1665 Senesinden Kalma Bir İtalyanca El Yazması Nüshaya Ve Bunun 1667 Senesinde Yapılan Almanca Tercümesine Göre Topkapı Sarayındaki Enderun Hastanesi’nin Mimari Özellikleri Ve Teşkilatı

Year 1977, Volume: 30 Issue: 2, 511 - 536, 30.06.1977

Arslan Terzioğlu

Abstract

İstanbul'daki Topkapı Sarayı'ndaki Saray Hastanesi'nin Düzeni ve Mimari Özellikleri, Alberto Bobovio'nun 1665 tarihli İtalyanca el yazması ve Almanca çevirisine dayanmaktadır.

Lamberg'li (Polonya) soylu bir aileden gelen ve genç yaşta hapsedildikten sonra İstanbul'daki Saray Üniversitesi'nde Ali Ufgi Beg adıyla eğitim gören Alberto Bobovio, İstanbul'daki Osmanlı Topkapı Sarayı'nın düzeni hakkında İtalyanca bir eser yazmıştır. Bu eser, diğer konuların yanı sıra saray hastanesi ve sarayın sağlık sistemi hakkında da bilgi vermektedir. Alberto Bobovio'nun 1665 tarihli ve British Museum'daki tek el yazması nüsha olan bu eseri, aynı zamanda bu saray hastanesinin bir planını da içermektedir. Önemi nedeniyle bu İtalyanca eser, 1666'da Fransızcaya, bir yıl sonra da Nicholas Brenner tarafından Almancaya çevrilmiş ve İmparator Leopold'un izniyle Viyana'da basılmıştır. Halen Viyana Devlet Kütüphanesi'nde bulunan Almanca çevirisinde, bu saray hastanesinin bir haritası da yer almaktadır. Bu iki plan, muhtemelen Avrupa'daki bir saray hastanesinin en eski çizimleri arasında yer aldığından, araştırma açısından büyük önem taşımaktadır. Alberto Bobovio'nun, bu saray hastanesindeki tıbbi tedavi ve hijyen önlemlerine bizzat tanıklık eden biri olarak yaptığı tasvirler, eserinin tıp ve hastane tarihi açısından değerini artırmaktadır.

Keywords

enderun , osmanlı türkleri , topkapı sarayı

Supporting Institution

ankara üniversitesi tıp fakültesi

Architectural Features And Organization Of The Enderun Hospital In Topkapı Palace, According To An Italian Manuscrıpt From 1665 And Its German Translation Made In 1667

Abstract

Italian German translation The Layout and Architectural Features of the Palace Hospital at the Topkapi Palace in Istanbul are based on Alberto Bobovio's Italian manuscript dated 1665 and its German translation.

Alberto Bobovio, who comes from a noble family from Lamberg (Poland) and studied under the name Ali Ufgi Beg at Saray University in Istanbul after being imprisoned at a young age, has written a work in Italian about the layout of the Ottoman Topkapi Palace in Istanbul. This work provides information about the palace hospital and the palace's health system, among other topics. This work by Alberto Bobovio, dated 1665 and the only manuscript copy in the British Museum, also contains a plan of this palace hospital. German Italian translation was translated into French in 1666 and into German a year later by Nicholas Brenner and was published in Vienna with the permission of Emperor Leopold. A map of this palace hospital is also included in the German translation, which is still in the Vienna State Library. Since these two plans are probably among the oldest drawings of a palace hospital in Europe, they are of great importance from the point of view of research. Dec. The depictions of Alberto Bobovio as a person who personally witnessed the medical treatment and hygiene measures in this palace hospital increase the value of his work from the point of view of medicine and hospital history.

Keywords

enderun , ottoman turks , topkapi palace

Supporting Institution

ankara university school of medicine

References

• (1) Edirnedeki Kavak Meydanındaki Eski Sarayda Enderun Gilmanlarına ait Saray Hastanesinin 16. yüzyılda mevcut olduğu Avusturya elçisine eczacı olarak refakat eden ve 1587 de Edirne'den geçen Alman asıllı Reinhold Lubenau'un seyahatnamesinden anlaşılıyor. (Bk. Lubenau, R:Beschreibung der Resien, 1. Teil Königsberg 1914, s. 120) Bu Abdullah b. İbrahim Üğküdarinin bahsettiği Eski Saray civarındaki o iki saray hastanesinden önceki bir hastane, belkide Murad II tarafından tesis edilen bir saray hastanesi.
• (2) Baudier, Michel: Histoire Generalle du Serrail et de la Cour du Grad Seigneur. Paris 1675, s. 63, 64.
• (3) Tavernier, J. B. : Nouvelle Relation del' Interieur du Serail du Grand Seigneur. Paris 1675, s. 63, 14.
• (4) Thevenot, Jean de : Travels into the Levant. London 1687, s. 23 - 24.
• (5) Abdullah b. İbrahim Üsküdari : Tarih-i vakiat-i Sultan Süleyman-1 gaili, Topkapı Sarayi Revan Kütüphanesi, Nr. 1224, cild 2, 8. 316
• (6) Baykal, İsmail H. : Ederun Mektebi Tarihi. İstanbul 1953" Cilt 1, g. 89
• (7) Alberto Bobovio : Şerai enderum, cioö, Penetrale deli'Seraglio detto nuovo dei G.Sri e Re Ottomanj2 la descrittione del loro vivere e costumi, et altri essercittii... Pera 1665. Britsh Museum, Harleian Collection, Mas, Nr. 3409
• (8) Miler, Barnette : The Palace School of Muhammed the Conqueror. Camb- ridge 1941, s. 47, 49,
• (9) Mille, Barnette : Ayni eser s. 47
• (10) Bk. Alberto Bobovio : Şerai enderum... Pera 1665, s. 93
• (11) Alberto Bobovio : Şerai Enderum, Inwendige Beschaffenheit der Türkischen Kayseri : Residenz zu Constantinopoli die. newe Burg genannt/gampt dero Ordung und Gebrauchen/so von Alberto Bobovio Leopoltano... damals in den sieben Thürmen zu Constantiopeli gefangenen Quartiermaistem Nicolaum Brenner von Messkirchen aus Schwaben in dia Teutsche Sprach übersetzt/im Jahr Christi 1667. Mit Röm : Kays
• May : Freyheit. İn Verlegung Leopoldi Matthoei Kürners Buchhandlers. (12) Miller )Barnette : s. 52, 53
• (13) Georg, Walter S. : Church of St. Eirene in Constantinople. London - New york 1913, s. 37
• (14) Mille, Barnette : Beyond the Süblime Porte. London 1031, g. 166, 167 Plan 111.
• (15) Adi gecen Nicolaug Brenner'in almancaya tercümesi, Viyana National Bibliothek BE. 6. V. 69, önsözün ilk sahifesi
• (16) Aym eser, önsözün 2. sayfası (17) Hemen s. 145 te basliyan bu almanca fermanda Avusturya İmparatoru kendini şöyle takdim etmekte : «.,.Wir Leopold Römischer Kayser zu ailen Zetten. Mehrer dess Reich8 in Germanien zu Hugam/Böheimbe/ Dalmatien/Croatien und Schlavonien u. König/Erz Herzog zu Ö8terreich (18) Avusturya İmparatoru İstanbuldaki osmanîl sarayının tarifine ati bu tercüme eserin Viyanamn Leopoldt Matthaci Kürner isimli kitabevi sahibine bastırması için emir verildiği bu fermanda belrtilmekte.
• (19) Aynı cscr, 6. 76
• (20) Aynı eser s. 75
• (21) Aynı eser s. 75
• (22) Miler, Barnette : The Palace School of Muhammed the Conqueror. Cambridge 1941, s. 48 (23) Viyana National Bibliothek'teki Nicolaus Brennerin tercümesi olan almanca nüsha, s. 12.
• (24) Aynı nüsha s. 12. ile s. 13 arasındaki plan. Bobovio'nun İtalyanca elyazma nüshasında bu plan s. 9 da yer almakta.
• (25) Alberto Bobovio'nun British Museum'daki İtalyanca elyazma nüshası s.79. Viyanadaki National Bibliothek'teki almanca tercüme nüsha s. '123.
• (26) İtalyanca elyazma nüsha s. 80.
• (27) Aynı elyazma nüsha aynı sayfa.Aynı İtalyanca elyazma nüsha s. 79. Aynı eserin Nicojaus Brenner tarafından yapılan almanca tercümesi s. 123.
• (29) Hünername. Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kütüphanesi Enderundan yetişen Mevkufat Kaleminde başkâtipliğe yükselen Abdul lah b. İbrahim Üsküdarinin (Bk. Babinger, Franz : Die Geschichtschreiber der Osmanen und İhre Werke. Leipzig 1927 s. 232) 1688 - 1694 sene lerine ait evvelce zikredilen tarihi eser : Tarih-i vakkiat-ı Sultan Süleymana Sani, Topkapı Sarayı Müzesi Revan Kütüphanesi, Nr. 1224, Cild 2, s. 316.
• (31) Buhur; anber, ödağacı ve kömürtozu iyice dövülerek gülsuyu ile karıştırılıp böylece sarayda imal edilirdi. Bunun için lüzumlu maddeler Kahireden İstanbuldaki saraya gönderilip, gerek Buhur gerekse Tiryak ve Şerbest yapılması ve saklanması ise Seferliodası'mn vazifesi idi. Bu Odanın amiri Kilar Ağası idi (Alberto Bobovio'nun eserinin Nicolaus Brenner tarafından almanca tercümesi s. 88)— Buhur hakkında Bak. Baykal, İsmail H.; Enderun Mektebi Tarihi Cilt 1 İstanbul 1953, s. 95; aynı Arkivi Cild 5, 17 (1940) s. 38; Kumbaracızâde, İzzet : Hekimbaşı Odası, İlk Eczane, Baş-Lala Kulesi. İstanbul 1933, s. 15. (32) İtalyanca elyazma nüsha s. 9, 80
• (33) Viyanada National Bibliothek'teki Nicolaus Brenner tercümesi s. 124.
• (34) Başvekalet Arşivi, Saraylar Dosyası N,. 1.859; Saraylar Dosyası (M. Cevdet tasnifi) Nr. 387.
• (35) Bu plan Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kütüphanesi Nr. 1815 tebulunmaktadır.
• (36) Nicolaus Brenner'in almanca tercümesi s. 65
• (37) Aynı eser s. 66
• (38) Aym eser s. 67
• (39) Tavernier, J. B. : Nouvelle Relation de L'lnterieur du Serail et de laCour du Grand Seigneur. Paris 1675, s. 63
• (40) Tavernier, J.B. : s. 63, 64
• (41) Nicolaus Brenner'in almanca tercümesi s. 81.