Türkiye’de Sağlık Çalışanlarının Tükenmişliğinin Cinsiyet Değişkeni Açısından İncelenmesi: Meta Analitik Bir Çalışma

Year 2020, Volume: 9 Issue: 2, 254 - 269, 30.12.2020

Gamze Kutlu

Abstract

Tükenmişlik alan yazınında cinsiyet hem nitel hem de nicel çalışmalar için sıklıkla tartışılan bir değişken olmakla birlikte sağlık sektöründe çalışanların tükenmişliği nasıl deneyimledikleri en sık çalışılan olgulardan bir tanesidir. Ulusal ve uluslararası araştırmalar kadınlar ve erkeklerin tükenmişlik düzeylerinde farklılıklar olduğunu göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, sağlık çalışanlarının tükenmişliği konusunda yapılan tezlerde cinsiyet değişkenini daha geniş bir perspektiften incelemek ve cinsiyete göre tükenmişlikler arasındaki farklılıkları ortaya koymaktır. Meta-analize dahil edilecek çalışmaların belirlenebilmesi için “YÖK tez tarama” veri tabanından yararlanılmıştır. Taramalar sonucunda erişim izni olan 657 teze ulaşılmıştır. Kriterlerden biri olan araştırmanın örneklemini yalnızca sağlık çalışanları oluşturması gerektiğinden, sağlık sektöründe yapılmış 127 tez olduğu gözlemlenmiştir. Ancak ortalama/standart sapma verilerini içermeyen, cinsiyet değişkenini incelememiş ve farklı ölçek kullanan çalışmalar meta analizi kapsamından çıkarılmıştır. Sonuç olarak, 62 çalışma analiz kapsamında incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini 5194 erkek ve 10237 kadın olmak üzere 15431 sağlık çalışanı oluşturmaktadır. Yayın yanlılığını belirlemek amacıyla “Egger regresyon testi” ve “huni saçılım grafiği” incelenmiştir. Her iki yöntemin sonuçları yayın yanlılığının olmadığını göstermektedir. Araştırma sonuçları, kadın sağlık çalışanlarının duygusal tükenme alt boyutunda 0.222 [0,131-0,312] pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı; erkek sağlık çalışanların ise, duyarsızlaşma -0,017 [-0,073-0,107] ve kişisel başarı -0,067 [-0,163-0,029] alt boyutunda negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bir etki büyüklüğüne sahip olduğu bulunmuştur.

Keywords

Tükenmişlik, Maslack tükenmişlik ölçeği, Sağlık yönetimi, Meta analiz

Thanks

Ankara Üniversitesi Sağlık Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yasemin Akbulut’a ve Yozgat Bozok Üniversitesi Araştırma Görevlisi Emre Örün’e katkılarından dolayı teşekkür ederim.

References

• Aronsson, G., Theorell, T., Grape, T., Hammarström, A., Hogstedt, C., Marteinsdottir, I., Skoog, I., Traskman-Bendz, L., Hall, C. 2017. A systematic review including meta-analysis of work environment and burnout symptoms. BMC Public Health; 17(1): 264. doi: 10.1186/s12889-017-4153-7.
• Aydın, A., Sarıer, Y., Uysal, S. 2013. The effect of school principals' leadership styles on teachers' organizational commitment and job satisfaction. Educational Sciences: Theory and Practic; 13(2): 806-811. Erişim Adresi: https://eric.ed.gov/?id=EJ1017309.
• Bartholomew, A.J., Houk, A.K., Pulcrano, M., Shara, N.M., Kwagyan, J., Jackson, P.G., Sosin, M. 2018. Meta-analysis of surgeon burnout syndrome and specialty differences. Journal of Surgical Educatio; 75(5): 1256-1263. doi: org/10.1016/j.jsurg.2018.02.003.
• Borenstein, M., Hedges, L.V., Higgins, J.P.T., Rothstein, H.R. 2009. Introduction to meta analysis. West Sussex-UK: John Wiley & Sons Ltd.
• Card, N.A. (2012). Applied meta-analysis for social science research. New York: The Guilford Press.
• Cooper, H., & Hedges, L.V. 1994. The handbook of research synthesis. New York, NY, US: Russell Sage Foundation.
• Cumming, G. 2012. Understanding the new statistics: Effect sizes, confidence intervals, and meta-analysis. New York, NY: Routledge.
• Deliktaş, A., Kabukcuoğlu, K., & Kış, A. 2016. Meta-analysis application process in nursing: A guide intended for methodology. Journal of Human Sciences; 13(1): 1906-1925.
• Eagly, A.H. 1987. Sex differences in social behavior: A social-role interpretation. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Ergin, C. 1992. Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal psikoloji kongresi bilimsel çalışmaları, 22,25.
• Glass, G. 1976. Primary, secondary and meta-analysis of research. Educational Researcher; 5(10): 3-8.
• Gómez‐Urquiza, J.L., Vargas, C., De La Fuente, E.I., Fernández‐Casiıllo, R., Cañadas‐De La Fuente, G.A. 2017. Age as a risk factor for burnout syndrome in nursing professionals: a meta‐analytic study. Research in nursing&health; 40(2): 99-110.
• Kantek, F., Kabukcuoğlu, K. 2017. Burnout in nurses: A meta analysis of related factors. Journal of Human Sciences; 14(2):1242-1254.
• Kış, A. 2015. Eğitim paydaşlarının tükenmişliğinde cinsiyet farklılığı: bir meta-analiz çalışması (Türkiye örneği). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 88-106.
• Maslach, C., & Leiter, M.P. 2008. Early predictors of job burnout and engagement. The Journal of Applied Psychology; 93:498-512.
• Maslach, C., Schaufeli, W.B., Leiter, M.P. 2001. Job burnout. Annual Review of Psychology, 52: 397-422.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. 1981. The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior; 2(2): 99-113.
• Matlin, M.W. 2004. The psychology of women. Belmont, CA: Thomson Wadsworth.
• Pigott, T.D. 2012. Advances in Meta-Analysis. Springer: London.
• Pradas-Hernández, L., Ariza, T., Gómez-Urquiza, J.l., Albendin-Garcia, L., Emilia, I., Cañadas-De La Fuente, G.A. 2018. Prevalence of burnout in paediatric nurses: A systematic review and meta-analysis. PloS one; 13(4): e0195039.
• Purvanova, R.K., & Muros, J.P. 2010. Gender differences in burnout: A meta-analysis. Journal of Vocational Behavior; 77: 168-185.
• Roberts, D.L., Shanafelt, T.D., Dyrbye, L.N., West, C.P. 2014. A national comparison of burnout and work‐life balance among internal medicine hospitalists and outpatient general internists. Journal of hospital medicine; 9(3): 176-181.
• Shanafelt, T.D., Hasan, O., Dyrbye, L.N., Sinsky, C., Satele, D., Sloan, J., West, C.P. 2015. Changes in burnout and satisfaction with work-life balance in physicians and the general US working population between 2011 and 2014. In Mayo Clinic Proceedings, 90(12):1600-1613.
• Tattersal, J.A., Paul, B., Stirling, P. 1999. Stress and coping in hospital doctors. Stress Medicine; 15: 109-13.
• Thalheimer, W., Cook, S. 2002. How to calculate effect sizes from published research: A simplified methodology. Work-Learning Research. Erişim Adresi: www.work-learning.com/effect_sizes.htm.
• White, J. 2015. Physician burnout rising: What hospitals can do. Hospital Magament. Erişim Adresi: http://www.healthcarebusinesstech.com/burnout-hospital-docs/
• Wright, T.A., Bonett, D.G. 1997. The contribution of burnout to work performance. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior; 18(5): 491-499.
• Yardım, V. 1995. Örgütsel yaşamda tükenmişlik duygusu doktor ve hemşirelerin tükenmişlik duygularını belirlemeye yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.