Özgür Balkılıç. Temiz ve Soylu Türküler Söyleyelim: Türkiye’de Milli Kimlik İnşasında Halk Müziği. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2015

Year 2016, Volume: 1 Issue: 1, 125 - 128, 15.06.2016

Alper Kaliber

Abstract

Özgür Balkılıç. Temiz ve Soylu Türküler Söyleyelim: Türkiye’de Milli Kimlik İnşasında Halk Müziği. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2015

Abstract

Kitabın ikinci bölümü, Türk milli kimliğinin inşası sürecinin temel bir unsuru olarak Erken Cumhuriyet dö- nemi müzik politikalarına yoğunlaşıyor (s. 45° vd). Yazar, bu bölümde Türk müziğindeki batılılaşma ve modernleşme çabalarının on dokuzuncu yüzyılın ilk çeyreğinden sonra başladığını öne sürüyor ve daha önce de dile getirilen bu görüşü ayrıntılandırıyor. Ona göre, bu dönemdeki batılılaşma gayretleri sistemli ve planlı olmasalar da Kemalist müzik reformlarının “düşünsel kökenlerini” izlemek açısından önem arz ediyor (ss. 45, 61). Üstelik Tanzimat’ın modernleşme çabalarıyla birlikte Osmanlı musikisinin bazı yerleşik kuralları da bozuluyor, şarkı formu hiç olmadığı kadar öne çıkıyordu (s. 58). Geç Osmanlı ve Erken Cum- huriyet dönemlerinin müzik reformları arasındaki başlıca fark, ikinci dönemde reformların “çok daha yo- ğun, daha devlet kontrolünde ve daha sistematik” bir şekilde gerçekleştirilmesiydi (s. 46). Balkılıç, müzik politikaları açısından Erken Cumhuriyet dönemini de 1923-1934 ve 1934-1952 dönemleri olmak üzere ikiye ayırıyor (s. 46). Buna göre zamanın deyimiyle “musiki inkılabının” ilk dönemine daha çok yasaklar, (1926’da Dar-ül Elhan’da Osmanlı müziği eğitiminin yasaklanması gibi) yasal düzenlemeler, derleme gezi- leri ve başarısız kalmış ulusal opera besteleme çabaları damgasını vurmuştu (ilk ulusal ve fazlasıyla didak- tik operalar için s. 66 ve devamına bakılabilir). Bu dönem müzik reformları modernleştirici kadrolar açısın- dan yüzeysel ve “başarısız” kalmışlardı (s. 70). Yazar, 1934 yılında toplanan Musiki İnkılabı Komisyonu’yla birlikte devletin müzik alanına daha doğrudan ve kurumsal bir şekilde müdahalelerinin olduğu ikinci dö- nemin başladığını savunuyor (s. 46 ve özellikle 62 vd). Bu komisyon, reformların ana amacını halk müzi- ğinin çok sesli hale getirilmesi olarak belirlemiş, alaturka musikinin radyoda çalınmasının yasaklanması, okullarda müzik eğitiminin yeniden düzenlenmesi, halk müziği dershanelerinin açılması gibi konular gö- rüşülmüştü (s. 71). Bu dönemde devlet konservatuvarı kurulmuş, Paul Hindemith, Bela Bartok gibi zama- nın çok önemli Batılı müzisyenleri ülkeye davet edilerek reform ve derleme çalışmalarında onların öneri