafından da desteklenmesi ile birlikte çalışmaların daha da arttığı görülmektedir. Çalışmamızın temel amaçlarından biri İslam dünyasının fetihlerle birlikte siyasî ve askerî gelişmelerden sonra ilmî çalışmalarda elde ettiği başarısının sebeplerine dair bir değerlendirme yapmaktır. İslam toplumu ilk dönemlerden itibaren öncelikle dini konuların öğrenilmesine ağırlık vermiş, sonrasında ise karşılaştığı diğer medeniyetlerden de etkilenerek pozitif bilimlerle meşgul olmaya başlamıştır. Bu alanlarla ilgili genellikle herhangi bir sınırlamaya bağlı kalmamışlardır. İslâm’ın ilk yıllarında pozitif bilimlere hasredilmiş çalışmalar olmadığı görülse de ilk hicrî yüzyılın sonlarına doğru bu anlamda önemli çalışmalar ortaya çıkmıştır. Müslümanlar öncelikle dinlerini daha iyi anlamaya çalışmışlar, bu konuda belli bir birikim elde ettikten sonra özellikle Abbâsîler (750-1258) döneminde pozitif bilimlere ilgi duymuşlar ve 4/10. yüzyıla gelindiğinde bu alanlarda büyük eserler vermeye başlamışlardır. Çalışmamızda öncelikle Müslümanların yaptığı çalışmalara ilişkin güncel ve klasik kaynaklarda yer alan bilgiler bir araya getirilerek yüzyıllar içerisinde yaşanan değişim ele alınacaktır. Esasında bugün Müslümanların içerisinde bulunduğu durumun çözümü de kısmen bu dönemin daha iyi anlaşılmasında gizlidir. Tarihleri boyunca Müslümanların yaşadıkları bu yükseliş serüvenini anlamak günümüze de önemli ölçüde ışık tutacaktır.

Keywords

İslam Bilim Astronomi Medeniyet Ortaçağ İslam Tarihi

References

  • Ahatlı, Erdinç – Murad, Selvi Raif. “Sünen-i Tirmizî’de “Hüve Hadîsü Fülân” Kavramı Üzerine”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (35) (2017), 1-26.
  • Albayrak, Kamil Ruhi. “Harakî (1158)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 79-82, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Altungök, Ahmet. “Sâsânî Kültür ve Medeniyetinin İslâm Kültür ve Medeniyetine Etkileri”. Tarih İncelemeleri Dergisi 29/2 (2014), 445-487. doi,10.18513/egetid.69178
  • Arslanoğlu, İbrahim. Türk-İslam Kültür ve Medeniyetinin Temelleri. İstanbul: Akçağ Yayınları, 2015.
  • Aydüz, Salim. “Osmanlı Astronomi Müesseseleri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 4 (2004), 411-454.
  • Baga, Elif. “Takıyyüddin Râsıd ve Cebir Risalesi, Editio Princeps, Tercüme ve Matematiksel Değerlendirme”. Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 7/2 (2021), 1-52.
  • Baga, Mehmet Sami & Yılmaz, Sadi. “Fuat Sezgin’in Tarih Yazıcılığında Rasathaneler, Meraga Rasathanesi Örneği”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2019), 121-136. https,//doi.org/10.29029/busbed.639969
  • Bakar, Osman. İslam Bilim Tarihi ve Felsefesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2.baskı, 2014.
  • Bakkal, Ali. “İslâm Tarihinde Rasathaneler”. Bilimname 39 (2019), 105-140. https,//doi.org/10.28949/bilimname.598262
  • Barış, Mustafa Necati. “İslam Bilim Tarihi’nde İlk Tercüme Faaliyetleri ve Bilgi Üretimine Katkısı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3 (2017), 1873-1904. https,//doi.org/10.18505/cuid.341838
  • Bayrakdar, Mehmet. İslâm’da Bilim ve Teknoloji Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 13. Baskı, 2020.
  • Bozkurt, Nahide. “Me’mûn". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Aralık 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/memun
  • Demir, Remzi. “İstanbul Rasathanesi'nde Yapılmış Olan Gözlemler”. Belleten 57/218 (1993), 161-172. https,//dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/61973/927655
  • Dündar, Abdülhamit. “Bir Mezopotamya Şehri Olarak Bağdat, Dairevi Şehrin Kuruluşu ve Mimari Özellikleri”. İslam Araştırmaları Dergisi 46 (2021), 1-58.
  • Eflatun, Muvaffak. “İslam Dünyasında Edebi Çevrelerin Ortaya Çıkışı Bağlamında Bermekî Ailesi ve Klasik Türk Şiirine Yansıması”. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/21 (2018), 699-718.
  • Erdem, Muaz. “Abdurrahman es-Sûfî (986)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 51-55, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Felsefe Biliminin Arkaplanı, Semerkand Matematik-Astronomi Okulu”. Dîvân İlmî Araştırmalar 1/14 (2003), 1-66.
  • Fehd, Tevfîk. “İlm-i Felek". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ilm-i-felek
  • Gençel Efe, Zehra. İslam Tıp Tarihi Gelişimi ve Kaynakları. Konya: Çizgi Kitabevi, 2019.
  • Gök, Kemal. “Fotoğrafın Bulunuşu ve Sonrasında Oluşan Teknik Gelişmeler”. Yıldız Journal of Art and Design 3/1 (2016), 3-66.
  • Göl, Yavuz Selim. “Takiyyüddin er-Râsıd”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 174-177, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Göl, Yavuz Selim. “Osmanlı’da Astronomi İlminin Yayılmasında Semerkant Ekolünün Rolü”. Uluslararası Orta Asya’dan Anadolu’ya İslâmî İlimler Sempozyumu (3-5 Haziran 2021). Karabük Üniversitesi Yayınları, Karabük, 552-559.
  • Hi̇lal, Mahmud - İsmai̇loğlu, Ahmet. “Arapların ve Müslümanların Astronomiye Katkısı”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/3 (2019), 219-228.
  • Hureysât, Muhammed Abdükâdir. "Hâlid b. Yezîd b. Muâviye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/halid-b-yezid-b-muaviye
  • İbn Hallikân, Ebül-Abbâs Şemsüddin. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z-zamân. thk. İhsan Abbâs, Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
  • İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d. Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. çev. Adnan Demircan vd. 10 cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2015.
  • İşlek, Hümeyra Nur. Kur’an’da Astronomi İle İlgili Ayetler ve Tarihi Süreç İçindeki Yorumu (Tahlil Ve Değerlendirme). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
  • Kaya, Mahmut. "Beytülhikme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/beytulhikme
  • Kaya, Seyfettin. Ortaçağ İslâm Dünyasında Rasathaneler. İstanbul: Libra Yayınları. 2020.
  • Kaya, Seyfettin. “Batlamyus’un Astronomi Anlayışına İslam Dünyasından ve Selçuklulardan Eleştiriler ve Düzeltmeler”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2019), 19-42. https,//doi.org/10.29029/busbed.578756
  • Kılıç, Hulusi. "Ebü’l-Ferec El-İsfahânî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ebul-ferec-el-isfahani.
  • Makkarî, Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî. Nefhu't-tib min ğusni'l-Endelüsi'r-ratib. Thk. İhsan Abbas, 8 cilt. Byy: Daru Sadr, 1968.
  • Özalp, Hasan. “Din-Bilim Çatışması Üzerine, Kopernik Merkezli Bir Okuma”. Bilimname 33 (2017), 67-88. https,//doi.org/10.28949/bilimname.345562
  • Özsoy, Seda. “Güneş Merkezli Evren Anlayışı, Kopernik, Kepler ve Galilei Neyi Değiştirdi?” FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 20 (2015), 95-112.
  • Pattabanoğlu, Fatma Zehra. “Türk-İslâm Felsefesinde İran-Sâsânî Düşüncesinin Etkisi”. Artuklu Akademi, Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 5/1 (2018), 39-56.
  • Sarıkaya, Yaşar. “Osmanlı Medreselerinin Gerilemesi Meselesi, Eleştirel Bir Değerlendirme Denemesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 3 (1999), 23-29.
  • Sezgin, Fuat. İslam’da Bilim ve Teknik. 5 cilt. İstanbul: TÜBA Yayınları, 2015.
  • Şulul, Kasım. İbn Haldun’a Göre İslâm Medeniyeti. İstanbul: İnsan Yayınları, 2.baskı, 2013.
  • Tağman, S. Ertan. “İbn Yunus (1009)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri-Astronomi. ed. Mehmet Azimli- Yavuz Selim Göl. 60-63, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Taşğın, Ahmet. "Yezîdiyye". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/yezidiyye
  • Temir, Hakan. “Ya’kub b. Tarık (796)”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 13-16, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Temir, Hakan. “İbrahim b. Habîb Fezârî (806)”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 17-22, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Terzioğlu Arslan. “İbn Sînâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ibn-sina#3-tip
  • Topdemir, Hüseyin Gazi. “Takıyyüddin Er-Râsıd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/takiyyuddin-er-rasid
  • Unat, Yavuz. “Uluğ Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https,//islamansiklopedisi.org.tr/ulug-bey
  • Usta, İbrahim. “Arapçanın Gelişimindeki Dış ve İç Etkenler”. The Journal of Academic Social Science Studies 6/2 (2013), 935-950.
  • Uymaz, Tuba. “16. Yüzyıl’da Osmanlılarda Astronomi Bilimi”. Dört Öge 5 (2014), 73-82.
  • Üzüm, İlyas. "Nusayrîlik". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Ekim 2022. https.//islamansiklopedisi.org.tr/nusayrilik
  • Yetki̇n, Mevlüt - Bi̇lgi̇ner, Ömer. “Haritacılık Tarihinde Bir Yolculuk”. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi 3/1 (2021), 1-9.
  • Yıldız, İlhan. “Fuat Sezgin’e Göre İslam Düşüncesi ve Batı Medeniyeti Üzerindeki Etkileri”. ÇKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/1 (2020), 13-44.
  • Yılmaz, Ali. “Câbir b. Eflah”. ed. Mehmet Azimli-Yavuz Selim Göl. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri- Astronomi. 74-78, İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
  • Yılmaz, Saim - Erbaş, Furkan. “Endülüs Emevî Halifesi II. Hakem’in İlmî Kişiliği ve İlim Hayatına Sağladığı Katkılar”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 17/1 (2017), 157-185. DOI, 10.30627/cuilah.326626
  • Yüksel, Ahmet Turan. İslâm’da Bilim Tarihi-Başlangıçtan Osmanlı Döneminin Sonuna Kadar-. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2015.
There are 53 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Religion, Society and Culture Studies
Journal Section Articles
Authors

Yavuz Selim Göl 0000-0001-7759-4482

Publication Date December 31, 2022
Submission Date November 11, 2022
Published in Issue Year 2022 Issue: 8

Cite

ISNAD Göl, Yavuz Selim. “İslam Medeniyetinde Pozitif İlimlerin Gelişimi Üzerine Bir Değerlendirme”. ATEBE 8 (December 2022), 139-156. https://doi.org/10.51575/atebe.1203064.
 Download Cover Image

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.