Araştrımamızda İslam öncesi dönemden günümüze kadar devam eden ve Arap Edebiyatında önemli bir sanatsal olgu olan Arap meselleri ele aldık. Mesellerin yapısı, onu sanat ve günlük söylem arasında bir bağlantı haline getirmiştir. Hem şiirde hem de nesirde Câhiliye döneminden beri kullanılagelmiştir. Meseller sadece şairlere, bilgelere, hatîplere veya diğerlerine mahsus olmayıp, tüm insanların arasındaki günlük iletişimin ürünüdür diyebiliriz.
Bu çalışmamızda, Arapçadaki eski meselleri ele alan, en meşhur ve kapsamlı kaynaklar olan el-Meydânîʼnin (Mecmaʽuʼl-Emsâl) isimli eseri ile Zemahşerîʼnin (el-Mustaksâ Fî Emsâliʼl-Arab) isimli eserinin arasında karşılatırma yaptık. Bu karşılaştırmalı araştırmamızı yaparken söz konusu iki kitabın atasözlerini hangi yöntemle ele aldıklarını inceledik. Söz konusu kaynaklar hakkında aşağıdaki düşünceleri dile getirebiliriz: Her birinin yazım tarihini inceleyerek, hangisi daha önce kaleme alındığı, her iki eserin de kullandıkları kaynaklar ve ele aldıkları ataözlerinin kaynakları konusunda bilgi verdik. Birbiri ile çok az farklılık gösteren tertip yöntemlerini iyileştirmeye çalıştık. Nitekim el-Meydani kitabını alfabetik bir düzen içinde bablara ayırmış ancak bu bablarda atasözlerini alfabetik olarak sıralamamıştır. Zemahşeri, kitabını alfabetik olarak bablara ve bölümlere ayırmıştır. Biz de bu iki kitapta atasözleirnin hikayelerini sunma yöntemlerini karşılaştırıp, atasözlerinin açıklamalarını iyileştirmeye çalıştık. Aynı zamanda kendince belirlediği tertip yöntemine sadık kalınmadığı için bu iki eserin tertibinde ortak noktalar kaydedilmiştir. Bundan sonra Zemahşerîʼnin özetlemeye dayanması, bazı yerlerde hikâye irtibatını ve şerh açıklığını etkilemesi hakkında örnekler verilerek şerh açıklığı ve meselin hikâyesini sunmasından bahsedilmiştir. Sonunda muvelled meselleri ele alınıp el-Meydânîʼnin geniş bir şekilde ilgilendiği ve Zemahşerîʼnin bazı muvelled mesellerini zikretmesine rağmen açıkça ona işaret etmediği belirtilmiştir.
يتناول البحث ظاهرة فنّيّة في الأدب العربيّ، وهي الأمثال التي نجدها في فني الشعر والنثر. وتتميز الأمثال بأنها حلقةُ اتّصالٍ بين الفنّ والخِطَاب اليوميّ؛ فهي فنٌّ باعتبارها ظاهرة أدبيّة مهمّة. وهي في الوقت نفسه نتاج التخاطب اليوميّ بين جميع فئات الشعب دون أنْ تختصَّ بقولها طبقة ما كالشعراء أو الحكماء أو الخطباء أو غيرهم.
يَعمِد البحث إلى المقارنة بين كتابين هما أشهر كتب الأمثال العربيّة القديمة وأوسعها؛ وهما (مَجْمَعُ الْأَمْثَالِ) للمَيْدَانِيّ و(المُسْتَقْصَى في أَمْثَالِ الْعَرَبِ) للزَّمَخْشَرِيّ؛ وفي سبيل ذلك تنطلق المقارنة بينهما بالوقوف عند تاريخ تأليف كلّ منهما وبيان أيّهما الأسبق في التأليف، وكذلك الحديث عن مصادر الأمثال في كلا الكتابين، ومعالجة طريقة الترتيب التي تختلف قليلًا فيما بينهما؛ ففي حين يعتمد المَيْدَانِيّ على تقسيم الكتاب إلى أبواب مرتّبةٍ بحسب الحروف الهجائيّة دون ترتيب الأمثال بحسب توالي الحروف ضمن كلّ باب؛ فإنّ الزَّمَخْشَرِيّ يُصنِّف كتابه وَفْقَ الحروف الهجائيّة في الأبواب والفصول، ومن ثَمّ تمّت المقارنة في طريقة عرض الحكاية ومعالجة تفسير الأمثال فيهما مع تقديم أمثلة تُبيّن جناية الاختصار على وضوح المعنى في بعض المواضع، وأخيرًا وقفنا عند الأمثال المُوَلَّدة وبيان أهمّيتها في كتاب المَيْدانِيّ حيث أفرد لها المؤلّف مكانًا خاصًّا في آخر كلّ باب، في حين تتبَّعنا بعضها في كتاب الزَّمَخْشَرِيّ الذي لم يُشِرْ إليها إشارة صريحة.
Primary Language | Arabic |
---|---|
Subjects | Other Fields of Education |
Journal Section | Research Articles |
Authors | |
Publication Date | June 1, 2021 |
Submission Date | May 1, 2021 |
Published in Issue | Year 2021 Volume: 3 Issue: 1 |